Qozog‘istonlik iqtisodchi, Ulagat Consulting Group kompaniyasi direktori Marat Kayrlenov o‘zining tahliliy maqolasida 2037-yilga borib O‘zbekiston yalpi ichki mahsulot bo‘yicha Qozog‘istondan o‘tib ketishi mumkinligini aytib o‘tdi.
“2023-yilda qayta ishlanmagan neft Qozog‘istonning asosiy eksport mahsuloti bo‘lib qoldi, bu respublika yalpi ichki mahsulotining (YIM) 42,3 milliard dollarini yoki 53,8 foizini tashkil etdi.
Xususiy prognozga ko‘ra, O‘zbekiston 2037-yilga borib yalpi ichki mahsulot bo‘yicha qo‘shnisini ortda qoldirishi mumkin. Bu Qozog‘istonning xomashyo iqtisodiyotida davom etayotgan texnologik kechikish bilan bog‘liq.
Biz asosan xomashyo mamlakati bo‘lib qolamiz; biroq YIM tarkibida qishloq xo‘jaligi atigi 4 foiz, sanoat 36 foiz, xizmatlar 56 foizni tashkil etadi”, — dedi Kayrlenov “kapital.kz” nashriga yozgan maqolasida.
Shuningdek, u iqtisodiy yo‘nalishni o‘zgartirish vaqt talab etishini, boshqa davlatlar islohotlar davridagi kabi xomashyo sektori imkoniyatlaridan faol foydalanishni ta’kidladi.
“Asosiy masala — milliy boylikni teng taqsimlash. Fuqarolarning ish haqini oshirish bo‘yicha yer qazilmalari bilan shug‘ullanuvchi yirik kompaniyalar bilan tuzilgan shartnomalarni qayta ko‘rib chiqish muhim. 2023-yilda Qozog‘iston yalpi ichki mahsuloti 119 trillion tengega (266,2 milliard dollar) yetdi, buning bor-yo‘g‘i 31 foizi ish haqiga yo‘naltirildi. Bu siyosatni tuzatish zarurligini ko‘rsatadi”, — deya qo‘shimcha qildi Kayrlenov.
Iqtisodiyotni diversifikatsiya qilish haqida gapirar ekan, iqtisodchi nodir metallarni qazib olishda yangi texnologiyalar, masalan, yuqori navli nikelni tilga oldi.
“Mamlakatimiz turli foydali qazilmalarga boy va biz ularni qazib olishni faol rivojlantirishimiz kerak, —deydi u. Biroq neftga qaramlik muammoligicha qolmoqda. Neft narxi juda muhim va Ukrainadagi urush mamlakatlarni neftdan voz kechishga undaydi”, — deya qo‘shimcha qildi iqtisodchi.
Uning taxminiga ko‘ra, neftning o‘rtacha narxi bir barrel uchun 30 dollar bo‘lsa, ishlab chiqarish foydasiz bo‘ladi.
Shu munosabat bilan Kayrlenov iqtisodiyotning boshqa tarmoqlarini, masalan, nodir metallarni qazib olish va axborot texnologiyalari (IT) sohasini faol rivojlantirishga chaqirdi.
Kayrlenov investitsiya faolligi susayib borayotganiga e’tiborni qaratadi.
“Ish o‘rinlari yaratishni rag‘batlantirish va fuqarolar farovonligini oshirish uchun siyosat o‘zgarishi kerak”, deya xulosa qiladi u.
Qozog‘iston qanday qilib yangi ish o‘rinlarini yaratishi va iqtisodiy o‘sishni rag‘batlantirishi mumkin?
Kayrlenov mamlakatda ish o‘rinlarini yaratish bo‘yicha bir qator aniq qadamlarni taklif qildi. “Juda oddiy — import qilinadigan avtomobillar va mexanizmlar uchun bojxona to‘lovlarini 2010-yil darajasiga kamaytirishimiz kerak”.
Avtomobillar narxini pasaytirish turizm va qishloq xo‘jaligini rivojlantirishni rag‘batlantirmoqda, bu esa zamonaviy texnikaga muhtoj.
Bundan tashqari, Kayrlenov infratuzilmani yangilash zarurligini qayd etdi. “Yangi elektr uzatish liniyalari, quvurlar va boshqa muhandislik tizimlari uchun xarajatlar muqarrar. Butun mamlakat yangilanishga muhtoj, bu esa texnikaga talab va ko‘plab ish o‘rinlarini yaratadi”, — deya tushuntiradi u.
O‘zbekistonning mintaqaviy iqtisodiy yetakchi sifatidagi kelajagi haqida so‘ralganda, Kayrlenov: “Raqobatchi qo‘shnilar oxir-oqibat bizning rivojlanishimiz uchun turtki bo‘lishi mumkin”, dedi.
Ekologik kun tartibi ham muhim jihatdir. Marat Kayrlenov yangi talab va texnologiyalarga moslashish zarurligini ta’kidladi.
“Uglerod neytralligi bu — muammo, lekin ayni paytda imkoniyat. Iqtisodiy taraqqiyot yo‘lidan tushib qolmaslik uchun o‘zgarishlarga hozirdan tayyorgarlik ko‘rishimiz kerak”, — deya xulosa qildi u.
Izoh (0)