Карантиндан кейин Ўзбекистон иқтисодиётининг тикланишига қанча вақт кетиши мумкинлиги маълум қилинди

Халқаро тадқиқотлар шуни кўрсатадики, иқтисодий зарарнинг ҳажми ва иқтисодий тикланиш тезлиги вирусли инфекция тарқалишининг олдини олиш бўйича чораларнинг самарадорлиги ва пандемия (эпидемия)нинг тўлиқ йўқ қилиниш муддатига боғлиқ. Бу ҳақда Ўзбекистон Марказий банкининг 2020 йил биринчи чораги учун эълон қилинган пул-кредит сиёсати шарҳида маълум қилинган.

Марказий банкнинг шарҳида маълум қилинишича, 1918—1919 йилларда АҚШнинг кўп штатларида «испан гриппи» пандемияси ва 2003 йилда Осиёда SARS эпидемияси давридаги қатъий карантин чоралари, улар қисқа муддатли иқтисодий пасайишга олиб келган бўлса ҳам, пандемияни тезда бартараф этишга ва иқтисодий фаолликнинг тез тикланиши учун зарур шарт-шароитларни яратишга хизмат қилган.

Шу билан бирга, баъзи Европа мамлакатларида ва АҚШнинг бир қатор штатларида «испан гриппи» пандемиясига қарши қатъий чораларни кўрмаслик вируснинг тарқалиши билан боғлиқ иқтисодий инқирознинг чўзилишига ва натижада кенгроқ ҳажмдаги иқтисодий йўқотишларга олиб келди.

Халқаро тадқиқотлар натижалари шуни кўрсатадики, карантин даври тугаганидан сўнг иқтисодиёт, шу жумладан, карантин чекловларидан энг кўп зарар кўрган соҳаларга пандемияга қадар бўлган даражасига қайтиши учун ўртача 3-12 ой керак бўлади.

Хусусан, электротехника ва енгил саноат, қурилиш материаллари саноати, қурилиш ишлари, молиявий ва тиббий хизматлар соҳаларида иқтисодий фаолликнинг тезроқ тикланиши кузатилган бўлиб, ўртача тикланиш даври 2-3 ойни ташкил қилган.

Таъкидланишича, қуйидаги соҳаларда иқтисодий фаоллик нисбатан секин тикланади:

• туризм соҳасида 5-10 ой (Мексикада 2013 йилда H1N1 пандемияси — 5 ой, Жанубий Кореяда MERS эпидемияси — 6 ой, 2003 йилда Гонконг ва Хитойда SARS эпидемияси — мос равишда 5 ой ва 10 ой);
• хизматлар ва чакана савдода 4 ой;
• йўловчи ташишда 3-7 ой, шу жумладан, ҳаво транспорти — 5 ой (2003 йилда Осиё мамлакатларида SARS эпидемияси).

Ушбу тармоқларда иқтисодий фаолликнинг нисбатан секин тикланиши карантин чекловларининг нисбатан кеч олиб ташланиши ва аҳолининг пандемиядан кейинги ҳолатларга мослашиши учун маълум бир вақт талаб қилиниши билан боғлиқ.

Халқаро тадқиқотлар шуни кўрсатмоқдаки, пандемия (эпидемия)нинг салбий оқибатларини минималлаштириш ва иқтисодий фаолликнинг тезроқ тикланишини таъминлашнинг асосий омилларидан бири бу вирус тарқалишига қарши ўз вақтида ва қатъий карантин чораларини қўллаш орқали пандемия (эпидемия)ни имкон қадар тезроқ бартараф этиш ҳисобланади.

Аввалроқ Ўзбекистон Марказий банки коронавирус пандемияси сабабли 2020 йилда мамлакат ялпи ички маҳсулотининг ўсиш суръатлари кўзланган 5,2-5,5 фоиздан 1,5-2,5 фоизгача пасайишини кутаётгани ҳақида хабар берилган эди.

Марказий банкнинг қайд этишича, Инқирозга қарши жамғарманинг шакллантирилиши ва унга халқаро молия институтлари маблағларининг ҳам жалб қилиниши, шунингдек, карантин даврида даромадларини йўқотган аҳолига ёрдам бериш учун махсус жамғармаларга маблағлар йиғилиши каби чоралар пандемиянинг салбий оқибатларини юмшатиш имконини беради.

Эслатиб ўтамиз, Ўзбекистонда бир қатор соҳаларга карантин талаблари асосида фаолиятини қайта тиклашга рухсат этилган эди. Шунингдек, Президент Шавкат Мирзиёев 20 апрель куни бўлиб ўтган йиғилишда коронавирус аниқланмаган ҳудудларда карантин чекловларини босқичма-босқич юмшатиш юзасидан топшириқ берган эди. Президент томонидан 22 апрель куни ўтказилган видеоселекторда Ўзбекистоннинг коронавирус қайд этилмаган ҳудудларида саноат корхоналари ва кластерлар ўз ишини қайта бошлагани маълум қилинган.