• Профилга Кириш
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12692.42
    • RUB158.44
    • EUR14511.24
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +25°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    Челябинскка қулаган метеорит — 540 килоли осмон жисми қандай топилган эди?

    2013-йилда Россиянинг Челябинск вилояти тепасида атмосферага кириб келган йирик метеорит портлайди. Сўнг унинг бўлаклари турли ҳажмларда ерга тушади. Улар кичик заррадан турли ҳажмдаги тош кўринишида эди. Метеоритнинг энг йирик бўлаги — 540 кг оғирликдаги қаттиқ жисм Чебаркўл кўлига тушади. Ўшанда НАСА метеоритнинг атмосферага кирган пайтдаги портлаш кучи 500 килотонна бўлганини маълум қилганди. Таққослаш учун бу Хиросимага ташланган бомба портлашидан 20 баравар кучли.

    2013 йил 1 февраль, Челябинск шаҳри. Жума куни эрталаб спорт мураббийи Александр Харламов ҳамкасблари билан 20 нафар болани шуғуллантира бошлайди.

    Соат маҳаллий вақт билан 9:20 ларда ташқарида қандайдир чақнаш содир бўлади ва бир сонияга ҳаммаёқ ёришиб кетади. Болалар ҳодисани томоша қилиш учун катта ойна қўйилган дераза томон югуришади.

    Мураббийлардан бири дарҳол болаларни зал бурчагидаги пана жойга ҳайдай бошлайди. Болалар қандайдир томошадан қуруқ қолгандай, истар-истамас мураббий кўрсатган жойга ўта бошлашади.

    Шу пайтда бинога кучли тўлқин келиб урилади ва ойналар синиб, худди ўқдай ичкарига отила бошлайди. Харламов мураббийлар билан дарҳол болаларни тўшамалар билан тўса бошлашади. Бироқ икки бола зал ўртасида қолиб кетганди.

    Харламов дарҳол улар томон отилади ва иккаласини ерга ётқизиб, танаси билан тўсади. Тўлқин кучи бир зумда сусаяди. Унгача эса Харламовнинг танаси бошдан оёқ жароҳатланган, ҳаммаёғидан қон оқиб турарди.

    Ўшанда Харламов ва унинг ҳамкасблари Челябинскда бомба портлади деб ўйлашади. Аслида эса ундай эмасди. Шаҳар тепасида атмосфера билан тўқнашган йирик метеорит портлаган ва унинг кучли тўлқини ҳамда метеорит бўлаклари ергача етиб келганди.

    Метеоритнинг тушиши

    2013 йил 15 февраль куни АҚШнинг НАСА фазовий тадқиқотлар агентлиги Ер атмосферасига диаметри 18 метр, оғирлиги 11-13 минг тонна бўлган улкан метеорит кирганини қайд этади. Таққослаш учун, метеоритнинг бўйи 6 қаватли уйга тенг бўлган.

    Метеорит секундига 18,6 км тезликда ҳаракатланади ва атмосферага киргандан сўнг 32 секунд ўтиб портлайди. Бу пайтда у Россиянинг Челябинск вилояти тепасида ер сатҳига яқинлашиб қолганди.

    НАСАнинг баҳолашича, метеоритнинг портлаш кучи тротила эквивалентида қарийб 500 килотоннага етган. Россия Фанлар академияси эса 200 килотонна бўлганини қайд этган. Россия астрономия институти мутахассислари эса портлаш кучи 1,5 мегатоннага етганини маълум қилишган.

    Франция Атом энергетикаси комиссарлиги олимларининг хулосасига кўра, Челябинск тепасида портлаган метеоритнинг портлаш кучи 460 килотоннга етган.

    Метеорит ҳавода портлаган пайтда жуда ёруғ нур ажралиб чиқади ва у парчаланиб кетади. Сўнг кучли тўлқин ҳосил бўлиб, метеорит парчалари ер сатҳи томон ҳаракатланишда давом этади. Оқибатда, Челябинск шаҳри ва вилоятида метеорит ёмғири ёғади.

    Самовий жисм бўлаклари пастга тушар экан, улар кучли тўлқин билан ерга ёпирилади. Оқибатда кучли тўлқин Челябинск шаҳри ва вилоятидаги аксарият биноларнинг деразалари синдиради.

    Турли катталикдаги тош кўринишида бўлган метеорит бўлаклари биноларнинг томларига зарар етказади. Кўчаларда турган машиналар пачоқланади. Шунингдек, кучли тўлқин ва метеоит бўлаклари очиқ жойларда бўлган одамларни жароҳатлайди.

    Жуда ёруғ нур ва кучли тўлқинни кўрган одам аввалига атом бомбаси портлади деб ўйлашади. Уларнинг бу хавотири ҳам бежизга эмасди. Челябинскда бир нечта ядро қуроллари ишлаб чиқарадиган корхоналар жойлашган.

    Кўп ўтмай портлаган нарса ядро қуроли эмас, осмондан тушган йирик метеорит бўлаги экани ойдинлашади. Ўшанда асосий метеорит бўлаклари заррадан тортиб бир неча килограммгача бўлган. Энг йирик бўлак – 540 кг оғирликдаги қаттиқ жисм Чебаркўл кўлига тушади.

    НАСА хулосаларига кўра, Челябинскка тушган метеорит 1908 йилда Шарқий Сибирдаги Тунгускага тушган метеоритдан сўнг энг йирик самовий жисм эди.

    Олимларнинг билдиришича, бундай ҳодисалар ҳар 100 йилда бир содир бўлади. Қизиқ томони, сўнгги иккита йирик метеорит ҳам Россия ҳудудига тушди.

    Ҳодиса оқибатлари

    Самовий жисм бўлаклари Челябинск шаҳридан ташқари, Челябинск вилоятининг бир нечта туманларига тушганди. Шу сабабли ҳодиса юз берган заҳоти вилоятнинг учта туманида 15 февралдан 5 мартгача фавқулодда ҳолат жорий этилади.

    Умумий ҳисобда 1 615 киши турли даражада жароҳатланади. Уларнинг аксарияти юқорида ҳикоя қилинган спорт мураббийи Харламов каби ойна синиқлари туфайли жароҳатланганди.

    Жароҳатланганларнинг аксарияти тиббий ёрдам кўрсатилгандан сўнг уйига жавоб берилади. 100 нафардан ошиқ одамнинг жароҳатлари жиддий бўлгани учун шифохоналарга ётқизилади.

    Кейинчалик, метеорит ёмғири ва кучли тўлқин Челябинск вилоятида одамларга ва бюджет ташкилотларига 490 млн рубль (ўша пайтдаги курс бўйича 17 млн доллар атрофида бўлади) зарар етказгани маълум қилинади.

    Саноат корхоналари ва бошқа ташкилотлар ҳам қўшиб ҳисобланганда зарар миқдори 1 млрд рублга (қарийб 35 млн доллар) етгани айтилади.

    Метеорит васвасаси

    Челябинск шаҳри ва вилоятига тушган метеоритлар қаттиқ ерга тушиб парчаланиб кетади. Бироқ вилоятда 3 600 та кўл бўлиб, сувга тушганлари бутун сақланиб қолган бўлиши мумкин эди.

    Кўп ўтмай турли мутахассислар, одамлар кўллар бўйлаб метеоритнинг йирик бўлагини топиш учун “ов” бошлаб юборишади. Метеорит излаш учун Россиянинг бошқа жойларидан, ҳатто хорижий давлатлардан ҳам одамлар келишади.

    Ўша пайтда вилоятдаги барча кўлларнинг юза қисми музлаб турганди ва йирикроқ метеорит бўлаги тушган жойни топиш учун машинада кўл устини айланиб чиқиш етарли эди. Чунки, метеоритнинг қизиб турган бўлаги музни тешиб ўтиши аниқ эди.

    Йирик метеорит бўлакларини топиш илинжида бўлганлар кўлларни текшириб чиқа бошлашади. Бу иш пойгага айланиб кетади. Кўп ўтмай ижтимоий тармоқларда йирик метеорит бўлаклари учун пул таклиф қилинган эълонлар пайдо бўлади.

    Уларда метеорит бўлагининг ҳар бир килоси учун 50 рублдан 500 рублгача пул таклиф этилганди. Ўшанда 1 доллар 30 рубль бўлгани инобатга олинса метеоритнинг ҳар бир килоси учун қарийб 2 доллардан 17 долларгача таклиф этишган.

    Ўшанда оддий одамлар қидирувни Челябинск яқинидаги сув ҳавзаларидан, мутахассисилар эса негадир четроқдан бошлашади. Аэродинамика қонунларига кўра йирик жисм портлаш радиусидан узоқроққа кетади. Шу сабабли мутахассислар тўғри йўл тутаётганди.

    Охир-оқибат улар Челябинскдан 90 км узоқликда жойлашган Чебаркўл кўлида диаметри 8 метр бўлган айлана тешик топишади.

    Агар осмон жисмининг ҳажми тешикдан 10 баравар кичик бўлганда ҳам бу ерга диаметри қарийб 1 метр бўлган йирик метеорит бўлаги тушган деб тахмин қилишади.

    Бу тахмин тўғри чиқади ва Чебаркўлда диаметри 70 см ўлчамдаги метеорит бўлаги топилади. Унинг ёнида яна иккита кичик бўлак бор эди. Бу иш шов-шув бўлгач Чебаркўлга кўплаб ОАВ мухбирлари етиб келишади.

    Метеорит бўлагини кўлдан махсус техникалар ёрдамида олиб чиқишади. Жараён бутун дунёга кўрсатиб турилади. Метеорит бўлаги тортиб кўрилганда унинг оғирлиги дастлаб 540 кг, иккита кичик бўлаклар бирга 654 кг чиқади.

    Кейинчалик негадир унинг оғирлиги камайиб боради. Кейинги марта 2015 йил январда тортилганда тарози унинг оғирлигини 503 кг кўрсатади. Мутахассислар буни метеорит кўлга тушганда ивиб бўккани, кейинчалик қуриб вазнини йўқотгани билан изоҳлашади.

    Ҳозирги кунда Чебаркўлдан топилган йирик метеорит бўлаги Жанубий Урал тарих музейида сақланмоқда. Унга “Челябинск” деб ном берилган.

    Ғайрат Йўлдош тайёрлади.

    19 июн, 13:31   Изоҳ (0)   4384
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #метеорит#Россия#Челябинск#НАСА

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    “Бизнесни ривожлантириш банки” БМТ Тараққиёт Дастури билан ҳамкорлик қилади


    ZARMED Университети: 200 та грант сизни кутмоқда


    BYD SEALION 7: Флагман электр SUV — шаҳар кўчаларида янги етакчи 


    InfinBANK ва Kwikpay: уйингизга комиссиясиз ва меҳр билан халқаро пул ўтказмалари


    Энди Ucell иловасида Yandex Music'ни тинглаш мумкин 


    Авваллари хуфиёна иқтисодиётда фаолият юритган эшитиш ва гапиришда муаммоси бор инсонлар энди расмий секторга қўшилиб, Пойтахт Паркинг жамоасининг бир қисмига айланди


    ОКМКда маҳаллий думпкарлардан фойдаланилади 


    American University оf Technologyʼда бакалаврлар учун очиқ эшиклар куни


    AVO bank алоқа маркази: инновациялар ва янги хизмат даражаси 


    STEM ва бизнес йўналишидаги қизлар учун TBC Bank'дан таълим грантлари — Ўзбекистонда гендер тафовутини камайтириш йўлида янги қадам


    Тошкентда CRYPTO О₂ форуми бўлиб ўтди: Технология, финтеч ва тартиб‑қоидалар муҳокама қилинди 


    Қўнғироқлардан мобил интернетга: Тошкент мобил алоқадан фойдаланиш моделини қандай ўзгартирмоқда


    Ақлли диверсификация: нима учун керак ва капитални қандай тақсимлаш лозим? 


    AKFA энергия тежовчи ромлари: иқлимга мослаштирилган, қулайликни кўзлаган 


    SonetUzStyle танловида иштирок этиш учун аризалар қабули 15 августгача узайтирилди

     

    Тавсия этамиз

    Трампнинг Фаластинга нисбатан нохолис сиёсати: АҚШ ЮНЕСКО аъзолигидан нега чиқяпти?

    2 август, 18:35

    Камчаткадаги ҳодиса ягона эмас: сўнгги 120 йилда рўй берган энг кучли мегазилзилалар

    1 август, 18:20

    Трамп учун хавотирлар: АҚШ президенти таниқли шахсларга ёш қизларни сотган Жеффри Эпштейннинг мижози бўлганми?

    29 июл, 17:19

    Бир кечада оддий официантдан миллионерга айланган аёл: лотереядан ютилган 10 млн доллар машмашаси

    27 июл, 09:25
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    Қуёш фаоллиги ошди: 24 соат ичида 15 та чақнаш кузатилди

    Дунё | 2 август, 23:50

    “Ҳар қандай хатога қарши ракеталар билан жавоб қайтарамиз” — Ҳиндистон Покистонга огоҳлантириш берди

    Дунё | 2 август, 23:25

    Суперлига. “Динамо” “Навбаҳор”га қарши баҳсда ғалабани қўлдан чиқарди

    Спорт | 2 август, 23:20

    Давлат бюджетидан нафақаларга харажат қисқариб, субсидиялар кўпайтирилади

    Ўзбекистон | 2 август, 23:16

    БАА банклари Россия компанияларининг ҳисобларини оммавий равишда блоклашга киришди

    Дунё | 2 август, 22:55

    Қуроллар фақат мустақил Фаластин давлати барпо этилгандагина топширилади — ҲАМАС

    Дунё | 2 август, 22:30

    Суперлига. “Бунёдкор” “Нефтчи”дан, “Насаф” “Сўғдиёна”дан устун келди

    Спорт | 2 август, 22:21

    Ўз жонига қасд қилиш, ўзидан қониқмаслик ва кучли стресс. Ижтимоий тармоқларга бўлган қарамлик нимаси билан хавфли (фото, видео)

    Ўзбекистон | 2 август, 22:00
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.