“Толибон” Афғонистоннинг Амударё суви бўйича қўшнилар билан ҳеч қандай келишуви йўқлиги, Афғонистон сув ресурсларидан фойдаланиш ҳуқуқига эга эканини айтди. Бу ҳақда “Толибон” ҳаракатининг Сув ва энергетика вазирлиги Абдул Латиф Мансур ТОLOnews нашрига хабар берди.
Абдул Латифнинг сўзларига кўра, Афғонистоннинг амалдаги ҳукумати қўшни давлатлар хавотирларини бартараф этиш учун Амударё суви муаммосини муҳокама қилишга тайёр.
“Хавотир билдираётганлар келишув асосида шундай қилиши керак, лекин Афғонистоннинг ҳеч ким билан сувга оид ҳеч қандай келишуви йўқ, бу соҳада ҳеч қандай келишув ёки шартнома бўлмаган. Агар келишув бузилса, биз хавотир билдирамиз. Ҳозирги вазиятда Амударё ҳавзасида ҳеч ким билан келишувга эга эмасмиз”, — деди Мансур.
Афғонистонда бир қанча иқтисодчилар ва сув хўжалиги мутахассислари ҳозирги қурғоқчилик инқирози туфайли мамлакатнинг турли қисмларида сув тўғонлари қуриш ва сув ресурсларидан фойдаланиш зарурлигини айтган.
“Афғонистон Амударё сувидан фойдаланишга мутлақо ҳақли. Бу ҳуқуқ Афғонистонга халқаро конвенциялар билан берилган ва Афғонистон Амударё сувининг 27-30 фоизига эгалик қилади”, — деган сув хўжалиги бўйича мутахассис Нажибулла Садид.
“Ҳудудда сув билан боғлиқ низолар бўлиши мумкинлигини кутгандик. Чунки биз минтақадаги сув манбаи бўлиб, бу сувни истеъмол қилмасак ҳам, у бошқа давлатлар томонидан сув ресурси сифатида қаралмоқда”, — деди Мансур.
Ўзбекистон президенти Қўштепа канали ҳақида
Шавкат Мирзиёев 15 сентябрь куни Оролни қутқариш халқаро жамғармаси таъсисчи давлатлари раҳбарлари кенгашининг навбатдаги йиғилишида Қўштепа канали қурилиши борасида ўз фикрини билдириб ўтганди.
“Моҳият-эътиборига кўра, минтақамизда сувдан фойдаланиш жараёнида бизнинг мамлакатларимиз билан ҳеч қандай мажбурият асосида боғланмаган янги иштирокчи пайдо бўлди. Афғон томони канални қуриш бўйича фаол иш олиб бораётганини яхши биласиз. Унинг ишга туширилиши Марказий Осиёдаги сувдан фойдаланиш тартиби ва мувозанатини тубдан ўзгартириб юбориши мумкин”, — деган президент.
Мирзиёев Қўштепа каналининг қурилиши ва унинг Амударё сувидан фойдаланиш тартибига таъсири билан боғлиқ барча жиҳатларни мамлакатлардаги тадқиқот институтларини жалб этган ҳолда ўрганиш бўйича қўшма ишчи гуруҳини шакллантириш зарурлигини айтган.
Президент Афғонистон вакилларини сув ресурсларидан биргаликда фойдаланиш бўйича минтақавий мулоқотга жалб этиш масаласини кўриб чиқишни таклиф этган.
Қўштепа канали қурилишининг эҳтимолий оқибатлари
Тҳе Economist прогнозига кўра, агар канал қуриб битказилса, минтақавий можаронинг кучайишига олиб келиши мумкин. Канал Амударё сувини Ўзбекистон билан чегарага йўналтиради. Афғонистон электр энергиясининг катта қисмини Ўзбекистондан импорт қилиши ҳисобга олинса, “Толибон” қўшни республикага қарши чиқолмайди.
“Иқлим ўзгариши Ўзбекистонни 15 фоиз сув йўқотишига сабаб бўлмоқда, агар канал қурилиши ортидан яна 10 фоиз йўқоца, Ўзбекистон 25 фоиз сув йўқотиши мумкин”, — дейилади яна бир прогнозда.