Андижонда пастроқ, Фарғонада юқори: Ўзбекистонда ҳудудларнинг иқтисодий ҳолати қандай?

Прогнозлаштириш ва макроиқтисодий тадқиқотлар (ПМТИ) экспертлари Ўзбекистонда ҳудудлар бўйича иқтисодий ўсиш таҳлилини амалга оширди.

Тадқиқотда Жаҳон Банки томонидан ишлаб чиқилган JoGG (Job Generation and Growth Decomposition) декомпозицион таҳлил воситасидан фойдаланилди.

Таҳлилнинг бу воситаси иқтисодиётнинг асосий тармоқлари бўйича меҳнат унумдорлиги ва бандлик ўзгаришларининг жон бошига ялпи ҳудудий маҳсулот (ЙҲМ) ўсишига таъсирини баҳолайди. 

Мазкур услубни Ўзбекистон ҳудудлари учун қўллаш уларни ривожлантиришдаги энг муҳим тармоқлар ҳамда ишсизлик ва камбағаллик даражасини қисқартиришнинг устувор йўналишларини аниқлаш имконини беради, — дейди институт таҳлилчилари

Тадқиқотда дастлабки маълумотлар сифатида меҳнат унумдорлиги, иқтисодиётнинг асосий тармоқларида бандлар, аҳоли, жумладан, меҳнатга лаёқатли аҳоли сони каби кўрсаткичлар танлаб олинган. 

Баҳолаш Қорақалпоғистон Республикаси, 12 та вилоят ва Тошкент шаҳри бўйича 2018—2021 йиллар учун амалга оширилган.

Натижаларга кўра, Тошкент, Наманган, Сирдарё, Навоий, Жиззах, Хоразм, Фарғона вилоятлари ва Қорақалпоғистон Республикасида иқтисодий ўсиш мамлакат ҳудудлари бўйича ўртача кўрсаткичдан (11 фоиз) юқори қийматларни қайд этган. Қолган 6 ҳудуд мўътадил ривожланиш даражалари билан ажралиб туради (5,9-10,8 фоиз).

Иқтисодиётининг асосий тармоғи қишлоқ хўжалиги (ЙҲМдаги улуши 35-54 фоиз) бўлган Наманган, Жиззах, Хоразм, Фарғона вилоятлари ва Қорақалпоғистонда иқтисодий ўсиш билан бир қаторда меҳнат унумдорлиги ҳамда аҳоли бандлик даражасининг ортиши кузатилган. 

Бу эса ҳудудларда иқтисодиётни ривожлантириш янги ишлаб чиқариш қувватларини (ёқилғи-энергетика, электротехника, фармацевтика саноати, хизмат кўрсатиш, қурилиш) жорий этиш ва самарали иш ўринларини яратиш орқали амалга оширилганидан далолат беради.

Шунингдек, таҳлил натижалари Тошкент ва Навоий вилоятлари каби юқори салоҳиятли ҳудудларда (аҳоли жон бошига ЙҲМ мамлакат параметридан 1,3-2,8 баравар юқори) иқтисодий ўсиш асосан ҳудудларнинг рақобатбардош устунликларини (металлургия, ёқилғи-енергетика комплекси) шакллантирувчи мавжуд базавий ишлаб чиқаришларнинг ривожланиши ҳисобига рўй берган. 

Ушбу ҳудудлар юқори самарали фаолият турлари, асосан хизмат кўрсатиш ва саноат соҳаларига ихтисослашгани билан ажралиб туради.

Иқтисодий ўсишнинг нисбатан паст даражалари аҳоли зич жойлашган Андижон ва Қашқадарё вилоятларида кузатилган (2018—2021 йилларда аҳоли жон бошига ЙҲМнинг ўсиши 7-8 фоиздан паст). 

Ушбу ҳолат 2019—2021 йилларда бутун дунёда содир бўлган беқарор вазият сабабли ишлаб чиқаришнинг бироз пасайиши (масалан, автомобилсозлик ва нефть-кимё саноати, қурилиш) оқибатида юзага келган.

Тадқиқот натижасида ПМТИ экспертлари томонидан ҳудудларнинг мутаносиб иқтисодий ривожланишини таъминлашга хизмат қилувчи юқори самарали тармоқлар аниқланди:

• хизмат кўрсатиш соҳасида — Қорақалпоғистон, Андижон, Бухоро, Қашқадарё, Наманган, Самарқанд вилояти ва Тошкент шаҳри;
• қурилиш соҳасида — Тошкент шаҳри, Наманган вилояти;
• саноат соҳасида — Андижон, Қашқадарё, Навоий, Тошкент вилоятлари;
• қишлоқ хўжалиги соҳасида — Бухоро, Самарқанд, Сурхондарё, Сирдарё, Фарғона, Хоразм вилоятлари.