O‘zbekistonda bukmekerlik faoliyatiga ruxsat berilishi mumkin. Prezident qarori bilan maxsus ishchi guruh tashkil qilingan holda 2023-yil yakuniga qadar ilg‘or xorij tajribasi asosida futbolni moliyalashtirish tizimini kengaytirishda bukmekerlik faoliyatini amalga oshirish bo‘yicha takliflarni Vazirlar Mahkamasiga kiritish belgilangan. “Daryo” O‘zbekistondagi bukmekerlik faoliyati to‘g‘risida so‘z yuritadi.
Bugungi kunda O‘zbekiston hududida bukmekerlik faoliyatini olib borish yoki targ‘ibot bilan shug‘ullanish taqiqlangan.
Biroq bu xorijiy bukmeker kontoralarning mamlakatda faoliyat yuritishiga unchalik to‘siq bo‘lmayapti.
Ularning faoliyati oqibatida katta miqdordagi mablag‘ini yo‘qotgan shaxslarning o‘z joniga qasd qilish holatlari ko‘paymoqda.
“Daryo” tahririyatiga onlayn qimor o‘yinlari tufayli pulsiz, hatto xonadonsiz qolgan fuqarolarning yaqinlaridan murojaatlar ham kelib tushadi.
Taqiq bor, natija esa deyarli yo‘q
Qimor o‘yinlari O‘zbekistonda 2007-yildan buyon taqiqda bo‘lgan. Yaqin vaqtlargacha bu cheklov samarali edi.
Biroq texnologiyalar rivojlanishi bilan vaziyat keskin o‘zgardi. Bu rasmiy darajada ham tasdiqlangan.
Sobiq adliya vaziri, hozirgi prezident maslahatchisi bo‘lgan Ruslanbek Davletov qimor o‘yinlari jamiyatda katta muammoga aylanib borayotganini, biroq hozirda onlayn kontoralarni butunlay bloklash imkonsiz ekanini ta’kidlagan.
Uning so‘zlariga ko‘ra, bugungi kunda O‘zbekiston onlayn qimor o‘yinlari oldida jiddiy muammoga duch kelmoqda.
Shu bilan birga, agar rasmiylar kazino saytlari bloklagan taqdirda ham foydalanuvchi VPN orqali ularga xavfsiz ulanish imkoni borligi aytiladi.
Aytish mumkin serverlari O‘zbekistonda bo‘lsin, deb. Biroq buning imkoni yo‘q. Katta-katta davlatlar hali serverlarni o‘ziga olib keltirolmayapti — degan Ruslanbek Davletov.
Google kompaniyasida ishlaydigan dasturchi “Daryo”ga VPN bor ekan, bazasi xorijda joylashgan saytlarni butunlay cheklash juda qiyin masala, deb tasdiqladi.
Uning so‘zlariga ko‘ra, barcha serverlarning IP manzilini bloklash imkonsiz.
Banklar orqali esa shunday serverlardan pul kirim-chiqimining oqiminigina taqiqlash mumkindir. Lekin uni ham chetlab o‘tish yo‘llari topiladi, — deydi mutaxassis.
Qimor reklamalari taqiqlangan. Biroq bu cheklov ham yaxshi natija bermaydi
O‘zbekistonda nafaqat qimor o‘yinlari, balki ularning reklamasi ham taqiqlangan. Lekin bu allaqachon eskirgan va samarasiz.
Bukmekerlar juda boy kompaniyalardan sanaladi. Forbes nashri ma’lumotlariga ko‘ra, eng mashhur kontoralardan biri yiliga bir necha yuz million dollar sof foyda ko‘radi.
Bunday budjet bilan esa bukmekerlar istalgan davlatni o‘z reklamalari bilan to‘ldira oladi. Ana shu vaziyat hozir O‘zbekistonda sodir bo‘lmoqda.
Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi o‘nlab pul tikish saytlarini bloklab, yuzlab reklamalarni aniqlagan, lekin ular soni ko‘paysa ko‘payyaptiki, kamayishidan darak yo‘q.
Barchasini bloklash esa imkonsiz — bugun biri yopilsa, ertaga uning o‘rniga 10 ta yangisi paydo bo‘lmoqda.
“Daryo”ning qisqa muddatli monitoringi ham Telegram’da qimor o‘yinlariga aloqador 50 ga yaqin asosiy kanallar mavjudligini, ulardan ba’zilari 300 ming obunachiga egaligini ko‘rsatadi.
Ko‘p sonli foydalanuvchilariga ega YouTube platformasida ham bukmekerlarni reklama qiluvchi bir necha ming o‘zbek tilidagi roliklar topiladi. Xuddi shunday holat TikTok va Instagram ijtimoiy tarmoqlarida ham kuzatiladi.
Biroq muammo texnologiyalar bilangina cheklanmaydi — Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish agentligi hisobotlariga ko‘ra, qimor o‘yinlarining reklamalari oflayn rejimda ham faol ravishda tarqalmoqda.
Nafaqat taklif, balki talab bilan ham ishlash kerak
Qimor o‘yinlarini nazorat qilish usullari eskirgan. Buni o‘tgan yili Zo‘r TV telekanaliga berilgan ogohlantirishdan ham tushunish mumkin.
Aslida ushbu telekanal hech qanday qimor idoralarini reklama qilmagan — shunchaki bukmekerlik kontori homiylik qilgan sport tadbirini to‘g‘ridan to‘g‘ri efirga uzatgan va unda 1Xbet reklama bannerlari aks etgan.
Yaqinda Toshkentda o‘tkazilgan O‘zbekiston—Rossiya uchrashuvida stadion displeyida ham bukmekerlik kompaniyasi reklamasi ham namoyish etilgandi. Bu esa ommaviy noroziliklarga sabab bo‘lgandi.
Hozir homiy yoki hamkor sifatida bukmekerlar joy olmagan sport tadbirni topish qiyin.
Masalan, ba’zi sport jamoalar o‘zining futbolkalarida bukmekerlarni nomini qo‘ygan. Shunda futbol efirlariga ham chek qo‘yish kerakmi?
Masalan, odamlarga oson yo‘l bilan pul topish imkoni yo‘qligi, bo‘lganida ham tatimasligi, ular oxiri berk ko‘chaga olib borishi, bu tavakkal katta xavfga qo‘yilgan qadam ekanini ko‘proq tushuntirish orqali qiziqish va talabni kamaytirish mumkin.
Agar talab yuqoriligicha qoladigan bo‘lsa, hech qanday cheklovlar foyda bermaydi. Qiziquvchilar taqiqlarni aylanib o‘tadigan yo‘llarni topadi.
Yana bir samarali, biroq gapirgan bilangina yechim topishi amri mahol bo‘lgan yo‘l — odamlarning turmush darajasini yaxshilash va o‘rtacha daromadini ko‘tarishdir. Yaxshi ishlab, yuqori maosh oladigan inson qing‘ir yo‘l orqali keluvchi pullarga qiziqmaydi.
Albatta, buni amalga oshirish murakkab va yillar talab qilishi mumkin.
Bunday holda bizning vazifamiz — yana ularning xavfli ekani, osonlikcha pul topish baxayr emasligini tushuntirish va bugungacha ma’lum oqibatlari bilan bo‘lishishdan iboratligicha qoladi.
Albatta, hayot faqat mehnatdan iborat emas. Odamlar mehnatiga yarasha turli dam olish imkoniyatlariga ham ega bo‘lishi kerak. Afsuski, odatda tabiiy bo‘lishi kerak bo‘lgan bu jarayon O‘zbekistonda katta muammo.
Umumiy qilib aytganda, hozirgi yondashuv o‘zini oqlamasligi, usullar esa eskirgani aniq.
Biz buni qanchalik rad etsak, shuncha oqibatlariga duchor bo‘laveramiz.
Cheklovni olib tashlashning qanday foyda va zararlari bor?
Alisher Nikimbayev “Daryo”ga bergan intervyusida bukmekerlikka ruxsat berilishi oldidan futbolga qo‘shimcha mablag‘ kirishi aniqligini aytib o‘tgan. Nikimbayev qo‘shni davlatlarni misol keltirib, ularda bukmekerlik kompaniyalari homiyligi ortidan yaxshiga pul aylanayotganini ta’kidlagan.
Ammo Alisher Nikimbayev, diniy tarafdan mamlakatda bukmekerlik faoliyatiga ruxsat berilishi jamoatchilik tomonidan qarshilikka uchrashini ham qayd etgan.
O‘zbekistonda bukmekerlik faoliyatiga ruxsat berilishi ortidan mamlakat budjetiga soliq tushumlari ko‘payadi. Bu orqali ijtimoiy infratuzilmani yaxshilash, yangi maktablar qurish, budjet tashkiloti xodimlarining oyligini oshirish mumkin.
Bukmekerlik kompaniyalarining reklamalari O‘zbekiston bo‘ylab keng tarqalgani — ularga talab borligi, aholining ma’lum bir qismi qimor o‘yinlari bilan shug‘ullanishini anglatadi. Biroq noqonuniy tarzda va davlatga soliq to‘lamagan holda.
Bukmekerlik faoliyatiga ruxsat berish ortidan shundoq ham qimor o‘yinlari bilan shug‘ullanuvchi odamlar mablag‘larini nazorat qilish mumkin.
Biroq masalaning boshqa tomoni ham bor. Qimor o‘yinlari qonuniylashtirilishi ortidan bu kabi faoliyat bilan shug‘ullanuvchilar soni keskin ko‘payishi mumkin.
Izoh (0)