Nihoyatda g‘amxo‘r ota-onalar ba’zan bolaning rivojlanishi borasida haddan oshib ketishlari mumkin: ular farzandlarini turli to‘garaklarga yozadilar, bo‘sh vaqtlarini darslar bilan to‘ldiradilar va faqat “foydali” dam olishni tashkil qiladilar. Ammo bu bilan siz bolaning taqdiri va ruhiyatini buzish xavfini tug‘dirasiz. Qanday qilib bolaning asab tizimini ortiqcha zo‘riqtirmasdan va unga quvonch keltirgan holda o‘yinlar yordamida bolani to‘g‘ri yo‘lga ehtiyotkorlik bilan yo‘naltirish kerak? Bu savolga psixolog Evgeniya Trubina javob beradi, deb yozadi Marie Claire nashri.
Kuchli va zaif tomonlarini aniqlang
Sevimli mashg‘ulotni kelajakdagi zavq keltiradigan kasbga aylantirish uchun bolaning kuchli va zaif tomonlarini bilish juda muhimdir. Bolaning nimada kuchli ekanligini tushunish uchun psixolog bilan ishlashingiz yoki maxsus testdan o‘tishingiz mumkin. Shu sababdan bepul Telegram bot @PinkM0neybotni tavsiya qilamiz. Bir nechta savollarga javob berib, darhol natijaga erishasiz. Shu tariqa bolaga qanday o‘yinlarni taklif qilish osonroq bo‘ladi, shunda u rivojlanadi va vaqtini foydali va zavq bilan o‘tkazadi.
Kuzating
Bu bolaning nimaga moyilligini tushunishning yana bir usuli. Introvert bolalar ko‘proq mehnatsevar va kamroq ijtimoiy bo‘lib, ular odam kam bo‘lgan joylarda ko‘proq yolg‘iz qolgan holda vaqt o‘tkazadilar. Ekstrovertlar ko‘proq jamoaviy o‘yinchilardir, ularning har doim ko‘p do‘stlari bo‘ladi va introvertlar odatda faqat bitta odamni do‘st sifatida tanlaydilar. Ular jamoaviy o‘yinlarga qiziqmaydilar, ko‘proq algoritmik strategiyalarga intilishadi. Ular bilan retsept bo‘yicha biror narsa pishirish, konstruktorlarni yig‘ish afzal — ko‘rsatmalar kerak bo‘lgan har qanday faoliyat mos keladi. Bunday bolalar muammolarni bosqichma-bosqich hal qilishdan mamnun bo‘ladilar.
Iloji boricha ko‘proq uyga mo‘ljallangan o‘yin-konstruktorlari va jihozlar sotib oling
Bolaning iste’dodini namoyon qilish uchun qanchalik ko‘p resurslar bo‘lsa, muvaffaqiyatga erishish imkoniyati shunchalik yuqori bo‘ladi. Shu bois bo‘yoqlar, cho‘tkalar, modellashtirish materiallari va bolaning qobiliyatini ochib berishga yordam beradigan barcha narsalarni sotib olish muhimdir. Birgalikda mashq qiling va taassurotlaringiz bilan o‘rtoqlashing — bu ularni sizga nihoyatda yaqinlashtiradi.
Kuchli tomonlarni rivojlantirish uchun maxsus o‘yinlarni planshetga yuklab oling
Ko‘p ota-onalar gadjetlarga qarshi bo‘lib, farzandlari doimo planshetda o‘tirganidan shikoyat qiladilar. Ammo bu daqiqani bolaning foydasiga aylantirish mumkin. Uning kuchli tomonlarini aniqlab olgach, uni rivojlantiradigan o‘yinlarni yuklab oling. Agar uyingizda “strateg” bola o‘sib borayotgan bo‘lsa va buni aniq bilsangiz, unga Minecraft yoki Go o‘ynashiga ruxsat bering. Rivojlangan tasavvurga ega tasvirlar rang berish uchun juda mos keladi. Empatik bolalarga “tamagochi” tipidagi o‘yinlar kerak.
O‘z qobiliyatingiz va farzandingiz iste’dodini baham ko‘ring
Bolani tinglash va unga tanlash imkoniyatini berish muhimdir. Ko‘pgina ota-onalar, masalan, agar balerina bo‘la olmasalar, bolasini baletga yuborishlari kerak deb o‘ylashadi. Bunday strategiya uyg‘un rivojlanish uchun eng yaxshi tanlov emas va ko‘pincha kelgusida singan taqdirlarga sabab bo‘lishi mumkin. To‘g‘ri qaror — bu sizning sevimli mashg‘ulotlaringiz bilan shug‘ullanayotganingizda bolalar bilan his-tuyg‘ularni baham ko‘rishdir. Farzandingizdan sport bilan shug‘ullanganda yoki san’at maktabida vaqtini qanday hissiyot bilan o‘tkazganini so‘rashingiz va o‘zingiz sevimli mashg‘ulotlaringiz haqida hayratda qoldiradigan narsalarni aytib berishingiz kerak.
Foydasiz o‘yinlarni o‘ynash
Oddiy o‘yinlar vaqtichog‘lik uchun ham kerak. Shunday ekan bola hayotida har xil quvlashmachoq, bekinmachoq va pantomime o‘yinlarini qoldirish zarur.
Har bir narsa foydali bo‘lishi kerak degan ishonch bilan aksar ota-onalar barcha o‘yinlarga qandaydir semantik yuk berishni boshlaydilar. Ammo bu juda samarali emas, chunki u kognitiv tizimni ortiqcha yuklaydi. Oqibatda bola hech narsani eslamaydi: u o‘qimaydi va ayni paytda dam ham olmaydi. Olimlar foydali narsa chiroyli o‘ramga o‘ralganida — “shokoladdagi brokkoli” deb ataydigan o‘ziga xos o‘yin effekti paydo bo‘ladi, deb hisoblaydilar. Bu bilan bolalar orasidan jiddiy va o‘ynoqilarini ajratish, dam olish va ish o‘rtasidagi muvozanatni topish o‘rniga, ularning miya va asab tizimini ortiqcha zo‘riqtirib qo‘yamiz.
Shu tariqa ulg‘ayganimizda qanday qilib sifatli dam olish kerakligini bilmaymiz. Agar biz o‘rmonga piyoda yurish uchun borsak, unda yo‘lda, albatta, podkast tinglaymiz va yo‘l-yo‘lakay bir nechta ishlarni bajarishni reja qilamiz. Axir har doim samarali, foydali, mukammal bo‘lishimiz kerak-ku. Ammo yuqori sifatli o‘sish bo‘lishi uchun ba’zida shunchaki dam olishingiz, yotishingiz, o‘ynashingiz va foydasiz narsalar bilan vaqt o‘tkazib turishingiz kerak.
Izoh (0)