Neft narxining 2014-yildan beri birinchi marta 100 dollargacha oshib ketishi jahon iqtisodiyotiga ikki baravar zarba berish bilan tahdid qilmoqda. Bu haqida Bloomberg xabar beradi.
Qimmat neft AQSh Federal zaxira tizimi va boshqa markaziy banklar uchun ham xavotirli vaziyatdir. Ular pandemiyadan keyingi tiklanishni yo‘qqa chiqarmagan holda, o‘n yillikdagi narx bosimini saqlab qolishga urinishmoqda.
Bloomberg Economics Shok model’ga ko‘ra, xom neft narxining 100 dollargacha ko‘tarilishi yilning ikkinchi yarmida AQSh va Yevropada inflyatsiyani yarim foizga oshirishi mumkin.
Narx zarbasi
JPMorgan Chase & Co. neftning bir barrel uchun 150 dollarga yetishi global rivojlanishni deyarli to‘xtatib qo‘yishi va pul-kredit siyosatini ishlab chiquvchilar tomonidan belgilangan ko‘rsatkichdan uch baravar ko‘proq bo‘lgan, inflyatsiyaning 7 foizdan oshib ketishiga sabab bo‘lishi mumkinligi haqida ogohlantirmoqda.
Neft zarbasi endi yanada jiddiy inflyatsiya muammosiga sabab bo‘ladi, — deydi uzoq yillik Fed kompaniyasi vakili, hozirda Deutsche Bank AG’ning iqtisodiy tadqiqotlar bo‘yicha bosh rahbari Piter Xuper. Buning natijasida “global rivojlanishning sezilarli darajada oqsashiga ta’sir o‘tkazuvchi katta muammo” yuzaga keladi.
Neft narxi o‘tkan yilgiga nisbatan taxminan 50 foizga qimmatlashib, ushbu ko‘rsatkich tabiiy gaz narxlarini ham ko‘tarib yuborgan xomashyo tovarlari keskin oshishining bir qismidir.
Bunga izolyatsiya rejimidan so‘ng jahon talabining uyg‘onishi, Rossiya neft giganti tomonidan qo‘zg‘atilgan geosiyosiy keskinlik va tang ahvoldagi ta’minot zanjirlari kabi asosiy omillar sabab bo‘lgan. Eron yadroviy kelishuvining vaqti-vaqti bilan yangilanish istiqbollari bozorni mo‘tadillashtirib turgan.
Biroq o‘sish darajasi pastlab borgani qayd etilib, ikki yil avval neft narxlari noldan pastga tushib ketgan edi.
Yoqilg‘ining neft, shuningdek, ko‘mir va tabiiy gaz kabi qazilma turlari jahon iqtisodiyotining 80 foizdan ziyod energiyasini ta’minlaydi. Gavekal Research Ltd. konsalting kompaniyasining ma’lumotlariga ko‘ra, oddiy yoqilg‘i turining hozirgi narxi o‘tgan yilga nisbatan 50 foizga qimmatdir.
100 dollarga yetish
Neft narxining keyinchalik yana oshish xavotiri inflyatsiya va qayta tiklanish xavfini kuchaytirmoqda.
Energiya inqirozi butun dunyo ta’minot zanjirlarida davom etayotgan qisqarishlarni ham kuchaytirdi, natijada xarajatlar oshib borib, xomashyo va tayyor mahsulotlarning yetkazib berilishi kechikmoqda.
Gonkongda joylashgan jahon logistika kompaniyasi rahbari Vivian Launing aytishicha, uning mijozlari yoqilg‘i narxining oshishini diqqat bilan kuzatishmoqda.
Neft narxi, shubhasiz, muammodir. O‘sish holati aviaqatnovlar narxlari ayni qimmatlashayotgan bir vaqtda sodir bo‘lyapti, – deydi Lau.
Neft narxi uchinchi chorakda 100 dollarga yetishini taxmin qilayotgan Goldman Sachs Group Inc. kompaniyasi o‘sish ko‘rsatkichini 50 foizga baholab, o‘rtacha 60 ta bazaviy punktlar orqali inflyatsiyani oshirgan.
Butunjahon tiklanish
IMF butun global o‘sish holati 2022 va 2023-yillarda yuz berishini taxmin qilyapti.
Yaqinda Xalqaro valyuta fondi, rivojlangan iqtisodiyotga ega mamlakatlarda jahon iste’mol narxlarining o‘rtacha 3,9 foizgacha, rivojlanayotgan mamlakatlarda esa 3,9 foizdan 5,9 foizgacha ko‘tarilishi haqidagi o‘z taxminlarini taqdim etdi.
Dunyoning eng yirik neft importchisi va tovar eksportchisi bo‘lmish Xitoy davlati mo‘tadil inflyatsiyadan zarar ko‘rmagan.
Biroq uning iqtisodiyoti ishlab chiqaruvchilarning yuqori kirish xarajatlari va energiya tanqisligi bo‘yicha xavf-xatarlarga duch kelayotganligi tufayli qaltis bo‘lib qolmoqda. Sababi narx bosimi avval kutilgandan-da qat’iy bo‘lib chiqdi, markaziy banklar esa talabni saqlab turish uchun inflyatsiyaga qarshi kurashishga ko‘proq e’tibor berishmoqda.
Boshqa neft ishlab chiqaruvchilar “ko‘chalarida ham bayram bo‘ladi”
Masalan, Rossiya budjeti bu yil 65 mlrd dollarlik qo‘shimcha daromadlarni olib kelishi mumkin bo‘lib, buning natijasida Kremlga Ukrainaga qarshi ehtimoliy sanksiyalardan qochishga yordam beradi. Rivojlanayotgan bozorlardagi, xususan, Kanada va Yaqin Sharqdagi boshqa ishlab chiqaruvchilar ham bundan foyda ko‘radi.
Biroq ko‘plab iste’molchilar va markaziy banklar uchun energetikaning qanchalik tez va qanchalik uzoq borishiga, ayniqsa, iqtisodiyotning jahon miqyosida o‘z impulsini yo‘qotishiga ko‘p narsa bog‘liqdir.
Jadal davom etayotgan o‘sish sur’atlari, ayniqsa, ba’zi mamlakatlardagi fiskal siyosatning sezilarli ravishda keskin kuchaytirilishi, retsessiya singari xavf-xatarlarga sabab bo‘lishi mumkin, – deydi neftning har barreliga har 10 dollardan o‘sishi butun dunyodagi o‘sishning taxminan 0,2 foiz punktini egallaydi deb baholayotgan Oxford Economics Ltd. vakili Priyanka Kishor.
Avvalroq jahondagi neft narxlarining O‘zbekistondagi benzin narxlari bilan bog‘liqligi haqida xabar berilgan edi.
Izoh (0)