Нима учун ютинганда томоқ оғрийди ва бу вақтда нима қилиш керак?

Ютиш пайтида оғриқ томоқ яллиғланиши ёки фарингит туфайли юзага келади. Яллиғланиш нафақат вирус ва бактерияларга, балки ҳар қандай қўзғатувчига жавобдир. Масалан, куйиш ёки кимёвий моддалар билан заҳарланиш билан ҳам яллиғланиш ҳосил бўлади.

Қандай омиллар томоқни янада заифроқ қилади?

Ҳеч ким томоқ оғриғидан мутлақо ҳимояланган эмас, лекин баъзи омиллар бизни кўпроқ сезгир қилади. Буларга қуйидагилар киради:

• 3 ёшдан 15 ёшгача бўлган болалар, чунки ўша пайтда болалар стрептококк инфекциясини юқтириш эҳтимоли кўпроқ.
• Чекиш, пассив чекиш ҳам. Тутун шиллиқ қаватларни безовта қилади, тутун маҳсулотлари эса оғиз, томоқ, ҳалқум ва ўпка саратони ривожланиш хавфини оширади.
• Аллергия, чунки у ҳам шиллиқ қаватнинг яллиғланиши ва тирнаш хусусиятини келтириб чиқаради.
• Кимёвий тирнаш хусусияти берувчи моддалар, масалан, саноат кимёвий моддалари, ёқилғи ва бошқа хавфли моддалар билан ишлаш, таъсир қилиш.
• Сурункали бурун инфекциялари, чунки шилимшиқ томоққа тушади ва уни безовта қилади.
• Одамлар кўп тўпланадиган жойлар, масалан, боғларда, мактабларда, идораларда, ётоқхоналарда.
• Иммунитетнинг заифлашиши, масалан, ОИВ инфекцияси, диабет, стероид ёки кимётерапия билан даволаниш, сурункали стресс, тўйиб овқатланмаслик.

Нима учун ютинганда томоқ оғрийди?

Аксарият ҳолларда сабаб вирусли инфекциядир, аммо бошқа вариантлар ҳам бўлиши мумкин.

Вирусли инфекциялар

Кўпинча томоқ вирусли инфекциялар туфайли оғрийди, масалан:

• ЎРВИ, шу жумладан, грипп ва COVID-19;
• мононуклёз;
• қизамиқ;
• сувчечак;
• дифтерия;
• кўк йўтал.

Бактериал инфекциялар

Томоқ оғриғига бактериялар ҳам сабаб бўлади. Энг кўп учрайдиган патоген А гуруҳи стрептококки бўлиб, ангинага олиб келади.

Қуруқ ҳаво

Қуруқ ҳаво қичишиш ва томоқ оғриғига олиб келиши мумкин. Шунингдек, қуруқлик бурун орқали эмас, балки оғиз орқали нафас олаётганда пайдо бўлади. Масалан, бурун битганда бу содир бўлади. Бунинг сабаби шуки, ҳаво бурун йўллари орқали ўтганда намланади, аммо оғиз орқали нафас олаётганда у намланмайди.

Аллергия

Аллергиянинг кучайиши ўз-ўзидан томоқни безовта қилиши ва оғриқ ва қичишишга олиб келиши мумкин. Бурундаги шилимшиқ у ерга оқиб тушганда, яллиғланиш янада кучаяди.

Қўзғатувчи моддалар

Агар аллергия фақат сезгир одамларда пайдо бўлса, қуйидаги ҳолатларда эса ҳар қандай одам безовталаниши мумкин:

• тамаки тутуни туфайли;
• маиший кимёвий моддаларининг буғлари;
• аччиқ овқат;
• спиртли ичимликлар ичиш, тамаки;
• мушакларнинг зўриқиши.

Томоқ оғриғи — ўқитувчилар, техник ёрдам операторлари ва бошқа “гапирувчи” мутахассисларнинг доимий ҳамроҳи. Бу ҳолат доимий мушаклар зўриқишига олиб келади. Бундан ташқари, оғриқ, масалан, концертдан кейин баланд овозда куйлашдан ҳам келиб чиқади.

Гастроэзофагиал рефлюкс касаллиги

ГЭРД — ошқозон таркиби қизилўнгачга қайтиб келадиган ҳолат. Бу кўнгил айниши, овознинг хириллаши, қуруқ йўтал, айниқса, кечаси кучаяди.

ОИВ инфекцияси

ОИВ инфекциясини юқтиргандан сўнг, кўпинча гриппга ўхшаш синдром ривожланади, бу ҳам томоқ оғриғини ўз ичига олади. Инфекция ривожланиши билан иммунитет заифлашади, одам оғиз ва фарингеал кандидозга, шунингдек, ютиш пайтида оғриқ сифатида намоён бўладиган ситомегаловирус инфекциясига нисбатан заиф бўлади.

Шишлар

Томоқ, тил ёки ҳалқумнинг шишиши томоқ оғриғи билан намоён бўлиши мумкин. Бошқа белгилар ёки аломатларга овознинг хириллаши, ютиш ва нафас олишнинг қийинлиги, туприк ва балғамнинг қон аралаш ажралиши киради.

Томоқ оғриганда қачон шифокорга мурожаат қилиш керак?

Одатда томоқ оғриғи ўз-ўзидан тузалади, лекин баъзида  терапевт ёки педиатрга мурожаат қилишингиз керак.

Қайси ҳолларда тез ёрдам чақириш зарур?

Шошилинч тиббий ёрдам керак, агар:

• ютиш ёки нафас олишда қийинчилик бўлганда;
• нафас олиш хириллаш ва шовқинга айланса;
• оғриқ жуда кучли ва вазият фақат ёмонлашса.

Америка Педиатрия Академияси, агар томоқ оғриғи чой каби ичимликни биринчи қултумдан кейин ҳам йўқолмаса, болани шифокорга олиб боришни маслаҳат беради.

Катталар учун ҳамма нарса осонроқ — агар томоқ оғриғи кузатилса, терапевтга ташриф буюришингиз керак, қачонки касаллик:

• бир ҳафта ичида ўтмайди;
• тез-тез содир бўлади;
• хавотирга сабаб бўлади;
• юқори ҳарорат билан бирга кечса;

Томоқ оғриғини ўзингиз қандай енгиллаштирасиз?

Кўпинча томоқ оғриғи 5-7 кун ичида ўз-ўзидан ўтиб кетади, аммо тикланишдан олдин ўз аҳволингизни бир оз енгиллаштиришга ҳаракат қилишингиз мумкин. Агар ютиш оғриқ билан бўлса, ҳолатни яхшилашнинг баъзи усуллари:

• Муз кубларини сўринг, музқаймоқ енг (лекин икки ёшгача бўлган болаларга музқаймоқ берманг, улар бўғилиб қолиши мумкин). Кўп одамлар болалигида музқаймоқ томоқ оғриғига олиб келиши мумкинлигидан қўрқишган бўлса-да, совуқ аслида яллиғланишни камайтиради.
• Шиллиқ пардалар қуриб кетмаслиги учун намлагични тез-тез ёқинг.
• Шишни енгиллаштириш учун томоқни шўр сув билан чайқанг.
• Кўп миқдорда илиқ суюқлик ичинг. Аммо яллиғланишни кучайтирмаслик учун иссиқ бўлмасин.
• Асал истеъмол қилинг, айниқса, йўталаётган бўлсангиз. Эсда тутингки, бир ёшгача бўлган болалар учун асал тавсия этилмайди.
• Лозим бўлса, антигистамин каби рецептсиз дори-дармонларни қабул қилинг. Бундан ташқари, улар шишишни енгиллаштиради.

Томоқ оғриғидан қандай ҳимояланиш керак?

Томоқ оғриғининг асосий сабаби инфекциялар бўлганлиги сабабли, патогенлардан қочиш жуда муҳимдир. Ушбу маслаҳатларга амал қилинг ва уларни болаларингиз билан баҳам кўринг:

• Қўлингизни камида 20 сония давомида ювинг, айниқса, ҳожатхонадан фойдалангандан кейин, овқатдан олдин ва кейин, аксириш ёки йўталишдан сўнг.
• Кўзларингиз, бурунингиз ва оғзингизга керакциз тегмасликдан сақланинг.
• Озиқ-овқат, стакан ёки идишларни бошқа одамлар билан баҳам кўрманг.
• Салфеткага йўталинг ёки аксиринг, сўнг дарҳол уни ташланг ва қўлингизни ювинг.
• Фарзандларингизни ва ўзингизни ўз вақтида эмлатинг. Мисол учун гриппга қарши эмлаш ҳар йили, совуқ мавсум бошланишидан олдин амалга оширилиши керак.
• Қўлингизни юволмасангиз, алкоголли дезинфекциялаш воситасидан фойдаланинг.
• Телефонлар, эшик тутқичлари, пульт ва компьютер клавиатураларини мунтазам тозаланг ва дезинфекция қилинг.
• Саёҳат пайтида меҳмонхона хонангиздаги телефонлар, калитлар ва пультларни тозалашни унутманг.
• ЎРВИ белгилари бўлган одамлар билан яқин мулоқот қилишдан сақланинг.