Marhumlarga elektr kerakmi yoki nohaq qarzdorliklar qayerdan kelib chiqmoqda?
O‘zAda jurnalist Anora Sodiqovaning “O‘zbekenergo” AJning hududiy bo‘linmalari tomonidan fuqarolarga asossiz qarzdorlik yozilayotgani haqidagi maqolasi chop etildi. Quyida maqola e’tiboringizga havola etiladi.
Qish bo‘yi elektr ta’minoti to‘liq bo‘lmay, bahorda elektrdan falon million qarzdor ekaningiz haqida dalolatnoma kelib tushsa alam qiladi, albatta. Ba’zida, elektr to‘lovlarini to‘liq amalga oshirib yurgan odamlarda ham qarzdorlik bo‘yicha dalolotnoma xati kelgani kuzatilmoqda. Bu boradagi dalillarning ko‘pligi esa aqlni shoshiradi.Raqamlar aldamaydiElektr ta’minoti korxonasi tomonidan kelayotgan “ajoyib” maktublar, odamlarning vaqtini olayotgan, asabini buzayotgan holatlar haqida ko‘p bora eshitganmiz. Noroziliklarning esa keti uzilmaydi. To bu hol sening ham boshingga tushmaguncha ishonmasliging aniq, lekin kun kelib o‘z xonadoningga ham xuddi shunday mazmundagi xat kelib tursa...
Dalillarga murojaat qilamiz: Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish federatsiyasining bizga taqdim etgan ma’lumotlari, ya’ni aholining elektr ta’minoti bo‘yicha nohaq qarzdorliklar hisoblangani borasidagi faktlari ajablanarli darajada ko‘p.
Ma’lumotlarga ko‘ra, joriy yilning birinchi choragining o‘zida elektr ta’minoti sohasi yuzasidan iste’molchilardan 532 ta ariza kelib tushgan. Bu federatsiyaga kelgan jami arizalarning 15,7 foizini tashkil etadi.
Birinchi uch oylik hisobotiga ko‘ra, butun respublika hududi bo‘yicha 204 096 928 so‘m (ikki yuz to‘rt milliondan ortiq ) miqdorida noreal ya’ni nohaq qarzdorlik hisoblangan. Qisqa muddat ichida xato hisoblangan qarzdorlik miqdori oz emas. Buni ishda ro‘y beradigan texnik xatolar tufayli yuzaga kelgan ham deyish qiyin.
Garchi so‘nggi chora deya elektr ta’minoti korxonasi xodimlari kompyuterni ayblasa-da, bunday xatoliklar respublika bo‘ylab davom etmoqda.Noreal qarzdorlik yozish aslida nima uchun kerak?Mutasaddilar tomonidan nazoratsizlik shu darajaga borib yetganki, hatto elektr ta’minoti korxonasi vakillari qarz deya allaqachon oramizdan ketgan “marhumlar”ga ham noreal qarzdorliklar yozishgacha borib yetmoqda.
Misol uchun: Iste’molchilar huquqlarini himoya qilish federatsiyasiga kelib tushgan arizaga ko‘ra Farg‘ona shahri Yangi asr ko‘chasidagi xonadon egasi 2015-yilda vafot etgan marhumga 1 297 296 miqdorida elektr qarzdorligi borligi bo‘yicha xat kelib tushgan. O‘rganish davomida xonadon egasining vafot etgani, xonadonda shundan buyon hech kim yashamagani korxona mutaxassislariga tushuntirilib, tegishli asosli hujjatlar taqdim qilingan.
Natijada O‘zbekiston Respublikasining “Iste’molchilarning huquqlarini himoya qilish to‘g‘risida”gi qonunining 21-moddasi talablari bo‘yicha, korxona mutaxassislari tomonidan 30402-0001208-sonli dalolatnoma xato yozilgan deb hisoblanib, xonadonning elektr energiyasi iste’moli qayta hisob-kitob qilinib, xonadon hisob varag‘iga dalolatnoma bo‘yicha kiritilgan 1 297 296 so‘m qarzdorlik bekor qilingan. Korxona tomonidan qayta hisob-kitoblardan so‘ng 2018-yil 24-aprel holatiga xonadonning 1 292 129, 60 so‘m haqdorligi borligi to‘g‘risida ma’lumotnoma berilgan.
Aslida kim-kimdan qarz?
Ma’lumki, viloyatlarning qishloq hududlarida davlat idoralarida ishlovchi fuqarolarning oylik maoshlaridan kommunal to‘lovlar uchun pul yechib olinadi. Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi tomonidan 2001-yil 15-mayda 1031-son bilan davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan O‘zbekiston Respublikasi markaziy banki, O‘zbekiston Respublikasi moliya vazirligining “Tashkilotlar va muassasalar tomonidan o‘z xodimlaridan kommunal xizmatlar uchun haqni ish haqidan ushlab qolish ko‘rinishida qabul qilish tartibi to‘g‘risidagi nizomni tasdiqlash to‘g‘risida” qarori mavjud. Ish haqidan avvaldan elektr ta’minoti uchun pul to‘lagan aholi yana katta miqdorda qarzdor bo‘lib chiqmoqda.Javobsiz savollar
Haqli savollar tug‘iladi: Nima uchun aholi nohaq qarzdorlikka tortilmoqda? Qarzning nohaqligini isbotlamay to‘lab yuborganlar qancha? Xato qilayotganlarga nisbatan chora ko‘riladimi? Nega aynan elektr korxonalari tizimida bunday holatlar ko‘paymoqda?
Mamlakat miqyosida qarzlar miqdori nega ko‘p? Federatsiyaga elektr tarmog‘i voltajining keskin ortib yoki kamayishi oqibatida maishiy texnika buyumlari nosoz holatga kelgani bo‘yicha arz qilayotganlar ham oz emas? Ularga yetkazilgan moddiy zararni kim qoplaydi? Nohaq qarzdorliklarni "ijod qilish" qachon barham topadi?
