«Китобни жуда яқиндан ўқиманг, бу кўзга зарар. Боринг, сайр қилинг!» Болалигимизда бу сўзларни неча марта эшитганмиз. Аммо бу фақат қисман тўғри: тоза ҳавода юриш ҳақиқатан ҳам кўриш қобилиятини мустаҳкамлашга ёрдам беради, аммо ўқиш ва шунга ўхшаш фаолиятлар кўзга умуман зарар келтирмайди, деб ёзади «Новий очаг».
Мутолаа: оқланди!
Шифокорлар узоқни яхши кўра олмаслик (миопия)ни классик касаллик деб атайди: масалан, Шимолий Канаданинг туб аҳолиси бундай муаммо билан мутлақо таниш эмас, аммо аборигенларнинг болалари худди шундай кескин кўриш билан мақтана олмади. Европадаги ҳар учинчи бола маълум даражада бундан азият чекади, Жанубий Кореяда эса ҳар 10 та ўқувчидан 9 нафари кўзойнак ёки линза тақишга мажбур. Улар дарслик ва китоблар устида узоқ вақт ўтказади. Версия мантиқий, лекин мутлақо нотўғри. 2007 йилда чоп этилган тадқиқот натижалари ўқишга бўлган муҳаббат ва кўриш қолибилиятининг пасайиши ўртасида тўғридан-тўғри боғлиқлик йўқлигини аниқлади.
Кўпроқ тоза ҳаво!
Тадқиқот муаллифлари аниқлай олган қарамлилик ҳайратланарли: бола тоза ҳавода қанча кам вақт ўтказса, унинг кўриш қобилияти шунчалик пасаяди. Шунинг учун ҳар куни кўчада ўртача бир соат вақтини ўтказадиган Сеул болаларининг 95 фоизигача узоқни кўра олмайди ва тоза ҳавода кунига уч соати ўйнашга бағишланган Австралия болаларининг атиги 17 фоизи кўзойнак тақади. Бу бола фаол очиқ ўйинларга қанча кўп вақт ажраца, у ўқиш, чизиш ва кўзни чарчашни талаб қиладиган бошқа севимли машғулотлари билан камроқ шуғулланади ва унинг кўриш қобилияти шунчалик яхши бўлади, дегани эмас. Бунинг сабаби умуман бошқа.
Кўпроқ дофамин!
Бунинг сири қуёш нурларининг спектрал хусусиятларида. У дофамин таъсирини фаоллаштирадиган аниқ спектрдаги тўлқинларни ўз ичига олади — бу мақсадлар қўйиш ва уларга эришишга ёрдам берадиган, шунингдек, фаол ва қувноқ қиладиган «мукофот» гормони. Маълум бўлишича, дофамин кўриш аъзоларининг нормал ишлаши учун ҳам муҳим: агар у етарли бўлса, кўз қорачиғи ўзининг нормал ҳажмини сақлаб қолади, кенгаймайди ва касаллик ривожланмайди. Тажриба тасдиқланди: ҳатто ҳар куни 40 дақиқа очиқ ҳавода бўлиш миопия ривожланишини 25 фоизга камайтиради. Агар сиз ундан максимал даражада фойдаланмоқчи бўлсангиз, фарзандингиз ёки ўзингиз ҳар куни камида уч соат ташқарида бўлишга ҳаракат қилинг. Сабзининг эса кераги ҳам бўлмайди.
Изоҳ (0)