Mironshoh va Gavharshodbegimga tegishli XIV asrga oid uzuk-muhrlarning nusxalari Toshkentda namoyish qilindi

Toshkent shahridagi Temuriylar tarixi davlat muzeyida 17-mart kuni O‘zbekiston xalq ustasi, zargar Fasixiddin Dadamuhammedovning talabalar bilan mahorat darsi bo‘lib o‘tdi, deb xabar bermoqda “Daryo” muxbiri.

Fasixiddin Dadamuhammedov (1953-yilda Toshkentda tug‘ilgan) — zargar, O‘zbekiston Respublikasi xalq ustasi. Dadamuhamedov ijodida milliy zargarlik uslubini tikladi, anʼanalarini uyg‘unlashtirdi va rivojlantirdi, shabaka, zig‘irak, qolipaki, bosma usullarida buyumlar yaratdi: zirak, uzuk, bilaguzukdan iborat “Bozband”, “Panjara tumor”, “Uch ko‘za” va boshqa to‘plamlar, tillaqosh, zebigardon, uzuk, zirak kabi taqinchoqlar; buyumlar bezagida o‘simliksimon naqshlarni keng qo‘llaydi. U yaratgan buyumlardan namunalar respublika va chet mamlakatlar (AQSH, Angliya, Fransiya, Isroil, Rossiya, Polsha) muzeylari va xususiy to‘plamlarda saqlanadi.

Tadbirda zargar va uning shogirdlari tomonidan yasalgan bir nechta ijod namunalari talabalarga namoyish etildi. Bundan tashqari, Fasixiddin Dadamuhammedov yasagan ikkita noyob uzuk taqdimoti bo‘lib o‘tdi.

Ta’kidlanishicha, zargar Amir Temurning uchinchi o‘g‘li Mironshoh uchun hamda Shohrux Mirzoning xotini, Ulug‘bekning onasi Gavharshodbegim uchun yasalgan, hozirda Rossiyaning Sankt-Peterburg shahridagi Ermitaj muzeyida saqlanayotgan uzuk-muhrlarni borib o‘rgangan. Shundan so‘ng ularni o‘rganib, nusxalarini yasagan.

Fasixiddin Dadamuhammedov tadbirda bir qancha savollarga javob berdi.

San’at qachon paydo bo‘lgan?

— Aslida biror narsani san’at asari deb hisoblashimiz uchun mezon shart emas, odamning o‘ziga bog‘liq. Har bir narsa ijtimoiy zarurat ortidan kelib chiqqan, uni qondirganidan keyin san’at boshlanadi. Misol uchun, qadimda ajdodlarimiz bitta ko‘ylakni erta-yu kech kiyib yurgan, ikkita bo‘lsa, almashtirib kiygan. Lekin o‘nta ko‘ylagi bo‘lgandan so‘ng ulardan birini bezashga tushgan. Shu orqali san’at paydo bo‘ldi.

Hukumat zargarlarga qanchalik e’tibor beryapti?

— Qimmatbaho tosh va metallar bilan bemalol ishlash huquqini berganining o‘zi juda katta narsa, shuning ortidan zargarlik sanoati yaxshi imkoniyatlarga ega bo‘ldi. Faqatgina yakka tartibda ishlaydigan zargarlar bundan to‘liq foydalana olmayapti. Negaki katta-katta korxonalar qanchadir miqdorda tilla sotib olsa, unda chegirma ham berishadi. Yakka tartibda ishlaydiganlar esa eng ko‘pi bilan 100 grammgacha oltin sotib olishi mumkin. Ishlab chiqarishda bu miqdordagi oltinni qaytadan quyma holiga keltirishda alohida xarajatlar bor, o‘shalarni ham biz qoplashimiz kerak bo‘lyapti.

Shuning ortidan biz davlatdan sotib oladigan oltinning har grammi uchun narxi korxonalarnikidan qimmat bo‘lib ketmoqda. Boshqa jihatlarda davlat juda yaxshi yordam beryapti, bizni qoniqtiradi. Tilla sotib olishga kelgandagi muammo biror kimning yoki davlatning aybi deb ayta olmaymiz. Chunki bu holatdan kelib chiqqan qiyinchilik. Shuni davlat ozgina bo‘lsa ham yumshatib bersa, bizga juda yaxshi bo‘lardi.

Tilla uzuklarning nusxasini yasashdan ma’no nima?

Bu bizning tarixiy boyligimiz. Buni faqat Ermitajga borib emas, o‘zimizda ham ko‘rish imkoniyati yaratildi. Avval milliy zargarlik san’atimizni o‘rganib, keyin zamonaviysiga o‘tishni o‘ylayapmiz. Tarixni bilmasak, qanday qilib kelajakka nazar sola olamiz?