O‘zbek raqs maktabining munosib davomchilaridan biri, O‘zbekiston xalq artisti Rushana Sultonova 27-noyabr sanasida tavallud topgan. Hamisha yosh va go‘zal ko‘rinuvchi raqqosa bugungi kunda ham o‘zining nozik, nafis va ba’zan jo‘shqin harakatlari bilan odamlarga zavq bag‘ishlab kelmoqda. Quyida 56 yoshga to‘lgan Rushana Sultonovaning hayoti va ijodiy faoliyatiga nazar tashlaymiz.
“Ustozlar borasida omad kulib boqqan”
Rushana Sultonova 1965-yilda Buxoro viloyatining Gazli shahrida ziyoli oilada tug‘ilgan. Otasi energetika sohasida, onasi ta’lim tizimida faoliyat yuritgan. Bolaligidan raqs tushishni yaxshi ko‘rgan Rushanani yaqinlari kichkinaligida hech qanday to‘garakka olib bormaydi. 1979-yili hozirgi Toshkent davlat milliy raqs va xoreografiya oliy maktabiga o‘qishga kirgach, professional raqqoslardan saboq ola boshlaydi.
“Menga ustozlar borasida omad kulib boqqan, deb bemalol ayta olaman. O‘z vaqtida va o‘z joyida o‘z ishining ustalari qo‘liga tushish baxt! Toshkent davlat milliy raqs va xoreografiya oliy maktabida o‘zbek raqsidan ilk ustozim, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist Zulayho Rahmatullayeva dars bergan.
Keyinroq xoreograf, baletmeyster, O‘zbekiston xalq artisti Halima Komilova (taniqli doirachi, o‘zbek raqsining asoschilaridan biri usta Olim Komilovning qizi) meni yoniga olib, yangi raqslar o‘rgata boshladi. Ta’til vaqtlari ustozim meni o‘zi ishlaydigan Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatriga olib borardi. O‘shanda birinchi marta bu teatrning hashamatli sahnasini, balet zallarini ko‘rganman va hayratlanganman. Halima opa menda teatrga muhabbat uyg‘otgan.
1984-yil o‘qishni tamomlayotgan vaqtimizda turli ansambllar, teatrlar rahbarlari kelishib, raqqosalarni saralab olishdi. Shunda meni Alisher Navoiy nomidagi davlat akademik katta teatrining bosh baletmeysteri Galiya Izmaylova tanlab oldi va teatrga ishga taklif etdi. Men bilan birga Malika Ahmedova hamda Klara Yusupova ham bor edi.
Shuningdek, SSSR xalq artisti Bernora Qoriyeva bilan ishlash baxtiga muyassar bo‘lganman, ularni ham ustozim deb bilaman”, — deydi Rushana bir intervyusida.
“Bahor”da ishlaganimdan faxrlanaman”
Vaqt o‘tib, taqdir Rushanani O‘zbekiston xalq artisti Viloyat Oqilova tomon yetaklaydi. U taniqli raqqosani o‘zining ikkinchi onasi, deb biladi.
“Men juda kamsuqum, kamtar qiz bo‘lganman. O‘zimni ko‘rsatishni bilmasdim, birov so‘ramasa gapirmasdim. Viloyat opa menga ‘San’atda odam jasurroq bo‘lishi kerak, eshikdan haydasalar, teshikdan kirish lozim’ derdi.
Bu inson bilan birga hayotimning, ijodimning qaynoq damlari o‘tgan. Ustozim menga turli raqslarni o‘rgatdi, liboslarni ham birga tikardik, har qanday kunimda yonimda bo‘ldi, ko‘p safarlarga birga bordik. Bir so‘z bilan aytganda, Viloyat opa menga ikkinchi onamdek bo‘lib qoldi. Meni Rushana Sultonova qilgan Viloyat Oqilova bo‘ladi”, — deydi raqqosa.
Rushana Sultonova 1987-yili 22 yoshida “O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist” unvoni bilan taqdirlanadi. U teatrda ishlash barobarida hozirgi O‘zbekiston davlat san’at va madaniyat institutida tahsil oladi. 1994-yilda teatrdagi o‘n yillik faoliyatiga nuqta qo‘yadi va huddi shu yildan “Bahor” ansambliga ishga o‘tadi.
“O‘zbekiston xalq artisti Ma’mura Ergasheva taklifi bilan “Bahor”ga o‘tganman. Ular u yerda rahbar edi. Ma’mura opaga rosa havas qilardim. Ustoz hamma raqslarni shunaqa yengil ijro etardi va kuchli pedagog edi. “Bahor”da shunday san’atkor bilan birga ishlash juda qiziqarli bo‘lgan. Ma’mura opa menga Mukarrama Turg‘unboyeva uslubini o‘rgatgan.
“Bahor”da ishlaganimdan doim faxrlanib kelaman. Ansambldagi muhit, men ko‘rgan maktab, ustozlar, qizlar – baridan ko‘nglim to‘lgan. Har bir raqs ustida qayta-qayta ishlardik. Qizlar orasida eng kichigi bo‘lganman, ustozlar meni namuna qilib ko‘rsatishardi. Qizlar chertib-chertib, saralab olingani edi, har biri kuchli raqqosa edi. Hayotimda “Bahor” menga “tashrif qog‘ozi” kabi xizmat qildi”, — deya xotirlaydi Rushana Sultonova.
Aktrisalik faoliyati
Taniqli raqqosa o‘zidagi aktrisalik qobiliyatini ham yuzaga chiqarish niyatida ikkita filmda suratga tushadi. Toshkent davlat milliy raqs va xoreografiya oliy maktabida o‘qib yurgan kezlari, ya’ni 1980-yili “O‘zbekfilm” rejissorlari tomonidan o‘tkazilgan kastingda ishtirok etadi. Sinovdan muvaffaqiyatli o‘tib, “Komila” nomli filmda Guli rolini talqin qiladi.
1986-yili “Tojikfilm” kinostudiyasi tomonidan “Ming bir kecha” ertagi asosida “Shahrizodaning yangi ertagi” filmida suratga tushadi. Tohir Sobirov rejissorligidagi mazkur kartinada bosh baletmeyster Galiya Izmaylova bo‘ladi. Uning taklifi bilan epizodik rolga tasdiqlangan Rushana filmda arabcha raqs ijro etadi. “Shahrizodaning yangi ertagi” Qrim va Dushanbeda syomka qilinadi.
19 yoshli “Sanam”
1998-yil “O‘zbekiston xalq artisti” unvoniga loyiq ko‘rilgan Rushana Sultonova bir yil davomida “Yetti go‘zal” ansamblida ijod qiladi. U 2002-yildan buyon turmush o‘rtog‘i, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan madaniyat xodimi Shuhrat Vohidov bilan Temiryo‘lchilar san’at saroyi qoshida tashkil etgan “Sanam” raqs ansamblida faoliyat yuritib kelmoqda.
“Yoshlar bilan ishlash menga yoqadi. Mana hozir ular orasida Dilrabo Bozoraliyeva, Sitora Avezova, Nigina Abdukarimovalar yetuk raqqosalar bo‘lib yetishdi. Biz ansambl bilan temiryo‘llari bo‘ylab safarga chiqamiz va konsertlar beramiz, chet ellarga boramiz. AQSh, Xitoy, Belgiya, Fransiya, Gollandiya va Turkmanistonda bo‘ldik.
Men asosan mumtoz maktabni davom ettirishga harakat qilayapman. Shakl o‘zgargani bilan mohiyat o‘zgarmaydi. Milliy raqsimizni Mukarrama Turg‘unboyeva Ma’mura Ergashevaga, Ma’mura Ergasheva menga o‘rgatdi. Men esa “Sanam”dagi qizlarimga o‘rganib kelyapman. Ertaga ular ham yangi avlod raqqosalarini yetishtiradi. Raqs maktabimiz shu tariqa davom etyapti. Bu juda yaxshi an’ana”, — deydi taniqli san’atkor o‘z intervyularida.
Sherali Jo‘rayevdan Ozodbek Nazarbekovgacha...
Rushana Sultonova muxlislari orasida katta avlod vakillari ko‘pchilikni tashkil etishi shubhasiz. U faoliyatining ilk yillarida Sherali Jo‘rayev, G‘ulomjon Yoqubov kabi ustoz san’atkorlar va “Yalla” ansambli bilan hamkorlik qilib, raqslari bilan tomoshabinlar nazariga tushgan. Bugungi kunda ham yuqorida nomi qayd etilgan san’atkorlar ishtirokidagi loyihalarning ayrimlarida hirom aylaydi.
Bundan tashqari, shogirdlari bilan Ozodbek Nazarbekov, Hulkar Abdullayeva, Avazbek Olimov singari taniqli xonandalarning konsert va kliplarida ham chiqish qiladi.
Rushana Sultonova barcha viloyatlar bo‘yicha folklor raqslarni ijro etgan. “Doira chorlaydi”, “Buxorocha”, “Qizbola”, “Xorazm raqsining tug‘ilishi”, “Bahor ayyomi”, “Sarvinoz”, “Orazibon lazgisi”, “Gulsanam”, “Uchrashuv”, shuningdek, tojikcha, afg‘onacha va boshqa ko‘plab xalqlar raqslari ijrochisi sifatida tanilgan.
Uning ijrosidagi “Tanovar”, “Munojot”, “Nahori nashta”, “Sho‘x qiz” kabi milliy o‘zbek raqslari ham minglab tomoshabinlariga ega. 1986-yilda u haqda “Rushana Sultonova raqsga tushadi” filmi suratga olingan.
“Qattiqqo‘l bo‘lganman”
To‘rt farzandning onasi, qator nabiralarning buvisi bo‘lgan Rushana Sultonova bir intervyusida o‘g‘il-qizlarining tarbiyasida onasining o‘rni katta ekanini ta’kidlaydi.
“Farzandlar tarbiyasida juda qattiqqo‘l bo‘lganman. San’atkor uchun yaqinlarining yordami juda muhim. Yordamchilaring bo‘lmasa, ham oilani eplash, ham san’atda faoliyat yuritish qiyin. Chunki biz juda ko‘p safarlarda bo‘lamiz. Bu borada menga ota-onam katta yordam qilishgan.
Men onamga bolalarimni bemalol ishonib ketardim. Onam bolalarimni bog‘chaga, maktabga, til o‘rganish uchun repetitorlarga olib borardi. Hatto onam nevaralarga qarash uchun nafaqaga erta chiqqan. Volidam xotirjam ishlashim uchun sharoit yaratib bergan. Shu bois yutuqlarimning yarmi, onamga tegishli, desam yanglishmagan bo‘laman.
Farzandlarimga kattalarni hurmat qilishni, ularga gap qaytarmaslikni o‘rgatganman. Albatta, ularga o‘ziga yarasha erkinlik ham berganman. Chunki bola to‘polon ham qilishi kerak. Ammo bu uning boshga chiqib ketishini bildirmaydi. Vaziyatga qarab ish tutish joiz. Buvisi erkalatsa, men qattiqqo‘llik qilganman, shunday qilib muvozanatni ushlab turganmiz”, — deydi u.
Mavzuga doir:
Izoh (0)