2023-yil 1-mart holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari 34 mlrd dollarni tashkil qildi.
Zaxiralar o‘tgan oyga nisbatan qariyb 2 mlrd dollarga kamaydi. Ular asosan oltin va xorijiy valyutadan iborat. Fevral oyida ikkisi ham kamaygan:
- valyuta — 1,2 mlrd dollarga kamaydi (umumiy 10,1 mlrd dollar);
- oltin — 716,6 mln dollarga ko‘paydi (umumiy 23,56 mlrd dollar).
Fevralga qadar O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari ketma-ket uchinchi oy ko‘payib kelayotgan edi. Bu shu davrda oltin narxlari ko‘tarila boshlagani bilan bog‘liq.
Mamlakat zaxiralarida taxminan 392 tonna oltin bor va yanvarga nisbatan 7 tonnaga ko‘paygan. Biroq fevral oxirida oltin narxlari tushgani sabab oltin zaxiralari qiymati kamaygan.
1-fevral kuni bir gramm oltin narxi 2022-yilning may oyidan beri birinchi marta qariyb 63 dollarga yetdi. Oy oxirida narxlar 58 dollargacha pasaydi.
So‘nggi oylarda O‘zbekiston yuqori narxlar sabab faol ravishda oltin eksport qilayotgan edi. Yanvarda mamlakat dunyo bo‘yicha oltinning asosiy sotuvchisiga aylangan. Fevralda narxlar pasaya boshlagani sabab O‘zbekiston katta ehtimol bilan oltin sotishni to‘xtatgan.
Mamlakat oltin siyosati aynan narxlar bilan bog‘liq. 2022-yilda oltin bir necha yillik eng arzon darajada bo‘lganda O‘zbekiston Markaziy banki yetti oy oltin sotmagan va bu davrda oltinni asosiy sotib oluvchilardan biri bo‘lgan edi.
Oltin zaxiralari nima uchun kerak?
Oddiy til bilan aytganda, bu sug‘urta, davlatning “xavfsizlik yostig‘i”. Zaxiralar dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida favqulodda vaziyatlar uchun mavjud.
Zaxiralar odatda yuqori likvidli, ya’ni tez sotiladigan aktivlarda saqlanadi. Oltin va xorijiy valyuta ushbu talablarga javob beradi — ulardan istalgan vaqtda qarz to‘lash yoki investitsiyalar uchun foydalanish mumkin.
2017-yilgacha O‘zbekiston zaxiralari to‘g‘risidagi ma’lumotlar jamoatchilikka e’lon qilinmas edi. O‘sha yilning noyabr oyida zaxiralar 26 milliardni tashkil etishi ma’lum bo‘lgan. O‘shandan beri ular 10 mlrd dollargacha o‘sgan.
Zaxiralardan qanday maqsadlarda foydalanish mumkin va o‘rni qanday to‘ldiriladi?
Zaxiralardan turli mamlakatlarda turlicha foydalaniladi. Bu odatda to‘lov balansi taqchilligini moliyalashtirish, valyuta bozorida intervensiyalar o‘tkazish, milliy valyuta kursini ushlab turish, tashqi qarzlarni qoplash va boshqalarni o‘z ichiga oladi.
Zaxiralar mamlakatda qazib olingan oltin, xalqaro bozorga qimmatli qog‘ozlar chiqarilishi, savdo balansi profitsiti va boshqalar hisobiga to‘ldiriladi.
Masalan, O‘zbekistonda zaxiralar OKMK yoki NKMK tomonidan qazib olingan oltin hisobiga to‘ldiriladi. Oltin chetga sotilganda mamlakatdagi zaxiralar ham kamayadi.
Izoh (0)