Direktorlar ikki turga bo‘linadi: ba’zilari o‘z buxgalteriga, ikkinchilari tekshiruvchi organlarga pul to‘laydi. Ekspert, tajribali buxgalter Selimova Dina Mamadaliyevna bu boradagi kuzatuvlari bilan o‘rtoqlashdi, deb yozadi Norma.
“Mehnat faoliyatim davomida turli sohalarda bosh buxgalter bo‘lib ishlaganman. Ishlab chiqarish, ulgurji savdo, lizing, qurilish va ayrim turdagi xizmatlar. Buxgalterlar, direktorlar, muassislar timsolida hamkorlar va mijozlar bilan tez-tez muloqot qilishimga to‘g‘ri kelgan, albatta.
Muloqot davomida menda muayyan rahbar stereotipi shakllandi. Shartli ravishda ularni ikki turga bo‘lish mumkin.
Birinchi turdagi rahbar buxgalterga, ikkinchisi tekshiruvchi organlarga to‘laydi. To‘g‘ri, yaxshi pul to‘lanadigan buxgalter ishlaganda ham tekshiruvlarda chiqim qilishga to‘g‘ri keladi. Shunga qaramay, bu xarajatlarni bir-biri bilan taqqoslab bo‘lmaydi.
Buxgalterning mehnatiga yarasha haq to‘lovchi rahbar ushbu mutaxassis unga nimaga kerakligini tushunadi. Yaxshi buxgalterdan pulini ayamaydi, chunki hisob yuritishda muammo bo‘lmasligiga, undan jo‘yali maslahat ham olishiga ishonadi. Soliqlarni maqbullashtirish uchun qaysi turdagi bitimni tuzish, kam xarajat bilan foydani qanday ko‘rinishda taqsimlash kabi masalalarda bilimdon buxgalter o‘rinli maslahat beradi. Obuna yoki seminarlar haqini to‘lash vaqti kelganda bunday rahbar mablag‘ini qizg‘anmaydi, bu uning uchun naf keltirishini tushunadi, bosh buxgalteri qonunchilikdagi o‘zgartirishlardan boxabar bo‘lib, malakasini oshirishini xohlaydi.
Ikkinchi turdagi rahbarlarga kelsak. U buxgalterga ma’lumotlarni to‘plab, soliqlarni hisoblaydigan va to‘laydigan oddiy hisobchi deb qaraydi. Amaldagi stavkalarni qo‘llab, o‘sha YaST yoki YaITni o‘zim ham bemalol hisoblay olaman deb o‘ylaydi. Biroq tekshiruv paytida o‘ziga ortiqcha bino qo‘yishi ko‘pincha bir necha millionlik jarima solinishiga va “minnatdorchilik” bildirilishiga olib keladi. Bunday rahbar noxush vaziyatlarga ko‘p to‘qnash keladi.
Masalan, haqning 15 foizini to‘lagan mijoz tegishli hujjatlarsiz tovarni olishga keldi. Tovarni ishonchnomasiz yuklab jo‘natish mumkin emasligi haqidagi buxgalterning ogohlantirishiga qaramay, rahbar o‘z mijoziga ishonib, uni berib yubordi. Natijada hujjatlar rasmiylashtirilmadi. “Tekshirilgan” mijoz g‘oyib bo‘ldi. Direktor yechim topishni buyurdi. Biroq mazkur vaziyatda har qanday yechim – qonun bilan o‘ynashish demak…
Boshqa holatda firmaga tovar olishni ko‘zlab, to‘ldirilmagan hisobvaraq-fakturaning imzolangan blankasini ko‘tarib kelishdi, unda xaridor rekvizitlari va… uning imzosi bor edi. Blankaga sotuvchi rekvizitlarini qayd etib, tovarni yuklab jo‘natdilar. Buxgalterning oluvchi qani degan savoliga asosiysi – hujjatlar rasmiylashtirildi deya javob qaytardilar. Qanchadir vaqt o‘tgach, buxgalter “oluvchi”ni ko‘rdi. Biroq prokuratura departamentida. 3–4 oy davomida tinmay qatnagan paytida. Qancha vaqti, asabi ketdi… Muqobil tekshiruv tovar qoldiqlarini tekshirishga asos berdi, budjetga ham ancha miqdorda jarima kelib tushdi. Yaxshi hamki, rahbariyat “mas’uliyat”ni zimmasiga oldi. Biroq, boshqa buxgalterlar bilan suhbatda bundan ham ayanchli voqealarni eshitish mumkin. Rahbar dom-daraksiz yo‘qolsa, hamma javobgarlik buxgalterga yuklatilar ekan.
Bunday rahbar bilan ishlagan ma’qulmikin, deb o‘ylab ko‘rish kerak. Gap uning ishida bilimdon buxgalter qanchalik foyda keltirishini tushunmasligida emas. U qonunchilik bilan o‘ynashib, nafaqat o‘zini, balki qo‘l ostidagi xodimini ham chuv tushiradi. Kam oylik evaziga ishlashga rozilik berayotganda bu bilan qonunchilikka rioya etish uchun javobgarligimiz kamayib qolmasligini bilamiz. U buxgalter qancha maosh olishiga bog‘liq emas.
To‘g‘ri, o‘z bilimiga ishongan oqil mutaxassisgina direktorni tanlashi mumkin. Shu sababli ham, aziz buxgalterlar, o‘qib-o‘rganing va mehnatingiz qiymatini oshiring. Malakangiz ustida ishlang va obro‘ingizni o‘ylang, ish beruvchi – sifatsiz bo‘lsa ham, lekin arzon-ku, degan tanlov oldida qolmasin. Bu buxgalterlarning asabiylashishiga, salomatligini yo‘qotishiga olib kelishi mumkin. Rahbarlarga esa “baxilning bog‘i ko‘karmas” degan maqolni eslatgan bo‘lar edim”.
Izoh (0)