• Profilga Kirish
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12531.78
    • RUB159.82
    • EUR14538.12
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Koinot

    Titandagi metan sohilga qo‘nish. 14-yanvar – “Gyuygens” zondi Saturn yo‘ldoshi Titanga qo‘ngan kun

    2005-yilning 14-yanvar kuni Yevropa kosmik agentligi yaratgan “Gyuygens” zondi Saturnning eng yirik yo‘ldoshi bo‘lmish Titan sirtiga ohista qo‘nishga muvaffaq bo‘ldi. Bu qo‘nish hozircha Quyosh tizimidagi obyektlar orasida eng olisdagi qo‘nish bo‘lib, tashqi sayyoralar va yo‘ldoshlarga qo‘nish borasida hozircha insoniyatning yagona natijasidir. “Daryo” kolumnisti Muzaffar Qosimov bu voqea haqida hikoya qiladi.

    Saturn – Quyosh tizimidagi eng taniqli sayyora bo‘lib, uning nafaqat halqasi borligi, balki eng ko‘p tabiiy yo‘ldoshga egaligi bilan ham boshqalardan ajralib turadi. Saturnning hozirgacha 82 ta tabiiy yo‘ldoshi aniqlangan (ma’lumot uchun, Yerning faqat bir dona tabiiy yo‘ldoshi – Oy mavjud). O‘sha 82 ta yo‘ldoshdan eng kattasi va muhimi Titan bo‘lib, u butun Quyosh tizimidagi yo‘ldoshlar orasida kattaligi bo‘yicha ikkinchi o‘rinda turadi. Titanning eng muhim jihati – u yo‘ldoshlar ichida o‘z atmosferasiga ega bo‘lgan yagona yo‘ldoshdir. Quyosh tizimida faqat Yerda va Titanda suyuqlikning aylanma harakati kuzatiladi. Ya’ni bunda suyuqlik bug‘lanib, yuqoriga bulutlar tarzida ko‘tarilib, keyin boshqa joyga qor va yomg‘ir tarzida yog‘adi va daryolar orqali yana, dengiz, okean va ko‘llarga qaytadi. Yerda bu suyuqlik oddiy suv bo‘lsa, Titanda suyuq metan moddasidir. Aynan shu jihatlar tufayli Titan astrofiziklar uchun eng qiziqarli o‘rganish obyekti hisoblanadi. Olimlar Quyosh tizimida Yerdan tashqarida mabodo biror joyda hayot mavjud bo‘lsa, bunga birinchi nomzod albatta Titan bo‘ladi deb hisoblaydi.

    Titan.

    Titan.
    Foto: NASA

    Yuqoridagi omillarni e’tiborga olgan holda tashqi sayyoralar tarafdagi birinchi va hozircha yagona qo‘nish aynan Titanga amalga oshirilgani bejiz emas. Titanga tomon yo‘lni “Gyuygens” apparati olis 1997-yilda boshlandi. U NASA’ga tegishli “Kassini” sayyoralararo avtomat stansiyasi bortida sayohatga chiqdi. Kassini apparati Saturnga 2004-yil so‘ngida yaqinlashdi va 25-dekabr kuni “Gyuygens” zondi “Kassini”dan ajralib, Titan tomonga yo‘l oldi. 14-yanvar kuni esa olimlar zondni nihoyat Titanga qo‘ndirish ishlarini boshladi. Zond Titan atmosferasi bo‘ylab 2 soat 28 daqiqa mobaynida ichkariga tushib bordi va qandaydir yumshoq qatlamli yuzaga ohista qo‘ndi. Bu juda ulkan muhandislik muvaffaqiyati bo‘lib, odamzot o‘zidan milliardlab kilometr naridagi begona obyektga bu qadar aniq qo‘nishni birinchi marta uddaladi.

    “Gyuygens” qo‘ngan joy xuddi yangi yoqqan qor yoki nam tortib qolgan tuproqqa o‘xshash tuzilishga ega edi. Olimlar uni ehtimoliy metan dengizi yoki okeanga kelib tushishi variantini ham inobatga olib yasagan bo‘lsa-da (shu sababli uning konstruksiyasi qayiqqa ham o‘xshab ketadi) hammasi kutilganidan ko‘ra yaxshiroq bo‘lib chiqdi.

    Titan Saturn fonida.

    Titan Saturn fonida.
    Foto: NASA

    Sirtida −170 ℃ harorat va metan-etan daryolari mavjud bu obyekt kosmik apparatlarni qo‘ndirish uchun qulay zichlikka ega atmosferasi bilan ham ahamiyatlidir. Titan atmosferasi asosan azotdan iborat bo‘lib, uning zichligi parashyut ochilishi va ohista tushib bora olishi uchun yetarli darajada ekani ham ahamiyatlidir.

    Zond.

    Zond.
    Foto: NASA

    “Kassini” Titan sathida tushib borish jarayonida yo‘l-yo‘lakay uning atmosferasi haqida ham muhim ma’lumotlar yig‘ib, Yerga uzatib bordi. U atmosfera bosimi, kimyoviy tarkibi, shamollari yo‘nalishi va albatta harorati haqida axborot uzatdi. Titan atmosferasida bosim Yer atmosferasinikidan 1,5 barobar yuqori ekanini olimlar o‘shanda bilib olgan. Sirtdan 80 kilometr balandlik masofasida esa kuchli shamol turganini ham aniqlangan. Va, albatta, datchiklar yiqqan ma’lumotdan tashqari, “Kassini” fotokamerasi Yerga ko‘plab fotosuratlarni jo‘natgan. Jami 350 suratdan iborat 500 megabayt atrofidagi foto-hisobot “Gyuygens”ning yerlik olimlarga yuborgan eng katta sovg‘asi bo‘ldi. Ular orqali biz Titan manzarasi bilan tanishdik va u haqiqatan ham suyuq daryo va ko‘llarga ega o‘zgacha olam ekanini bilib oldik. U yuborgan atrof manzarasida asosan toshlar ko‘rinadi. Bu toshlar ham Yerdagi sohillarda uchraydigan toshlar singari suyuqlik ta’sirida shaklan sayqallanganligi bilinib turibdi. NASA 2017-yilda o‘sha fotosuratlar asosida Titanga qo‘nish jarayoni aks etgan video hosil qilib, tarmoqqa joylagan edi. Ushbu havola orqali siz ham mazkur tarixiy jarayon qanday sodir bo‘lganini ko‘rishingiz mumkin.

    O‘shanda Titanga qo‘nishdan keyin Nature jurnali darhol shov-shuvli press-relizlarga to‘lib ketgandi. Aytish joizki, oradan 15 yil o‘tgan bo‘lsa-da, “Gyuygens”ning o‘sha qisqa missiyasi yuborgan ma’lumotlar hozirda ham yirik ilmiy ishlar uchun material sifatida o‘rganilmoqda va hali yana ko‘p yillar mobaynida shunday bo‘lib qolaveradi. Chunki Titanga va umuman Quyosh tizimining tashqi obyektlariga yana shu singari qo‘nish hali rejalashtirilayotgani yo‘q.

    P.S.: Apparat bejiz “Gyuygens” deb nomlanmagan. Bu Saturnning halqalarini va Titan yo‘ldoshini kashf etgan golland olimi Xristian Gyuygens (1629–1695) sharafiga qo‘yilgan nom. “Kassini” esa Saturn halqalari tadqiqotchisi va uning Titandan keyingi yana to‘rtta tabiiy yo‘ldoshini kashf qilgan astronom Jovanni Kassini sharafiga nomlangan.

    14.01.2020, 15:29   Izoh (0)   85115
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    XKSdagi kosmonavtlar Yangi yil va Rojdestvoda dam oladigan bo‘ldi

    31.12.2019, 22:12

    Xalqaro kosmik stansiyaga parvozi omadsiz bo‘lgan Starliner kemasi 48 soat ichida Yerga qaytarildi

    20.12.2019, 23:54

    NASA Hindistonning koinot qurilmasi Oyda qulagan hududni suratga oldi

    05.12.2019, 23:57

    Britaniya olimlari koinotdan kelgan sirli radiosignalni aniqladi

    02.12.2019, 23:31

    Ilon Mask Marsda mustaqil faoliyat yuritadigan manzil qurishga 20 yil ketishini taxmin qildi

    09.11.2019, 05:38

    Yerga yirik asteroid yaqinlashmoqda. U eng xavfli koinot obyektlari ro‘yxatidan o‘rin olgan

    19.10.2019, 12:53
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    O‘zbekiston terma jamoasining dunyodagi eng yirik sport tadbiriga chiqishi Kia brendining mavqeini yanada mustahkamlashga xizmat qiladi 


    “Mikrokreditbank” ATB IX Germaniya-O‘zbekiston biznes forumi doirasida ODDO BHF bank bilan 50 million dollarlik shartnoma imzoladi


    Anorbank va Beelab O‘zbekiston raqamli banking bozorida hamkorlik o‘rnatdi


    Oqtepa Lavash “Kalmar o‘yini” asosida Dalgona Boksini chiqardi


    Toshkent shahar hokimligi ko‘magida 2025-yil 2-4-oktyabr kunlari CAEx HoReCa & UzFPT ko‘rgazmasi bo‘lib o‘tadi


    “Wyndham Garden Charvak” kurort majmuasi qurilishi qanday kechayotganini ko‘rsatdi


    Paynet xizmatlari endi Kapitalbank bankomatlarida mavjud


    Toshkent va Bangkok o‘rtasida to‘g‘ridan-to‘g‘ri aviaqatnov: Centrum Air yangi xalqaro yo‘nalishni ishga tushiradi 


    American University of Technology (AUT) 28-iyun - Ochiq eshiklar kuniga taklif etadi


    Market Yandex Go Samarqandda ishga tushdi


    Click & Smart Business (sobiq UZKASSA): biznes muvaffaqiyati va mijozlar qulayligi uchun hamkorlik


    BYD Astana Motors rasmiy dilerlik tarmog‘i Toshkentdagi barcha beshta dilerlik markazida "Best Buy Day" tadbirini o‘tkazadi


    “S&P” O‘zbekiston Milliy Bankining rеyting prognozini “ijobiy”ga ko‘tardi 


    Savdo, fintex va “yashil” loyihalar: Octobank Xitoy bilan hamkorlikni qanday yo‘lga qo‘ymoqda


    "Eco Expo Central Asia 2025" doirasida xalqaro ekologik tashabbuslar birlashmoqda

     

    Tavsiya etamiz

    “Trampning Titanigi to‘xtaydi” — Eron elchisi

    25 iyun, 13:39

    AQSHning Yaqin Sharqdagi harbiy bazalari soni nechta va qayerda joylashgan?

    24 iyun, 19:05

    Vashington Tehronga qarshi harbiy kampaniyadan Xitoy va Rossiyani jilovlashda foydalanmoqchimi? Mintaqamizni nimalar kutadi?

    19 iyun, 22:05

    Chelyabinskka qulagan meteorit — 540 kiloli osmon jismi qanday topilgan edi?

    19 iyun, 13:31
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Joy hammaga yetardi: Jeyms Kemeronga ko‘ra, “Titanik” yo‘lovchilarining omon qolish imkoniyati bo‘lgan

    Kino | 25 iyun, 23:50

    “XVJ O‘zbekiston iqtisodiyotiga soliq yukini oshirishni taklif qilmoqda. Izohga hojat yo‘q” — Yuliy Yusupov

    O‘zbekiston | 25 iyun, 23:38

    Eʼtiborsiz qoldirmaslik kerak bo‘lgan D vitamini tanqisligining 9 ta belgisi

    Maslahatlar | 25 iyun, 23:10

    Sochingizga zarar yetkazadigan tungi odatlar

    Go‘zallik | 25 iyun, 22:50

    “Daryo” dayjesti: 25-iyunning eng muhim xabarlari

    O‘zbekiston | 25 iyun, 22:30

    Oddiy va kamtar: boyligini ko‘z-ko‘z qilmaydigan turk aktyor va aktrisalari

    Kino | 25 iyun, 22:03
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.