Biometrik pasportning afzalligi nimada?
Bugungi kunda dunyoning o‘nlab mamlakatlarida biometrik pasportga o‘tilmoqda. Jumladan, Germaniyada ham shaxsni tasdiqlovchi ushbu hujjatga e’tibor kuchaytirilmoqda, deya xabar beradi O‘zA.
2000-yilning boshlarida bu mamlakatda biometrik xorij pasportini tashkil etish borasida bahs-munozaralar boshlangan edi. Oxir-oqibat 2005- yilning noyabridan fuqarolar qo‘liga ana shu yangi namunadagi hujjatlar berila boshlandi. Pasport sahifalaridan birida chip qo‘yilgan bo‘lib, unda fuqaroning ism-sharifi, bo‘yi-basti va ko‘zining rangi tushirilgan. 2007-yildan esa pasport ma’lumotlariga tuzatish kiritildi. Unda maxsus skaner yordamida fuqaroning o‘ng va chap qo‘li ko‘rsatkich barmog‘i izi tushiriladigan bo‘ldi. Xullas, Germaniya Yevropa Ittifoqi mamlakatlari orasida birinchi bo‘lib to‘liq biometrik ma’lumotlar tushirilgan hujjatni muomalaga kiritdi.
Aslida bu AQSh tomonining taklifi edi. 2001-yilning 11-sentabrida sodir etilgan terrorchilik harakatlaridan so‘ng okean orti mamlakatiga kirib kelayotgan ajnabiylarning pasporti shakli o‘zgartiriladigan bo‘ldi.
2010-yilning noyabridan boshlab esa yana bir o‘zgarish sodir bo‘ldi. Germaniya fuqarosi kredit kartochkasini eslatuvchi shaxsini tasdiqlovchi yangi elektron guvohnomaga ega bo‘ldi. Bu hujjat orqali nemislar tarmoqqa kirib pul o‘tkazishlari, oldi-sotdi shartnomalarini imzolashi, qo‘yingki, davlat muassasalarida barcha tegishli hujjatlarni rasmiylashtirishlari mumkin bo‘ldi. Yangi hujjatda egasining elektron identifikatsiyasi ham bo‘lib, u orqali internetda foydalanuvchi o‘z shaxsini tasdiqlay oladi. Germaniyada ana shu yangi namunadagi biometrik hujjatga bosqichma-bosqich o‘tilmoqda. Buning muddati 2020-yilgacha etib belgilangan. Elektron mikrochipli xorij pasporti o‘ta ishonchli, ya’ni qalbakilashtirib bo‘lmaydi.
Pasportingiz cho‘ntakda yoki sumkada bo‘lgan paytda ham elektron mikrochipdagi saqlanib qolgan ma’lumotlarni bir zumda bilib olish imkoniyati mavjud. Shu boisdan bu hujjatni maxsus g‘ilofda olib yurish tavsiya etilmoqda. Chunki fuqarolarning ma’lumotlari noqonuniy ravishda boshqalarga tushib qolishi ham hech gap emas. Yana bir qiziq holat: maxsus uskuna yordamida biometrik hujjat egasining harakat yo‘nalishini ilg‘ab olsa bo‘ladi.
Xalqaro fuqaro aviatsiyasi tashkiloti (IKAO) ma’lumotiga ko‘ra, BMTga a’zo 193 davlat ayni paytda biometrik yoki elektron pasport ustida ish olib bormoqda. Ayni paytda 340 millionga yaqin biometrik pasportlar muomalada yuribdi. 2014-yildan boshlab sayyorada kontaktsiz chipli 90 foizga yaqin elektron pasportlardan foydalanila boshlandi. 45 ta mamlakat elektron pasportlarni joriy etgan, 34 tasida esa pasport egasining raqamli fotosurati tushirilgan hujjati mavjud.
