O‘zbekiston milliy akkreditatsiya tizimi xalqaro darajada tan olindi
O‘zbekiston milliy akkreditatsiya tizimi xalqaro darajada tan olindi. Bu haqda “O‘zbekiston akkreditatsiya markazi” xabar berdi.
Har bir davlat iqtisodiyoti oldida turgan muhim vazifalardan biri bu, shubhasiz, eksport salohiyatini oshirish, jahondagi yangidan-yangi bozorlarga kirib borishdir. Ammo mamlakatlarning bozor borasidagi o‘z qonun-qoidalari, qonunchilik hujjatlari, tovar va mahsulotlarning kirib kelishiga aloqador talablari bor, jumladan, O‘zbekistonda ham.
Qayd etilgan bu to‘siqlar aslida ichki bozor sifati va sofligini, iste’molchilar huquqlarini ta’minlashni nazarda tutadi. Ularni bartaraf etish uchun har bir davlat milliy akkreditatsiya organlari Laboratoriyalar akkreditatsiyasi bo‘yicha xalqaro hamkorlik — ILAC kabi nufuzli tashkilotga a’zo bo‘lishi, ko‘p tomonlama bitimlarga qo‘l qo‘yishlari lozim.
Bu a’zolik davlatlar uchun nima beradi?
A’zo va ko‘p tomonlama bitimlarga qo‘l qo‘ygan davlatlar bir-birining mahsulot sifati sinovlarini o‘zaro tan oladi. Ya’ni “bir marotaba sinovdan o‘tkazib, butun dunyoda tan olish” tamoyiliga ko‘ra ish yuritadi. Bu esa, o‘z navbatida, bozorlarga erkin kirib borish imkoniyatini beradi. Shuningdek, mamlakat iqtisodiyotini rivojlantirish, eksport salohiyatini oshirish, mahalliy ishlab chiqaruvchilar tovar va xizmatlarining sifati xorijiy davlatlar iqtisodiyoti va jamiyati talabi darajasida bo‘lishiga, sifat ko‘rsatkichining yuqoriligi bilan ishonch qozonib, savdodagi texnik to‘siqlarni bartaraf qilishga yordam beradi.
Xalqaro tajriba shuni ko‘rsatmoqdaki, xorijiy davlatlar akkreditatsiya idoralari ILAC tashkilotiga to‘la huquqli a’zo bo‘lib kirishi uchun o‘rtacha 5–6 yil talab etiladi (Qozog‘iston, Kolumbiya – 4 yil; Tailand – 5 yil; Rossiya, Yamayka – 6 yil; Belarus, Turkiya, Chili – 7 yilda a’zo bo‘lgan).
Ammo xalqaro ekspertlar (Turkiya, Germaniya, Hindiston) tomonidan tizimni baholash bo‘yicha olib borilgan tahlillar O‘zbekiston akkreditatsiya markazining 3–4 yil (2019-2022-yillar) ichida nufuzli tashkilotlarga a’zo bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatgan edi.
Amalga oshirilgan ishlar natijasida O‘zbekiston akkreditatsiya markazi 2018-yil 19-mart oyida muxbir a’zo sifatida ILAC safiga qo‘shilgan va 2020-yil aprel oyida ILACning haqiqiy muxbir a’zosi sifatida tan olingan. Markaz oldida turgan keyingi vazifalardan biri mazkur xalqaro tashkilotlar doirasida amal qiluvchi akkreditatsiya natijalarini o‘zaro tan olish to‘g‘risidagi ko‘p tomonlama bitimga (ILAC-MRA) qo‘shilish va bu orqali mahalliy mahsulotlar eksport salohiyatini oshirish hamda jahon bozorida to‘siqlarsiz e’tirof etilishini ta’minlashdan iborat edi.
Ushbu natijaga erishish uchun markaz o‘z faoliyatini tubdan xalqaro standartlarga moslashtirish, xalqaro miqyosda talab qilinadigan barcha vazifalarni bajarish, bitimlarga a’zo bo‘lgan davlatning tajribalarini o‘rganish, xalqaro toifadagi ekspertlar bilan seminar va mahorat darslarini tashkil qilib, faoliyatni yanada takomillashtirishga e’tibor qaratdi. Mutaxassislarning malakasi oshirildi, laboratoriya xodimlari uchun ham qator o‘quv-mashg‘ulotlari olib borildi.
2022-yilning yanvar oyidan mart oyiga qadar 8 nafar xalqaro ekspert (Gonkong, Hindiston, Tayvan, Eron, Malayziya, Shri-Lanka, Filippin, Indoneziya) “O‘zbekiston akkreditatsiya markazi” DUK faoliyatini baholashdan o‘tkazib, xulosalarini berdi. Umumiy hisobda markaz faoliyati qoniqarli baholanib, kamchiliklar borasida tavsiyalar berildi. Ushbu kamchiliklar atroflicha o‘rganilib, bartaraf etildi va natijalar yozma ravishda xalqaro tashkilotlarga taqdim etildi.
Barcha sa’y-harakatlar natijasi o‘laroq, 2022-yilning 14-sentabr kuni “O‘zbekiston akkreditatsiya markazi” DUK Laboratoriyalar akkreditatsiyasi bo‘yicha xalqaro hamkorlik – ILACning to‘la huquqli a’zosi safiga qabul qilindi va ISO/IEC 17011:2017 xalqaro standarti talablari hamda ILAC tartib-taomillariga muvofiq O‘ ZAKK, ISO/IEC 17025 sinov, ISO/IEC 17025 kalibrlash sohalarida akkreditatsiya natijalarini o‘zaro tan olish to‘g‘risidagi ko‘p tomonlama bitimga (ILAC MRA) qo‘shildi. Buning natijasida O‘zbekistonda amalga oshirilgan sinovlar dunyoning 116 ta davlatida tan olinishiga erishildi.
O‘ZAKK Laboratoriyalar akkreditatsiyasi bo‘yicha xalqaro hamkorlik– ILAC tashkiloti bilan birgalikdagi faoliyatga muhim ahamiyat qaratadi. Ushbu nufuzli tashkilot bilan aloqalar O‘zbekiston milliy akkreditatsiya tizimini rivojlantirishdagi ustuvor yo‘nalishlardan biri sifatida belgilangan. ILAC Nizomining maqsadi, tamoyillari va vazifalaridan kelib chiqib O‘zbekiston akkreditatsiya markazi barcha majburiyatlarni so‘zsiz va bekam-u ko‘st bajarishni o‘z mas’uliyatiga oldi. Zotan, ILACga a’zo bo‘lish akkreditatsiya tizimining xalqaro standartlar asosida ishlashining kafolatidir.
Ma’lumot uchun, Xalqaro laboratoriyalarni akkreditatsiyalash hamkorligi (ILAC) 4 ta yirik mintaqaviy idoradan (Yevropa, Markaziy Amerika, Afrika va Osiyo Tinch okeani) tashkil topgan. Bugungi kunda dunyoning 116 ta davlati akkreditatsiya idorasi tashkilotning to‘la huquqli a’zolari hisoblanadi. Ya’ni, “ILAC MRA” – “Sinovlarni o‘zaro tan olish bitimi”ga qo‘shilgan.
