AQSH Rossiyadan 15 milliard dollarga Komandor orollarini sotib olish ehtimolini o‘rganmoqda. Bu taklif AQSH armiyasi podpolkovnigi Jeffri M. Frits tomonidan ilgari surilgan. Bu haqda Breaking Defence xabar berdi.
Fritsning fikricha, tashabbus Arktikada Xitoyning suvosti faolligini nazorat qilish va 1867-yildan beri xalqaro chegara bilan ajralgan Aleut xalqini birlashtirishga xizmat qiladi. Komandor orollarini qo‘lga kiritish ortidan AQSH Aleut orollari bilan birga yagona “gidrolokatsion qalqon” yaratishi mumkin. Bu tizim Bering bo‘g‘ozi orqali Arktikaga yo‘l oladigan Xitoy suvosti kemalarini kuzatishda muhim rol o‘ynashi kutilmoqda. Frit taklif qilayotgan 15 milliard dollarlik bitim quyidagicha taqsimlanadi:
- 6,5 milliard dollar — eksklyuziv iqtisodiy zona uchun,
- 4 milliard dollar — tabiiy resurslar,
- 2,5 milliard dollar — biologik xilma-xillik,
- 2 milliard dollar — infratuzilma uchun.
Potensial xaridning eksklyuziv iqtisodiy zonasi Kaliforniya hududiga teng bo‘lib, AQSHga dengiz zonasini 3,8 foizga kengaytirish imkonini beradi. Komandor orollari strategik jihatdan bir qator afzalliklarga ega:
- Osiyo va Shimoliy Amerika o‘rtasidagi muhim dengiz yo‘llari yaqinida joylashgan,
- aholi soni juda kam (taxminan 676 kishi),
- muz qoplamasi o‘rtacha bo‘lib, suvosti kuzatuv uskunalarini joylashtirish uchun qulay,
- Rossiya uchun esa geografik jihatdan uzoq va harbiy ahamiyati past.
Agar orollar AQSHga o‘tsa, bu yerda zamonaviy kuzatuv tizimlari, jumladan, gidrolokatorlar, sun’iy yo‘ldosh va akustik sensorlarni o‘rnatish rejalashtirilgan. Bu chora AQSH prezidentining 2025-yil aprel oyida qabul qilgan Arktika suv yo‘llari xavfsizligi strategiyasiga mos keladi.
Frits, shuningdek, Aleut xalqining birlashuviga ham urg‘u bermoqda. Hozirda AQSHda 15 mingdan ortiq aleut yashaydi, Rossiyaning Bering orolida esa atigi 350 kishi qolgan. Uning so‘zlariga ko‘ra, bu kelishuv BMTning tub xalqlar huquqlari to‘g‘risidagi deklaratsiyasining 36-moddasiga muvofiq bo‘lib, u chegaralar bilan ajralgan jamoalarga o‘zaro aloqani saqlab qolish huquqini kafolatlaydi.
Shu bilan birga, bunday bitimni amalga oshirish murakkab bo‘lishi kutilmoqda. Rossiyaga katta miqdorda pul o‘tkazilishi Ukrainadagi urush fonida sanksiyalar siyosatining zaiflashuvi sifatida qabul qilinishi mumkin. Bu AQSHning ba’zi ittifoqchilarida norozilik uyg‘otadi.
Rossiya orollarning ramziy va strategik ahamiyatini hisobga olib, uni sotmasligi ham mumkin. Frisning ta’kidlashicha, orollar cheklangan operativ qiymatga ega va Moskvaga mintaqada AQSH va Xitoy o‘rtasidagi muvozanatni ta’minlashda dastak bo‘lishi mumkin.
Izoh (0)