• Профилга Кириш
  • 1744009905_435.svg 1744009905_642.svg

  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
O'zbekcha
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • Сўнгги янгиликлар
  • Асосий янгиликлар
  • Энг кўп ўқилган
  • Колумнистлар
    • USD12910.15
    • RUB159.78
    • EUR14660.77
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Тошкентда
      +30°C
      • Андижон
      • Қарши
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Фарғона
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Термиз
      • Наманган
      • Тошкент
      • Навоий
      • Тошкент вил
      • Нукус
      • Урганч
    • Daryo
      • Интернет-нашр
      • Таҳририят
      • Алоқа маълумотлари
      • Фойдаланиш шартлари
      • Махфийлик сиёсати
      • Янгиликлар архиви
    • Реклама
    • Ижтимоий тармоқлар
      • Instagram | Расмий
      • Instagram | Лайфстайл
      • Instagram | Спорт
      • Facebook | Расмий
      • OK | Расмий
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Рус тилида
      • YouTube | Daryo Глобал
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • Ўзбекистон
      • Бошқалар
      • Навоий
      • Тошкент вилояти
      • Сирдарё
      • Жиззах
      • Қашқадарё
      • Сурхондарё
      • Хоразм
      • Бухоро
      • Самарқанд
      • Наманган
      • Фарғона
      • Aндижон
      • Қорақалпоғистон
      • Тошкент ш.
      • Меҳридарё
      • Об-ҳаво
    • Марказий Осиё
      • Ўзбекистон (Маҳаллий)
      • Афгонистон
      • Қирғизистон
      • Қозоғистон
      • Туркманистон
      • Тожикистон
    • Дунё
    • Пул
      • Бизнес
      • Иқтисодиёт
      • Молия
      • Крипто
    • Маданият
      • Кино
      • Китоб
      • Мусиқа
      • Шоу-бизнес
    • Лайфстайл
      • Аёллар саҳифаси
        • Фарзанд
        • Гўзаллик
        • Карьера
        • Маслаҳатлар
        • Мода
        • Рецептлар
      • Технологиялар
        • Архитектура
        • Гаджетлар
        • Илм-фан
        • Коинот
        • Медиа
      • Авто
      • Қўзиқорин
      • Саёҳат
      • Саломатлик
      • Таълим
        • Абитуриент
        • Инглиз тилини ўрганамиз!
    • Спорт
      • Футбол
      • UFC
      • Бокс
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Дунё

    «Уй зиндонга айланди». «Толибон» ҳокимиятни қўлга олганидан бир ой ўтиб, афғонистонлик аёллар қандай яшамоқда?

    Афғонистонда ҳокимиятни эгаллаган «Толибон» аёлларга нисбатан ўз позициясини «исломий қадриятлар» доирасида юмшатишга — уларга ишлаш ва таълим олиш имконини яратишга ваъда берганди. Лекин ҳозирча янги ҳукуматнинг ваъдалари бажарилмади.

    BBC рус хизмати билан суҳбатлашган афғонистонлик аёллар шу қадар қўрқувга тушганки, улар бир неча ҳафтадан буён уйларидан чиқишга журъат этолмаяпти. Улар 20 йил аввалги сценарий такрорланишидан хавотирда. Ўшанда аёллар паранжини «нотўғри» ёпингани учун калтакланиши ёки эркак кишининг ҳамроҳлигисиз таксига ўтиргани учун қамалиши мумкин эди.

    Фото: AFP

    Фото: AFP

    Инсон ҳуқуқлари бўйича халқаро ташкилотлар аёллардаги қўрқувни тасдиқлайди — уларнинг таъкидлашича, «Толибон» кўплаб вилоятларда қизларнинг мактабга боришини, аёлларнинг эса уйдан чиқишини очиқдан-очиқ тақиқламоқда.

    11 сентябрь куни бошидан оёғигача паранжи ёпинган уч юзга яқин аёл Кобул давлат университети аудиториясида «Толибон»ни қўллаб-қувватлаб намойишга йиғилди. Улар янги ҳукуматни тан олишини ва «Толибон» ҳукмронлиги остида ўзини тўлиқ хавфсиз ҳис қилишини айтди, шунингдек, Ғарбни ва исломга мувофиқ кийинишни истамаганларни қоралади. Намойишчилардан бирининг қўлидаги плакатда «Афғонистонни тарк этган аёллар бизнинг вакилимиз бўла олмайди» деб ёзилган эди.

    Фото: AFP

    Фото: AFP

    Аммо уларнинг ўзлари ҳам барча афғон аёлларининг фикрларини ифодаламаган: Кобул чеккасида яшовчи 17 ёшли Сюзан уч ҳафтадан кўпроқ вақт давомида уйидан чиққани йўқ — у қўрқади. «Мен ва яқинларимнинг ҳоли нима кечишини билмайман», — деди у BBC’га. «Мен доим даҳшатли тушлар кўраман, ота-онамиз йигирма йил олдин кўрган кунларни ҳозир биз бошдан кечиряпмиз».

    Сюзан BBC мухбирлари билан мессенжер орқали мулоқот қилган. «Толибон» келишидан олдин у ўзи туғилган шаҳар — Мозори Шарифда ҳар куни инглиз тилини ўрганиш билан шуғулланганини айтди. Жангарилар вилоятларни бирин-кетин забт эта бошлагач, унинг оиласи хавфсизроқ бўлиш умидида Кобулга кўчиб ўтган. «Аммо ҳозир хавфсизлик ҳақида гапириш имконсиз», деди Сюзан. Қизнинг айтишича, унинг оиласи ҳазоралардан (1998 йилда «Толибон» томонидан шафқатсизларча таъқиб қилинган, келиб чиқиши аралаш шиалар), суҳбат давомида Сюзан отасини бир неча бор эслади — у «Толибон»га қаршилик кўрсатган армияда хизмат қилган, бир неча ойдан бери ундан ҳеч қандай хабар йўқ.

    «Толибон» аёлларга нималарни ваъда қилганди?

    «Толибон» Афғонистонни 1996 йилдан 2001 йилгача бошқарган пайтда ўта қаттиқ талқиндаги шариат қонунларини жорий қилган. Саккиз ёшдан ошган қизларнинг мактабга боришига рухсат берилмаган, аёлларга ишлаш (соғлиқни сақлаш соҳасидан ташқари) ва эркак қариндошининг ҳамроҳлигисиз кўчага чиқиш тақиқланган, улар бошдан оёқ паранжи ёпиниши шарт эди. Зинода айбланган аёллар тошбўрон қилинган.

    Human Rights Watch ташкилотининг Афғонистондаги вазиятга бағишланган 2001 йилдаги ҳисоботида бир аёл «Толибон» жангарилари уни боласининг олдида қандай урганини тасвирлаб берган, аёл паранжисидаги кўз учун қолдирилган тешиклар «жуда кенг» бўлгани учун калтакланган. «Ахлоқ полицияси» (ҳукумат номидан шариат қонунларига риоя этилишини назорат қилувчи махсус бўлинма) ходимлари аёлларни «нотўғри» пайпоқ кийгани ёки юзини бироз очгани учун қамчи билан савалаб қоларди. Баъзи ҳолларда, қоидаларга риоя қилмагани учун (масалан, эркак кишининг ҳамроҳлигисиз таксида юриш ёки қоматига урғу берилган кийим учун) аёл қамоққа ташланиши мумкин эди.

    Қатъий кийиниш қоидалари ҳамма учун, жумладан шифокорлар учун ҳам истисносиз қўлланилган. Ҳисоботда, масалан, вилоятлардан бирининг шифохонаси маъмури жарроҳ аёлга операция пайтида махсус бош кийим ўрнига чодра кийишни буюргани айтилган.

    2021 йилнинг августида қайта ҳокимият тепасига келиши билан «Толибон» ўз позициясини «юмшатишини» эълон қилди: жангарилар «афғон меъёрлари ва исломий қадриятларга мувофиқ» аёллар ҳуқуқлари ҳурмат қилинишини (аммо амалда бу «Толибон» талқинида нимани англатиши ҳозирча номаълум), уларга таълим олиш ва ишлаш имкони берилишини ваъда қилди.

    Ўз сўзларининг тасдиғи сифатида «Толибон» 20 йил аввалги каби, тиббиёт соҳасидаги аёлларни ўз иш жойларига қайтишга чақирди, шунингдек, аёлларнинг янги ҳукуматда иштироки ҳақида гапирди. Август ойида телебошловчи Беҳешта Арганд жангарилар ҳокимиятни қўлга киритгандан кейин биринчи марта «Толибон» вакилидан жонли эфирда интервью олди. Ўшанда кўпчилик бу «Толибон» позицияси юмшаганини билдирувчи биринчи белги бўлиши мумкинлигини айтди. Бироқ, кўп ўтмай, 24 ёшли Арганд ўз хавфсизлигини ўйлаб, Афғонистонни тарк этди, Яқин Шарқ ОАВлари эса журналист аёлларга эфирга чиқиш тақиқланганини ёзди.

    Мавзуга доир: «Толибон»дан қочиш. Энг таниқли сиёсатчи аёллар Афғонистондан чиқиб кетишга қандай муваффақ бўлди?

    19 сентябрь куни Кобул муниципалитетидаги ишчи аёлларга, агар уларнинг вазифасини эркаклар қила олса, ишга бормаслик буюрилган.

    Аёлларнинг ўз ҳуқуқларини ҳимоя қилишга бўлган ҳар қандай уринишлари қаттиқ қаршиликка учрамоқда: Кобулдаги аёллар намойишлари қурол ёрдамида тарқатилганидан тортиб, бундай ҳаракатларнинг тақиқланишигача («Толибон» буни мамлакатда «норозилик намойишларининг мавриди эмаслиги» билан асосламоқда). «Толибон» Хотин-қизлар ишларига масъул вазирликни ёпди, унинг ўрнига эзгу ишларни тарғиб қилиш ва иллатларни йўқотиш вазирлигини ташкил этди. Бундай вазирлик йигирма йил олдин ҳам ишлаган ҳамда қаттиқ қоидалар ўрнатиш ва аёлларга кескин чекловлар қўйиш билан шуғулланган.

     «Умидим кундан-кунга сўниб бормоқда»

    «Толибон» аёл шифокорларнинг ишга қайтишига рухсат беришни ваъда қилганига қарамай, бир йил олдин тиббиёт факультетини тугатган ва карьера қилишни орзу қилган Афғонистон фуқароси Хатима BBC’га ҳозир ҳеч қанақасига ишга бормаслигини айтди. Суҳбат чоғида у тинч аҳолининг қирғини ҳақидаги хабарларни бирма-бир санаб берди ва турмуш ўртоғи уни уйдан чиқаришга қўрқишини қўшимча қилади.

    «Бир ҳафта олдин толиблар вилоятлардан бирида аёл шифокорни калтаклади», — дейди Хатима. «Уч кун олдин уйимиз яқинида улар бир аёлни номаълум сабабларга кўра ўққа тутишди. Мен ташқарига чиққанимда (узоқ вақтдан бери биринчи марта), йўл ёқасида бир эркакнинг жасади ётарди, ҳеч ким чириган жасадни олиб ташламасди — бу даҳшатли манзара эди».

    Икки ёш болани тарбиялаётган Хатиманинг фикрича, ҳозир фақат мамлакат ташқарисида одам ўзини хавфсиз ҳис қилиши мумкин. «Ҳар кеча биз фақат «Толибон» ва бу ердаги келажак ҳақида гаплашамиз», — дейди у. «Мен эркин бўлишни хоҳлайман, ишлаб пул топгим келади, бу менинг орзуйим ва умидим, аммо у кундан-кунга сўниб бормоқда».

    Мавзуга доир: «Энди одамлар эркинлигидан маҳрум бўлди». Кобул аҳолиси «Толибон» ҳукмронлиги остидаги ҳаёт ҳақида гапириб берди

    «Толибон» шартларига асосланган таълим

    Янги ҳукумат афғон аёлларининг «Толибон» шартларига амал қилган ҳолда таълим олишига рухсат бермоқда. Янги қоидаларга кўра, аёллар дарсларга эркаклардан алоҳида қатнашиши мумкин, шу билан бирга улар «Ислом анъаналарига мувофиқ» кийиниш қоидаларига қатъий риоя қилиши шарт.

    Бироқ, ўқитувчи аёлларнинг кескин танқислиги, иш ҳақининг узилиши ва халқаро ёрдамнинг тўсиб қўйилиши (у Афғонистонда таълим харажатларининг катта қисмини қопларди) аёлларнинг олий маълумот олиш имкониятини сезиларли даражада мураккаблаштириши мумкин, дея огоҳлантиради инсон ҳуқуқлари ташкилотлари.

    «Толибон» қизларнинг таълим олишига аралашмаслигини айтган, лекин 18 сентябрь куни янги ҳукумат матбуот котиби Забиҳулла Мужоҳид янги ўқув йилида мактабларга фақат ўғил болалар ва эркак ўқитувчилар қайтиши мумкинлигини айтди. Жангариларнинг таъкидлашича, ҳукумат қизларни синфларга қайтаришни режалаштирмоқда, лекин инсон ҳуқуқлари ташкилотлари амалда балоғатга етганидан кейин қизларнинг жуда озчилигига мактабга боришга рухсат берилишидан хавотирда.

    Фото: AFP

    Фото: AFP

    Бироқ, бошланғич ва ўрта таълим сиёсати вилоятлар кесимида фарқ қилиши мумкин. «Бугун ‘Толибон’ вакили қизларнинг олтинчи синфгача таълим олишига рухсат беришини айтди. Эртага унинг ўрнига қизларнинг таълим олиш ғоясини ёқтирмайдиган бошқа одам келади», — дея Human Rights Watch ўз ҳисоботида Вардак вилояти ўқитувчисидан иқтибос келтирди.

    Яқин Шарқ бўйича мутахассис ва ёзувчи Андрей Осталскийнинг фикрича, «Толибон» маданиятида аёллар ҳуқуқлари ҳурмат қилинмайди, лекин маблағнинг кескин етишмовчилиги ва чуқур иқтисодий инқироз гуруҳни ўз позициясини «юмшатишга» мажбур қилиши мумкин.

    «Бу сафар толиблар ташқи дунёга 90 йилларга қараганда кўпроқ юз тутмоқда», — таъкидлайди Осталский. «Толибон»ни молиявий муаммолар ва ҳамкорлик ўрнатиш истаги тийиб турибди. Агар (аёлларга муносабат билан боғлиқ) йўл қўйиб бўлмайдиган ҳолатлар бўлса, ҳатто Хитой ва Россияга ҳам иқтисодий соҳада ҳамкорлик қилиш ва маблағларни блокдан чиқариш қийинроқ бўлади.

    «Уй зиндонга айланди»

    Яқин эркак қариндошларининг қаровисиз қолган аёллар, айниқса, ожиз вазиятга тушиб қолди. 26 ёшли Нисаннинг айтишича, унинг уч фарзандни ёлғиз тарбиялаётган холаси толиблар туфайли бутун дунёдан узилиб қолган.

    «Уй унинг учун зиндонга айланди», — дейди Нисан. «У кўчага чиқа олмайди, қўшниларидан ёки ҳали ёш бўлган болаларидан озиқ-овқат сотиб олиб келишни сўрайди, болалар учун бу жуда хавфли. Унинг 14 ёшли қизи туғма кўзи ожиз, у жуда ақлли ва ўқишни давом эттиришни хоҳларди, лекин ҳозирда бунга имконият йўқ».

    «Холам фарзандлари ўқишини ва уларнинг келажаги порлоқ бўлишини орзу қилади — лекин таълимсиз, отасиз, тирикчиликсиз уларни қандай келажак кутмоқда?»

    77 ёшли Раҳмоний ҳам худди шундай вазиятда. Унинг Лондондаги қочқинлар марказида яшаётган қизи Фотима (исми ўзгартирилди), онаси Афғонистонда ёлғиз қолганидан ва кўчаларда патруллик қилаётган жангарилар таҳдидига қарамай, озиқ-овқат учун ташқарига чиқишга мажбур бўлаётганидан куюнди. «Кечалари кўзимга уйқу келмайди, онам ҳақида қайғураман», — деди Фотима BBC’га. «Агар улар (Толибон) менинг Буюк Британияда яшаётганимни билиб қолса, онамга хавф туғилади. Онам «Толибон» 20 йил олдин Кобулга келган вақтни эслайди — уларнинг қайтиши онамни жуда қўрқувга солмоқда».

    Мавзуга доир: «Ўзимни буткул ожиз, арзимас ва умидсиздек ҳис қилдим». 23 ёшли афғон журналист қизининг Кобулдан Буюк Британияга кўчиб ўтиш ҳикояси

    28.09.2021, 12:39   Изоҳ (0)   47182
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email

    Изоҳ (0)

    Кириш
    Жавоб қолдиринг Бекор қилиш

    Мавзуга доир

    Британия ҳукумати ёнилғи инқирозини бартараф этиш учун ҳарбийларни сафарбар қилди

    28.09.2021, 11:40

    WSJ: АҚШ Россиянинг Марказий Осиёдаги ҳарбий базаларидан фойдаланишни режалаштирмоқда

    28.09.2021, 10:30

    Канадада уйғур турклари 148 йиллик черковни масжидга айлантирди

    28.09.2021, 08:24

    Исландияда Европада илк бор аёллар парламентдаги ўринларнинг ярмидан кўпини қўлга киритганди. Овозлар қайта санаб чиқилгач, кўпчилик ўрин эркакларда қолди

    27.09.2021, 23:44

    Туркманистонда президент, вазирлар ва депутатлар мамлакат мустақиллигининг 30 йиллиги шарафига бир-бирини медаллар билан тақдирлади

    27.09.2021, 19:27

    COVID-19 ҳаёт давомийлигининг қисқаришига олиб келди, сунъий интеллект коронавирусга қарши дори танлаб беради. Коронахабарлар

    27.09.2021, 18:11
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Сизнинг муаммоингиз ечими


    CHERY билан ўз орзунгизни амалга оширинг: барча моделлар учун бошланғич тўлов пасайтирилди! 


    InfinBANK Global Money Week 2025 да иштирок этди


    Silk Avia Шаҳрисабзга кўпроқ парвоз қилади


    Kapitalbank 2024 йилги Brand Awards International мукофотига сазовор бўлди


    Coca-Cola 139 йиллик илҳом, ажойиб кашфиётлар, машҳур кампаниялар ва бутун дунё севиб қолган таъмни тақдим этмоқда 


    Парвоз — катта шаҳар характерига эга қулай бизнес-класс турар жой


    Уклонда такси ҳайдовчилари учун катта тадбир ўтказилди!


    Молиявий саводхонлик мактаб остонасидан бошланади


    UZCARD SHERDOR премиум картаси энди МКБАНКда мавжуд


    Молиявий фирибгарлик: мураккаб схемалар бўйича содда тушунчалар 


    Mobiuz “МаззаФест”да янги “Мазза” ва “Мазза 2.0” тариф режаларини тақдим этади


    Зиффлеръдан катта тақдимот: янги қиёфа, замонавий дизайн ва ақлли маиший техникалар


    ОКМК 2,3 миллиард доллар кредит маблағларини жалб қилди ва 125 миллион доллар молиявий харажатларни иқтисод қилди


    HONOR компанияси HONOR 400 Lite смартфонини тақдим этди. Қизиқ, у нимаси билан лол қолдира олади?


    Siberian Wellness — Ўзбекистонда 15 йил

     

    Тавсия этамиз

    “Улар ўз ватани мустақил бўлиши учун курашган эди” — Туркистон легионининг аянчли тарихи

    8 май, 15:09

    Рашидов, газли ичимликлар заводи, Қизил майдон. 9 май — Тошкент тарихидан фотолавҳалар

    7 май, 14:40

    Фазовий пойганинг бошланиши — Гагариннинг парвози ёлғон бўлганми?

    6 май, 18:00
    Audio Icon

    “Қуролли қушчалар”. Ўзбекистонда ишлаб чиқарилаётган дронлар ҳақида

    5 май, 21:10
     
     
     

    Сўнгги янгиликларга ўтиш

    “Хусусий университетларга давлат ташкилотлари лицензия бериши нотўғри” — Нуриймон Абулҳасан

    Ўзбекистон | 10 май, 11:45

    2000 йилларнинг машҳур француз юлдузлари ҳозирда нималар билан банд?

    Лайфстайл | 10 май, 11:31

    Покистон мудофаа вазири: “Ҳиндистон билан кенг кўламли уруш бошлашдан бошқа иложимиз йўқ”

    Дунё | 10 май, 11:00

    Тонал кремсиз макияж: юзни янгилашга ёрдам берувчи 5 фойдали усул

    Лайфстайл | 10 май, 10:40

    АҚШ молия вазири мамлакат август ойига қадар дефолтга дуч келиши мумкинлигини тасдиқлади

    Дунё | 10 май, 10:20

    Қимор ўйинларини реклама қилаётган “Машъал”, блокланган “ОКМК” ва 2 йилдан бери тугамайдиган “Қизилқум”—“Металлург” учрашуви — профессионал клубларимизнинг нопрофе...

    Спорт | 10 май, 10:10
    Daryo About Us

    «Daryo» интернет-нашрининг (Ўзбекистон матбуот ва ахборот агентлиги (ЎзМАА, ҳозирги Ўзбекистон Республикаси Президенти Администрацияси ҳузуридаги Ахборот ва оммавий коммуникациялар агентлиги) томонидан 13.03.2015 йил санасида 0944-сонли гувоҳнома билан оммавий ахборот воситаси сифатида рўйхатга олинган). Матнли материалларини тўлиқ кўчириш ёки қисман иқтибос келтиришга, шунингдек, фотографик, график, аудио- ва/ёки видеоматериалларидан фойдаланишга daryo.uz сайтига гиперҳавола мавжуд бўлган ва/ёки «Daryo» интернет-нашрининг муаллифлигини кўрсатувчи ёзув илова қилинган тақдирда йўл қўйилади. Чоп этиладиган баъзи маълумотлар 18 ёшга тўлмаган фойдаланувчиларга мўлжалланмаган бўлиши мумкин. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» МЧЖ, 2013–2025

    Ёш бўйича чеклов

    Хато топдингизми? Ctrl+Enter тугмаларини босинг

    • Фойдаланиш шартлари
    • Махфийлик сиёсати
    • Реклама
    Нимани қидирамиз?

    Sign In or Register

    Хуш келибсиз!

    Тизимга киринг ёки Рўйхатдан ўтинг.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Рўйхатдан ўтинг

    Рўйхатдан ўтганмисиз? Login.

    Google

    ёки Э-Почта орқали

    Сизга парол электрон почта орқали юборилади.

    Изоҳ қолдиришингиз, Фойдаланиш шартлари ва Махфийлик сиёсати шартларини қабул қилганингизни англатади

    Матнда хато топдингизми?

    ×

    Раҳмат. Биз сизнинг хабарингизни олдик ва хатони имкон қадар тезроқ тузатамиз.