O‘zbekistonda oltin-valyuta zaxiralari ketma-ket uch oy kamaydi. Bunga nima sabab bo‘lmoqda?

2022-yil 1-oktabr holatiga ko‘ra, O‘zbekistonning oltin-valyuta zaxiralari 33,5 mlrd dollarni tashkil qildi.

Zaxiralar o‘tgan oyga nisbatan 570 mln dollarga kamaydi. Ular asosan oltin va xorijiy valyutadan iborat. Sentabr oyida ikkalasi ham kamaydi:

• valyuta — 542 mln dollarga (umumiy 11,5 mlrd dollar);
• oltin — 35 mln dollarga (umumiy 20,9 mlrd dollar).

Oltin-valyuta zaxiralari ketma-ket uchinchi oy kamaymoqda. Bunga jahonda oltin narxining pasayishda davom etayotgani bilan izohlanadi.

O‘zbekiston zaxiralarida taxminan 389 tonna oltin bor. Avgust oyida bu ko‘rsatkich 10 tonnaga ko‘paygan bo‘lsa-da narxlar pastligi tufayli zaxiralar ham kamaygan edi. Sentabrda ham bu holat kuzatildi. Zaxiralar 6 tonnaga oshgan, biroq jahonda narxlar pasaygan. 

Oltin zaxiralari nima uchun kerak?

Oddiy til bilan aytganda, bu sug‘urta, davlatning “xavfsizlik yostig‘i”. Zaxiralar dunyoning deyarli barcha mamlakatlarida favqulodda vaziyatlar uchun mavjud.

Zaxiralar odatda yuqori likvidli, ya’ni tez sotiladigan aktivlarda saqlanadi. Oltin va xorijiy valyuta ushbu talablarga javob beradi — ulardan istalgan vaqtda qarz to‘lash yoki investitsiyalar uchun foydalanish mumkin.

2017-yilgacha O‘zbekiston zaxiralari to‘g‘risidagi ma’lumotlar jamoatchilikka e’lon qilinmas edi. O‘sha yilning noyabr oyida zaxiralar 26 milliardni tashkil etishi ma’lum bo‘lgan. O‘shandan beri ular 10 mlrd dollargacha o‘sgan edi. 

Zaxiralardan qanday maqsadlarda foydalanish mumkin va o‘rni qanday to‘ldiriladi?

Zaxiralardan turli mamlakatlarda turlicha foydalaniladi. Bu odatda to‘lov balansi taqchilligini moliyalashtirish, valyuta bozorida intervensiyalar o‘tkazish, milliy valyuta kursini ushlab turish, tashqi qarzlarni qoplash va hokazolarni o‘z ichiga oladi.

Zaxiralar mamlakatda qazib olingan oltin, xalqaro bozorga qimmatli qog‘ozlar chiqarilishi, savdo balansi profitsiti va boshqalar hisobiga to‘ldiriladi.

Masalan, O‘zbekistonda zaxiralar, jumladan, OKMK yoki NKMK tomonidan qazib olingan oltin hisobiga to‘ldiriladi. Oltin chetga sotilganda mamlakatdagi zaxiralar ham kamayadi.

33,5 mlrd dollar — bu ko‘pmi yoki kam?

Rivojlanayotgan mamlakatlarga, shu jumladan, O‘zbekistonga ham xalqaro tashkilotlar uch oylik importni moliyalashtirish uchun yetarli bo‘lgan zaxiralarni saqlashni tavsiya qiladi.

33,5 mlrd dollar hozir O‘zbekistonga 18 oydan ortiq importni moliyalashtirish uchun yetarli. Bunday ko‘rsatkich ishonchli hisoblanadi.