Atoqli davlat arbobi va yozuvchi Sharof Rashidov O‘zbekiston KPMQ Birinchi kotibi lavozimida ishlagan yillarda o‘nlab tarixiy bino va inshootlarning qurilishiga rahbarlik qilgani ko‘pchilikka yaxshi ma’lum. Ammo talabchan rahbarning tashabbusi bilan 1982-yili Shahrixon tumanining Ahmadbek qishlog‘ida qad rostlagan kutubxonaning kun sayin achinarli holatga kelayotgani e’tiborimizni tortdi. “Daryo” muxbiri Mirolim Isajonov shu mavzuda jurnalistik surishtiruv olib bordi.
“Qachon e’tibor berilishi bizga qorong‘u”
Ziyo maskani joylashgan “Barkamol avlod” mahallasi faollari va vakillari bilan suhbatlashish maqsadida MFYga tashrif buyurganimizda, bizni mahalla raisi A’zamxon Nazirov iliq kayfiyatda qarshi oldi. Maqsadimizni bilgach esa quyidagilarni gapira ketdi:
“Bu kutubxonaning ahvoli bizga ham hech tinchlik bermaydi. Andijon davlat tibbiyot instituti balansiga o‘tganidan keyin manzara shu ko‘rinishga keldi. Bunga o‘n yilcha bo‘lib qoldi. Ikki marta institut hisobchisiga rasmiy xat bilan murojaat qildim. Ular har gal va’da berishdiyu, ammo natija ko‘rib turganingizdek o‘sha-o‘sha. Qo‘shni qishloqlik Oliyaxon ismli ayol bir necha yil kutubxonachi bo‘lib ishladi. Ammo u ham so‘nggi paytlarda kelmayapti. Bu yer kechayu kunduz qulf turadi. Onda-sonda bitta-ikkita odam kiradi xolos. Qorovul va uning oila a’zolari kunora supurib turishadi. Agar ushbu bino madaniyat boshqarmasi yoki mahalla balansida bo‘lganida edi, gullab-yashnayotgan, gavjum maskanga aylanardi. Yer maydonlarining hech narsa ekilmay, qarovsiz yotgani ichimizni achishtiradi. O‘tgan oyda tuman kadastr bo‘limidanmiz, deya ikki yigit kelib, kutubxona yon-atrofini o‘lchab, rasmlarga tushirib ketishdi. Eshitishimizcha, tuman hokimligi obodonlashtirishga e’tibor qaratish taraddudida ekan. Ammo bu ishlarning qachon boshlanishi bizga qorong‘u”.
“Yoshlar ittifoqi xodimi ham, tuman hokimi ham va’da bergandi”
Maharamxon Jo‘rayeva faxriy pedagog. 43 yil mobaynida ushbu mahalladagi 59-umumta’lim maktabida yosh avlodga ona tili va adabiyoti fanidan saboq bergan. Ayni paytda nafaqada bo‘lsa-da, ammo ushbu ziyo maskanining qarovsizligidan jiddiy tashvishlanib, bir nechta tashkilotlar eshigini taqilatgan va ulardan biror amaliy harakatni ko‘rmagan hoji ona biz bilan suhbatda dilidagilarni to‘kib-soldi.
“Ushbu kutubxona mahallamizdagi mazkur maktab va bog‘cha bilan birga bir vaqtda qurilib, 1982-yilning bahorida foydalanishga topshirilgan. Ochilish marosimiga Sharof Rashidovning shaxsan o‘zi kelgan va duolar qilgan. Bundan behad quvonganmiz. Kutubxonada hayot qaynardi. Har kuni mushoiralar, kitobxonlar konferensiyalari, turli madaniy-ma’naviy tadbirlar uyushtirardik. Shoir va yozuvchilar bilan uchrashuvlar, Navro‘z, Mustaqillik bayramlari ssenariylar asosida tashkil etilardi. Qo‘shni mahallayu qishloqdan ham odamlar kelardi. Bo‘sh vaqtini shu yerda mazmunli o‘tkazgan yoshlar fan olimpiadalari, tanlovlarda faol qatnashib, g‘oliblar safidan joy olishardi. Bugun ularning aksariyati turli sohalarda ishlab, yurtimiz rivojiga hissa qo‘shyapti. Kutubxonaning hozirgi ahvolini ko‘rsam, juda qattiq ranjiyman. Oldin qishloq ko‘rki bo‘lgan bo‘lsa, ayni paytda qarovsizligi tufayli eng xunuk joyga aylandi. Tibbiyot instituti balansiga o‘tgach, xaroba qiyofasiga kirdi. Oliygoh rektori, rahbariyati bu yerga kelib, vaziyatdan boxabar bo‘lmagani bizni ajablantiryapti? Yoki ular bundan bexabarmikin?
Shu yilning mart oyida kutubxonani obod qilib, yana avvalgidek gavjum holatga aylantirish maqsadida bir o‘zim poytaxt sari yo‘l oldim. Dastlab Sayyora Rashidovaning ish joyiga bordim. Uning qo‘l ostidagi xodimlari ukasi Ilhomjon qattiq betobligi bois ishga chiqmayotganligini, bu masalani o‘rganib chiqishlarini ta’kidlashdi. Sharof Rashidov fondi ko‘mak berib qolar, har holda Rashidovning o‘zi qurdirtirgan-ku, degan niyatda fondni so‘rab-surishtirsam, u faqatgina Jizzax viloyatidagi ishlarni amalga oshirarkan. Keyingi manzilim O‘zbekiston Yoshlar ittifoqi Markaziy Kengashi bo‘ldi. Bu tashkilotning raisi Qahramonjon bilan ko‘rishish niyatim bor edi. Ammo u Quva tumaniga ketgan ekan. Adashmasam, o‘zini Adhamjon deb tanishtirgan bir yigit “Sizni maqsadingizni tushundim xolajon. Andijondagi Ominaxon ismli xodimimiz siz bilan albatta, bog‘lanib, holatni o‘rganadi”, deya telefon raqamimni yozib olib, yaxshi gaplar bilan kuzatib qo‘ydi. Bir yildan ortiq vaqt o‘tdi hamki, hanuz jimjitlik. Iyul oyi oxirlarida nevaram bilan Andijon shahriga borgach, viloyat hokimi qabuliga kirmoqchi bo‘ldim. Biroq uni majlisda ekanligini aytishdi. O‘sha zahotiyoq Andijon shahrining chekkarog‘ida bo‘layotgan hokim yig‘ilishiga avtobusda bordim. Meni ko‘rgan tuman hokimi Hikmatillo va xotin-qizlar qo‘mitasi raisi Nigoraxon yonimga kelib, bu masalani birgalikda hal qilamiz, deya va’da berishdi. Ularning gapiga ishonib, Shuhratbek Abdurahmonov bilan uchrasholmadim. O‘shanda shu insonga kutubxona haqida gapirganimda, muammo ijobiy tomonga o‘zgarardi. Oradan bir muddat o‘tib, viloyat hokimi o‘rinbosari Serobiddinjon kelib, kutubxonani ko‘zdan kechiribdi. Keyin bu yerni kalitini menga berishlarini tayinlabdi. O‘zim u paytda yo‘q edim. Kalitni MFYdagilar berishgandi, olmadim. Negaki, kutubxona qayta ta’mirdan chiqarilib, yangi kitoblar bilan boyitilsagina so‘ng nazorat qilib turishim mumkin. Ishonsangiz, butun fikru hayolim mana shu ma’naviyat maskanining holatini yaxshilashda. Yana burungidek gavjum bo‘lib, turli adabiy tadbirlar, kitobxonlik kechalari tashkil etilishini istardim. Prezidentimiz ham shu maqsadda jon kuydirib gapirib, qaror va farmonlar chiqaryapti-ku. Nega quyi bo‘g‘indagi rahbarlar bunday maskanlarga e’tibor berishmaydi? Shunga hech tushunmay, hayron qolaman”.
“Murojaatlarim besamar ketgan”
Ikki kam yetmish yosh ostonasida turgan Maharamxon xolaning fikrlaridan ta’sirlandik. Hamon oramizda shunday fidoyi, kuyinchak nuroniylarimiz borligi bizni cheksiz shodlantirdi. Onaxon fikrlarini eshitgach, mazkur nurxonada kutubxonachi bo‘lib ishlagan Oliyaxon Yusupova bilan qo‘ng‘iroq orqali bog‘landik.
- Kutubxonachi sifatida 1989-yildan buyon faoliyat yuritganman. “Barkamol avlod” mahallasidagi kutubxonada esa 2006—2017-yillarda ishladim. O‘tgan yili o‘z ixtiyorim bilan ishdan bo‘shab, hozirda “Yonbosh do‘rmon” mahallasida mutaxassis bo‘lib faoliyat yurityapman. Ishlab yurgan kezlarimda kutubxona remonti yuzasidan bir necha marotaba institut ARM rahbari Muhtaramxon opa Ahmedovaga ariza yozganman. Lekin urinishlarim foyda bermagan. 8 100 dona kitob bor edi. Ko‘pi tibbiyotga oid. Yangi adabiyotlar deyarli yo‘q. Kitobxonlarim soni esa 1 100 nafar edi. Hududdagi QVP, bog‘cha va maktabda ko‘chma kutubxona tashkil etganman. Uyma-uy yurib, keksa va yurolmaydiganlarga kitoblar tarqatardim. O‘qib bo‘lishganidan so‘ng boshqasiga almashtirardim. “Barkamol avlod” va qo‘shni mahallalarda ziyoli oilalar juda ko‘p. Agar kutubxona chiroy ochib, yangi kitoblar keltirilsa, yoshlar va aholi albatta, kitob o‘qishadi. Men bunga ishonaman.
Ulkan merosni avaylaylik
Surishtiruvimiz davomida mazkur masala bo‘yicha Andijon davlat tibbiyot instituti rektori Madamin Madazimov bilan bog‘langanimizda, u oktabr oyida mazkur kutubxona institut balansidan chiqarilib, Shahrixon tuman hokimligi balansiga o‘tkazilganini, bu boradagi rasmiy hujjatlarga imzo qo‘yganini, kutubxonani bir ishbilarmon sotib olib, qo‘shimcha faoliyat turlarini yo‘lga qo‘yish niyatida yurganini, kitoblar esa oliy ta’lim muassasasiga qaytarib kelinganini qat’iy ta’kidladi. Biz kutubxonaga borganimizda esa kitoblar savlat to‘kib turganiga guvoh bo‘lgandik yoki ko‘zimizga shunday ko‘ringanmikin-a?!
Rektor fikrini eshitgach, Shahrixon tumani hokimligiga qo‘ng‘iroq qildik. Afsuski, bu haqda hech bir bo‘limdan aniq bir javobni ololmadik.
Xulosa o‘rnida aytish joizki, Sharof Rashidovdek davlat arbobidan esdalik sifatida qolgan ulkan merosni avaylash, kitobxonlar safini kengaytirishda undan samarali foydalanish va jar yoqasidan najot qo‘llari bilan qutqarib qolishda befarq bo‘lmasligimiz zarur. Biz bu borada mutasaddilardan, xususan Shahrixon tuman hokimligidan aniq javob kutib qolamiz.
Izoh (0)