• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12939.93
    • RUB162.03
    • EUR14725.64
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +15°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Ilm-fan

    Olimlar Yer yadrosida temir qor yog‘ishini aniqladi

    Texasdagi Ostin universiteti olimlari e’lon qilgan yangi tadqiqot natijalari qiziq bir xulosani taqdim etdi: aniqlanishicha, sayyoramizning eng chuqur yer qa’ri qatlamlarida, aniqrog‘i, Yer yadrosining ichki qismida temir qor yog‘adi.

    Foto: Google Photos

    Foto: Google Photos

    Yer yadrosi juda ulkan bosim va harorat ostidagi qizigan qaynoq temirdan iborat. Yadro o‘zi ham ichki va tashqi qismlarga bo‘linadi va olimlar aniqlagan “temir qor”, ya’ni mayda temir zarrachalari o‘sha erigan holatdagi tashqi yadrodan ichki yadroga “yog‘adi”. Ichki yadroda esa bu temir zarralari 300 kilometr atrofidagi qalinlikda qatlam hosil qilib, uning butun sirtini qoplaydi. Buni xuddi o‘zga galaktikadagi qish fantaziyasi deb ham tasavvur qilish mumkin; biroq olimlarning o‘zi maqolada oddiyroq misol keltirish bilan chegaralangan. Ta’kidlanishicha, Yer qa’rida bunday “temir qor” yog‘ishi jarayoni vulqonlar ichkarisida qaynoq lavadan toshlar hosil bo‘lishiga o‘xshaydi. Tadqiqot mualliflaridan biri, professor Fu Lin bu haqda “Yerning metall yadrosi ham biz po‘stloq sifatida taniydigan magma kamerasi singari ishlaydi”, deb fikr bildirgan.

    Tadqiqotga bag‘ishlangan maqola internetda quyidagi manzilda e’lon qilingan va Solid Earth jurnalining 23-dekabr sonida ham chop etilgan. Qayd etilishicha, izlanishlar jarayonida, shuningdek, Xitoyning Sichuan universiteti professori Yu Jun Chan, Tennesi universiteti dotsenti Nik Diger va Piter Nilsonlar ham ishtirok etgan.

    Albatta, tadqiqotlar bilvosita o‘lchashlar va kuzatishlar orqali olib borilgan. Chunki Yer yadrosidan namuna olishning ham, u joyga biror uskuna tushirishning ham iloji yo‘q. Ilmiy ishda olimlar butun Yer qa’ri bo‘ylab tarqaladigan seysmik to‘lqinlarni qayd etish va tahlil qilish bilan shug‘ullangan.

    Tahlillar qiziq bir jarayonni yuzaga chiqardi. Aniqlanishicha, Yer yadrosining bugungi kunda qabul qilingan modeli va olingan seysmik to‘lqinlar natijalari bir-biri bilan muvofiq kelmagan. Xususan, to‘lqinlarning tashqi yadro asosi orqali o‘tish tezligi hisob-kitoblardagidan ko‘ra sekinroq ekani aniqlangan bo‘lsa, qolaversa, to‘lqinlar sharqiy yarimshar tarafdagi ichki yadroning yuqori qismidan harakatlanayotganda sezilarli tezlashadi. Bunday nomuvofiqliklarni izohlash uchun tadqiqotchilar yuqorida aytilgan “temir qor” yog‘ishi hodisasini taklif qilmoqda.

    1960-yillarda Braginskiy ismli olim yadroning ichki va tashqi qatlamlari orasida suspenziyaga o‘xshash tarkibli oraliq bo‘lsa kerak degan fikrni bildirgan edi. Biroq yadrodagi ulkan bosim va harorat sharoitlari haqidagi qarashlar tufayli bunday fikr inkor qilingan. Endilikda professor Chan boshchiligidagi ushbu ilmiy guruh tadqiqoti orqali aslida yadroda kristallanish hodisasi haqiqatan ham bo‘lishi mumkin ekanini va tashqi yadro quyi qismining 15 foizgacha qismi temir kristallari ko‘rinishida bo‘lib, ular ichki yadroga tushib kelishini ko‘rsatdi.

    “Bu, albatta, mulohaza uchun mavzudir, ichki yadro va tashqi yadro orasi, demak, sharqiy yarimsharda yupqaroq, g‘arbiy yarimsharda qalinroq bo‘lishi mumkin. Bu qatlamlar oraliq masofasi esa aynan biz kuzatgan seysmik aberratsiyani keltirib chiqarishi mumkin”, degan Chan.

    Maqolada temir kristallanish jarayoni yuqori magmatik qavatlarda sodir bo‘ladigan, minerallarning kristallanishi va kumulyativ jinslarning hosil bo‘lishi jarayoni bilan qiyosan tushuntirilgan. Yer qa’rida tashqi yadroning asta-sekinlik bilan yupqalashib borishi va o‘sha “temir qor” evaziga ichki yadro tobora qalinlashishi sodir bo‘ladi.

    Xo‘sh, bu jarayonlarni chuqurroq o‘rganish bizga nima uchun kerak? Yer yadrosi tabiati butun sayyora uchun juda muhim. Yadro sayyoramiz magnit maydonini hosil qilishdan boshlab uning “ichidan isishi” jarayonini hamda plitalar tektonikasi jarayonlarini boshqarishi bilan ham g‘oyat ahamiyatlidir. Ushbu jarayonlar esa butun Yer yuzidagi hayot barqarorligi uchun mislsiz ta’sirga ega.

    Tadqiqotlar Xitoy tabiiy fanlar Milliy fondi, Jekson Yer ilmlari oliy maktabi, hamda yana qator fondlar tomonidan moliyalashtirilgan.

    Muzaffar Qosimov

    27.01.2020, 14:20   Izoh (0)   35155
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Qadimgi Misrda mumiyolangan kohin murdasi gapirtirildi (video)

    25.01.2020, 11:37

    Olimlar Tibetning qadimgi muz namunalaridan fanga noma’lum 28 ta virus topdi

    24.01.2020, 09:47

    Dinozavrlar qirilib ketishining jumbog‘i o‘z yechimini topdi

    18.01.2020, 10:39

    Yer magnit qutbining rekord darajada siljigani qayd etildi

    20.12.2019, 20:35

    Tarixda birinchi marta g‘ayritabiiy mavjudotlarning tasviri topildi

    14.12.2019, 08:23

    Okean tubidan minglab sirli obyektlar topildi

    12.12.2019, 08:25
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    APEX BANK Toshkentda Bosh ofis va Markaziy sotuv ofisini ochdi


    Centrum Air Istanbul va O‘zbekistonning uch shahri o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri reyslarni yo‘lga qo‘ymoqda


    Jamg‘armalar bilan qanday ishlash zarur: bank omonatlari, aksiyalar yoki investitsion paketlar? (davomi)


    ANORBANK Xususiy sektorni rivojlantirish bo‘yicha Islom korporatsiyasi bilan 10 million AQSH dollariga teng kelishuv imzoladi


    Eng chuqur g‘or, eng baland ko‘prik va eng sirli maskan – Namanganga boramiz


    ZTE korxonasi GSMA M360 Yevrosiyo forumida suniy intellekt raqamli iqtisodiyot rivojiga qo'shayotgan hissasi haqida ma’lumot berdi


    Kapitalbank xodimlarining raqamli ko‘nikmalarini rivojlantirmoqda 


    Acıbadem shifoxonalar tarmog‘ida qon kasalliklarini zamonaviy davolash usullari: leykoz va boshqa kasalliklar


    InfinBANK Visa Direct orqali xalqaro pul o‘tkazmalariga qo‘yilgan limitlarni oshirdi 


    Ilg‘or qurilish texnologiyalari asosida qad rostlayotgan Quyi Chotqol GES


    UZTELECOM 10 Gbit/s tezlikdagi uy internetini foydalanuvchilarga taqdim etdi


    Ipoteka Bank OTP Group o‘zini o‘zi band qilganlarga yangi ipoteka dasturini ishga tushirdi: hujjatlarsiz, asabbuzarliksiz, samarali natijalar bilan


    “Akkermann sement” xalqaro forumi: qurilish materiallari sohasidagi muammolar keng tahlil qilindi


    Oqtepa Lavashdan “Kulgili narxlar”: sevimli taomlar — har bir pozitsiya 10 mingdan 20 ming so‘mgacha bo‘lgan maxsus narxlarda


    Tarmoqda bolalar xavfsizligi : Octobankdan maslahatlar

     

    Tavsiya etamiz

    Budapesht fasadlari: sanʼat ko‘chada yashaydi (foto)

    27 may, 10:00

    Gestapo va KGB xizmatida bo‘lgan buxorolik “Shtirlits”

    26 may, 19:00

    Ayol ovchilardan ilg‘or samolyotlarga qadar — Ukraina rus Shahed’larini qanday ovlaydi?

    19 may, 20:10

    “Lend-Liz” yordami sovg‘a bo‘lmagan — Britaniya ikkinchi jahon urushida berilgan yordamni qanday qaytargan edi?

    19 may, 15:00
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Saudiya olimlari suvsizlanishni aniqlovchi mobil texnologiya ishlab chiqdi

    Layfstayl | 27 may, 23:35

    O‘zbekistonda intellektual mulk sohasida faoliyat olib borayotgan mutaxassislar malakasi oshiriladi

    O‘zbekiston | 27 may, 23:20

    Namangan viloyati hokimiga yangi o‘rinbosar tayinlandi

    O‘zbekiston | 27 may, 23:05

    “Daryo” dayjesti: 27-mayning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 27 may, 22:50

    Janubiy Koreyaning eng mashhur va baxtiyor 10 nafar juftligi

    Kino | 27 may, 22:20

    Yil boshidan buyon chegaradan qariyb 40 kg zargarlik buyumlarining noqonuniy olib o‘tilishiga chek qo‘yildi – Bojxona qo‘mitasi

    O‘zbekiston | 27 may, 22:05

    Nazorat kuchaysa, mehr kamayadimi? Olimlar qattiqqo‘l onalar farzandiga qanday ta’sir qilishini aniqladi

    Ayollar sahifasi | 27 may, 21:40
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.