“Peshonamga to‘pponcha tirashgan”. O‘zbek xonandalari to‘ydagi mushtumzo‘rlar haqida so‘zlab berdi (video)

O‘zbek xonandalari faoliyati davomidagi eng qiyin, urush-janjallar bilan tugagan to‘ylari haqida gapirib berdi.

Bu haqda ular “Daryo” muxbiri Feruz Muhammadga bergan intervyusida ma’lum qildi.

“Xanjar biqinimga 2-3 sm kirgan edi”

Eski shaharda to‘y bo‘lgan, o‘shanda qo‘shiq aytib turganimda to‘yxonaga ustoz Xayrulla Lutfullayev kelib qoldilar. Menda shunaqa odat borki, ustozlar kelib qolsa, darrov qo‘shiq aytishni to‘xtataman, iloji bo‘lsa, ustozga choy quyib berib, yonlarida turaman. Endi Xayrulla aka kelib qolganlaridan keyin qo‘shiq aytishim g‘alati edi, qo‘shiq aytishni to‘xtatdim.

O‘sha vaqtda bitta bola keldi, Muhriddin akani ‘Qiz bola’ degan qo‘shig‘ini so‘radi. Xo‘p, ustozdan keyin aytamiz, dedim. Keyin borib burchakda o‘tirdim. Bu 90-yillardagi gaplar. Stolning burchagida o‘tiribman, haligi bola kelib yonimga o‘tirdi, yoz kuni edi, kostyum kiymaganman, yengi kalta ko‘ylakdaman. Qo‘lida xanjar. Uzun stul, u paytlarda uzun stul bo‘lardi, ko‘rpacha bog‘lab qo‘yilardi, to‘y hovlida bo‘lyapti, hovli esa kichkina. Xanjarni o‘ng tarafimga, jigar tomonimga tirab turib, nimaga aytmading qo‘shiqni, deyapti. Ustoz keldilar, hozir tugatsinlar, aytib beraman, dedim. Nega hozir aytmading, deb gapga ko‘nmayapti. Borgan sari xanjarni biqinimga botiryapti. Najot izlayapman. Guruhimizdagi bir yigit to‘g‘rimda o‘tiribdi, vaziyatni bilib turibdi, ko‘rib ko‘rmaslikka olib, boshqa joyga qarab turibdi. Uning bu ishi rosa alam qilgandi. Sekin borib, to‘y egasini aytib kelsa bo‘lardi-ku. U esa yuzini burib, ko‘rmaganga olib turibdi. Nima bo‘lsa bo‘ladi endi, dedim.

Shu paytda bizni kimdir ko‘rib qoldi, to‘y egasi obro‘li kishi ekan, xanjarli yigitni yoqasidan ushlab, ko‘chaga chiqarib tashlashdi.

Lekin o‘shanda xanjar biqinimga 2-3 sm kirgan edi. Allohga shukr qilaman, o‘sha payt sekingina kelib, xanjarni bir suqib ketishi ham mumkin edi, Alloh o‘zi asradi. Birga yurgan odamlarimizning ham asl yuzini ko‘rganmiz. Hayotda shunday vaziyatlar ham bo‘larkan.

Anvar G‘aniyev, O‘zbekistonda xizmat ko‘rsatgan artist

“‘Jiguli’mizga mix qoqib qo‘yishgan”

To‘ydagi janjalli vaziyatlar avvallari ko‘p bo‘lgan. Bir to‘yda avval kelin tomonda ashula aytishimiz kerak bo‘lib qoldi. Qo‘shiq aytib turibmiz, bizga berilayotgan pullarni orqamizda turib, bizga bosim qilib olib turishdi. Xizmatni tugatib chiqsak, Olim aka degan sozandamizning yangi ‘Jiguli’sining eshigiga mix qoqib qo‘yishgan ekan. O‘zi o‘sha to‘yga aytganida kuyov bolaning qo‘li jarohatlangan edi, o‘shandan ham sezmagan ekanman. Shu voqeadan keyin aynan o‘sha hududdagi xizmatga bormaydigan bo‘lib ketganman. Hozir esa ahvol yaxshi, Ichki ishlarimiz borligi uchun to‘ylarimiz urush-janjalsiz o‘tadi.

Jaloliddin Usmonov, xonanda

“‘Talpa’da qolishimga oz qolgan”

‘Birrov’ xizmatlariga juda zo‘r chiqardim. ‘Nahotki’ni aytardim, ortidan ‘Tundan tonggacha’ning soundtreklarini aytardim. Uch-to‘rtta qo‘shiq aytib, chiqib ketardim. Juda yaxshi narxga chiqardim (kulib). Hozir ham chiqsam, yaxshigina narx qilib qo‘yaman.

2009—2010-yillar atrofida to‘ylarga chiqardim. ‘Birrov’ xizmatimning narxi 400-500 dollar atrofida edi. Meni ko‘pincha valsga chaqirishar edi. Unda ‘Nahotki’, ‘Oshiq yurak’ kabi qo‘shiqlarimni aytardim.

To‘yda odamlar sizga yetib qoladi-da. Bilasizmi, san’atkor qayerdadir baribir sirligicha qolaverishi kerak. Kuniga to‘rtta to‘yga chiqsangiz, to‘yda 500 tadan odam bo‘lsa, ikki mingta odam har kun sizni ko‘ryapti. Bu degani 10 kunda 20 ming, bir oyda 60 mingta odam ko‘radi degani.

Bizda to‘ylarimizda katta-katta artistlarni ham xo‘rlashganini, kaltak yeyishganini ham eshitganmiz.

Oxirgi chiqqan to‘yimni eslayman. Bir kunda ikkita voqea bo‘lgan. To‘yda ashula aytib turganimda bir odam bolasini ko‘tarib oldimga keldi. Bolachasining qo‘liga 500 so‘mmidi yoki 200 so‘mmi pul turibdi. Pul qistiryapti, to‘yga kelgansan, kim bo‘lishidan qat’i nazar, pulni olasan, baribir artistsan, olasan. Hamma syomka qilib turibdi, meni ham monitorda katta qilib ko‘rsatib turibdi. Anavi bolacha qo‘lini uzatib, pulni berayotganida qo‘limni cho‘zishim bilan pulini tortib oldi. Juda xijolat bo‘lib, yuragim shuv etdi. Juda mashhur vaqtlarim edi. Bu holat qattiq ta’sir qildi.

U to‘yxonadan chiqib, ‘Tekstilniy’ tomondagi boshqa to‘yxonaga kirdim. Sho‘x ashula aytib turibman, hamma o‘ynab turibdi. Hozir-ku ancha bosilganman, u vaqtlarda jahlim juda tez edi. Sho‘x ashula aytib turganimda bitta ‘xira’ kelib, sho‘xidan ayt, dedi, xo‘p, dedim. Yana bir necha marta kelib, sho‘xidan ayt, deb turib oldi. Oxiri bo‘ynimdan ushladi, o‘zi avvalgi to‘ydagi voqea ta’siridan hali chiqib ketmaganman, mikrofonni tushirdim, fonogramma ketib turibdi, qo‘limdagi mikrofon bilan uning boshiga urdim, mikrofon ham chiyillab ketdi. Nariroqda ‘talpa’ guv etib qo‘zg‘aldi. Navbatchi guruh tanishim edi, mashinaga o‘tqizib yuborishdi. Shumi endi san’atkor, dedim. Bundan keyin to‘yga chiqmayman, deb qat’iy qaror qildim.

Hamma san’atkorlar mening do‘stlarim, og‘ir kunlarida doim yonidaman, xizmatidaman. Ochig‘ini aytaman, shunday holatlarga chidab, to‘yga chiqayotganlarga haykal qo‘yish kerak.

Alisher Uzoqov, aktyor, rejissor

“To‘y egasi musht urgan…”

Ancha yillar ilgari to‘yxonada qulog‘imga gapirgan odamni bir urib, yiqitganman. Chunki qulog‘imga juda baland ovozda gapirgan, qulog‘im chinqirib ketgan, o‘zim bilmagan holda urib yuborganman. Keyin uni olib ketishgan.

Yaypanda ham to‘y egasi meni tushunmasdan, musht urgan, men ham uni tushunmasdan, oyog‘im bilan urib yuborganman.

To‘yda gap-so‘zlarimiz odamlar uchun qiziq bo‘lsin, deb gapiraman. Ha, bo‘ldi endi, erkak kishi hadeb o‘ynayveradimi, davrani ayollarga bering, degan hazil gapimni tushunmay, musht tushirgan. U mushti ham menga tegmagan, mikrofonga tegib ketgani uchun ovoz kuchaytirgichda guf degan vahimali tovush chiqib, xuddi meni shunaqa urganga o‘xshab qolgan. Mening ham qiziqqonligim tutib, oyog‘imni ko‘tarishga majbur bo‘lganman. Lekin bir-birimizdan kechirim so‘rab, ishimizni davom ettirganmiz.

Abdujalil Qo‘qonov, xonanda

“Xalqlar do‘stligiga pistolet ko‘tarib kelib, ‘dolya’ so‘rashgan…”

To‘ylarda pichoq tiraganlar, qurol o‘qtalganlar bo‘lgan. Agar ‘Xalqlar do‘stligi’ saroyining tili bo‘lsa, aytadi, shu yerga pistolet taqib kelib, ‘dolya’ berasan, deyishgan. ‘Dolya’ kimga beraman, o‘tir mashinaga, yoniga birga boramiz, bermayman emas, beraman, faqat qo‘liga beraman, deb boshlig‘ining yoniga borganman. Borganimizdan so‘ng o‘sha pistolet ko‘tarib kelgan odam boshlig‘idan kaltak yegan.

Men osonlikcha jon bermas edim. Pistolet yoki pichoq tirashganda ham qo‘rqib o‘tirmas edim. Seni kislotaga tashlaymiz, deb qo‘rqitishlar ham bo‘lgan. Juda qoidasiz, qiyin vaqtlar edi.

Hozirgilarga bayram, hozirgilar g‘o‘ra ham emas, xom-xatala, hozirgilar jim o‘tirishsin, omon-omon zamonlarda yashashmoqda.

Kechki payt soat 18:00 da to‘y boshlanib, ertalabki soat 08:00 largacha to‘y bo‘lardi, ovozimiz chiqmay qolguncha qo‘shiq aytardik. Hozirgilarga bu borada juda ham oson, ularda hammasi oson va tez bo‘lib ketmoqda. San’at pirlik joy, halollikni xohlaydi, hamma aytadi san’atga ko‘pchilik kelib, ketib qoladi deyishadi, chunki san’at pirlik joy, halollikni xohlaydi.

Yulduz Usmonova, O‘zbekiston xalq artisti