Buyuk Britaniya, Germaniya, Italiya, Qozog‘iston va Rossiya olimlari hozirgi Qirg‘iziston hududida joylashgan o‘rta asrlarga xos qabrlardagi odamlar qoldiqlari DNKsini tekshirib, XIV asrda Yevropaga Qora o‘lim deb nom olgan o‘lat epidemiyasi aynan shu yerdan kirib borgan, degan xulosaga keldi. Nature jurnalida chop etilgan maqolada shu haqda aytiladi, deb yozadi “Interfaks”.
Olimlarda Qirg‘izistonning Cho‘y viloyatida joylashgan, 1338—1339-yillarga tegishli noodatiy ravishda ko‘p sonli qabrlar qiziqish uyg‘otdi, ustiga-ustak, ba’zi qabrtoshlarda o‘lat tilga olingan edi.
Bu hududdagi ilk qabrlar 1880-yillardayoq topilgan edi. 30 kishining jasadlari u yerdan Kunstkameraga (Rossiya Fanlar akademiyasining Buyuk Pyotr nomidagi Antropologiya va etnografiya muzeyiga) olib ketildi, olimlar tadqiqot uchun namunalarni o‘sha yerdan oldi.
Ular Qorayog‘och va Bo‘ron qishloqlari yaqinidagi qabristonlarga ko‘milgan yetti kishining DNKsini sekvenlashga muvaffaq bo‘ldi. Namunalar sifati to‘rtta genomni tuzish imkonini berdi. Ularning uchtasida o‘lat qo‘zg‘atuvchisi — o‘lat tayoqchasi (lotincha Yersinia pestis) aniqlandi, buning ustiga, u 1346—1353-yillarda Yevropada o‘lat epidemiyasini keltirib chiqargan shtammlarning bevosita ajdodi bo‘lib chiqdi.
Olimlar fikricha, o‘lat hozirgi Qirg‘izistonning Cho‘y viloyatidan o‘tgan savdo yo‘llari orqali tarqalgan. Maqolada qayd etilishicha, Tyan-Shan yaqinida o‘lat tayoqchasining ko‘plab tabiiy rezervuarlari joylashgan, bu esa ularning tadqiqotini qo‘llab-quvvatlaydigan yana bir dalil bo‘lib hisoblanadi.
Qora o‘lim tarixdagi ikkinchi o‘lat epidemiyasiga aylangan bo‘lib, uning avj nuqtasi 1346—1353-yillarga to‘g‘ri kelgan. Qora o‘lim o‘sha vaqtdagi Yevropa aholisining yarmini hayotdan olib ketgan, deb hisoblaniladi. So‘ng XIV asrda yana bir necha marta avj nuqtalar kuzatilgan, ushbu o‘lat shtammlari esa XIX asr oxirigacha dunyo bo‘ylab aylanib yurgan.
Qora o‘lim manbai uzoq vaqtlardan buyon bahs-munozaralar mavzusi bo‘lib keladi. Bungacha shtamm paydo bo‘lgan ehtimoliy joylar sifatida Xitoy va Hindiston aytilgandi.
Izoh (0)