Hozirda baʼzi internet nashrlari va ijtimoiy tarmoqlarda O‘zbekistonda Koksaki virusi tarqalayotgani haqida xabarlar tarqalyapti. Sog‘liqni saqlash vazirligi matbuot xizmati O‘zbekistonda bu virus vaqti-vaqti bilan qayd etilayotganini, maxsus davolash protokollari mavjudligi va xastalik hech qanday asoratlarsiz to‘liq tuzalib ketayotganini bildirdi. Quyida kasallikning belgilari, ehtimoliy asoratlari va oldini olish choralari bilan bo‘lishdik.
Koksaki virusi nima?
Koksaki virusi enterovirusli infeksiyalar oilasiga kiradi. Bu infeksiyalarning klinik ko‘rinishlari yengil isitma holatlaridan og‘ir meningitlargacha o‘zgarib turadi. Virus ilk bor AQSHning Nyu York shtatidagi Olbani shahridan janubda joylashgan Koksaki shahrida aniqlangani uchun shunday nomlangan. Qo‘zg‘atuvchini o‘tgan asrning o‘rtalarida doktor Gilbert Dalldorf tavsiflagan bo‘lib, uni poliomiyelit bilan kasallangan bemorlarning najasidan ajratib olgan. Olim bu kashfiyoti uchun 1959-yilda tibbiyot sohasidagi Amerika mukofoti — Lasker mukofotiga sazovor bo‘lgan.
Infeksiya qanday yuqadi
Olimlarning maʼlumotiga ko‘ra, infeksiya manbayi — bemorlar va virus tashuvchilardir. Zararlanish ifloslangan suv va oziq-ovqat isteʼmol qilganda yuzaga keladi, chunki qo‘zg‘atuvchi oziq-ovqat mahsulotlarida, shuningdek, maishiy buyumlarda uzoq vaqt saqlanib qolishi mumkin.
Infeksiya havo-tomchi yo‘li bilan ham yuqishi mumkin, chunki virus yuqori nafas yo‘llaridan ajralib chiqadi. Bemor kasallikning dastlabki kunlarida virusni eng faol tarzda tarqatadi, ammo virusning ajralishi uzoqroq vaqt, hatto bir necha oy davom etishi mumkin.
Koksaki virusini yuqtirish xavfi kasallik qayd etilgan joylarda dam oluvchilar, uyushgan bolalar jamoalariga (bolalar bog‘chalari, maktablar) qatnayotgan bolalar, immuniteti zaiflashgan keksalar, shuningdek, immunitet tanqisligi holatlari (onkologik bemorlar, OIV infeksiyasiga chalinganlar) bo‘lgan shaxslarda yuqori hisoblanadi.
Odamlarning virusga moyilligi yuqori. Ko‘pincha guruhli kasallanishlar kuzatiladi, oilaviy tarqalishlar ham yuz berishi mumkin.
Belgilari
Koksaki A viruslari bilan zararlanish odatda quyidagicha namoyon bo‘ladi: terida toshmalar paydo bo‘lishi, yuqori nafas yo‘llarining shikastlanishi, stomatit va gerpangina (og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavatida va bodomsimon bezlarda pufakchalar paydo bo‘lishi), konyunktivit, sklerit (ko‘z tashqi qavatining o‘tkir yallig‘lanishi), ich ketishi kabi belgilar paydo bo‘ladi. Bundan tashqari, meningit rivojlanishi ham mumkin.
Koksaki V viruslari (olti turi) ko‘pincha yurak, plevra, jigar, meʼda osti bezini zararlaydi. Bu viruslar ko‘pincha qorin va ko‘krak qafasida sezilarli og‘riq sindromiga, 20 kungacha davom etishi mumkin bo‘lgan toshmalar va isitmaga sabab bo‘ladi. Bir odamdan boshqasiga o‘tganda har xil belgilar bilan namoyon bo‘lishi mumkin.
“Qo‘l-oyoq-og‘iz” belgilari kombinatsiyasi Koksaki A5, A9, A10, A16, B1, B3 viruslari tomonidan keltirib chiqarilishi mumkin. Bunday holda, nomidan ko‘rinib turganidek, bemorlarda og‘riqli pufakchalar og‘iz bo‘shlig‘ida, tomoqning orqa devorida, qo‘l va oyoq kaftlarida, baʼzan esa boldir, son va dumbalarning orqa yuzasida paydo bo‘ladi.
Toshmalar odatda birinchi alomatlar paydo bo‘lganidan 1-2 kun o‘tgach seziladi. Bu alomatlar ko‘pchilik O‘RVIlardan farq qilmaydi: tana haroratining ko‘tarilishi, mushaklarda og‘riq va zirqirash, bosh og‘rig‘i, tomoqda qichishish orqali namoyon bo‘ladi.
Vaksina va davolash
Koksaki viruslariga qarshi vaksina hozircha ishlab chiqilmagan, garchi bunday izlanishlar olimlar tomonidan ancha yillardan beri olib borilayotgan bo‘lsa ham. Maxsus davolash usuli ham mavjud emas. Ko‘pincha enterovirus infeksiyasi yengil shaklda kechadi va kasalxonaga yotqizish talab etilmaydi. Ushbu guruhdagi barcha kasalliklar uchun umumiy tavsiya — to‘shakka yotish rejimiga rioya qilishdir. Dori sxemasi bemorning ahvolini yaxshilaydigan va infeksiyaning jiddiy asoratlarining oldini oladigan tarzda tanlanadi. Dori-darmonlarni tanlashda klinik belgilar, yosh, kasallikning og‘irligi va organizmning individual holati hisobga olinadi.
Asoratlar
Baʼzi hollarda bemorni kasalxonaga yotqizish va puxta davolashni talab qiladigan jiddiy asoratlar yuzaga kelishi mumkin:
- virusli meningit — miya pardalari (bosh va orqa miyani o‘rab turuvchi pardalar) infeksiyasi;
- ensefalit — bosh miya infeksiyasi;
- miokardit — yurak mushaklari infeksiyasi.
Agar homilador ayol Koksaki infeksiyasini boshdan kechirsa, bo‘lajak farzand uchun oqibatlar ayanchli bo‘lishi mumkin: chaqaloqda yurak-qon tomir, siydik-tanosil va ovqat hazm qilish tizimlarining tug‘ma rivojlanish nuqsonlari kuzatiladi. Enteroviruslar chaqaloqlarda markaziy asab tizimining og‘ir infeksiyasiga sabab bo‘lishi mumkin, keyinchalik bu holat o‘limga olib kelishi ham ehtimoldan xoli emas.
Profilaktika
- qo‘llaringizni muntazam ravishda sovun bilan yuving;
- sabzavot va mevalarni isteʼmol qilishdan oldin yaxshilab yuving;
- oziq-ovqat mahsulotlarini faqat ruxsat etilgan joylardan sotib oling;
- mahsulotlarga zarur bo‘lganda termik ishlov bering;
- faqat ruxsat etilgan joylarda cho‘miling (suvni yutmang);
- yuqumli kasallikka chalingan odamlar, ayniqsa, toshma toshgan shaxslar bilan aloqadan saqlaning;
- bemor bilan umumiy idish-tovoq, choyshab va sochiqlardan foydalanishdan voz keching;
- faqat shisha idishlardagi yoki qaynatilgan suv iching.
Agar ahvolingiz yomonlashsa, tana harorati ko‘tarilsa, yo‘tal, tumov, tomoq og‘rig‘i, toshma, bosh og‘rig‘i, ich ketishi kuzatilsa, shu jumladan, kurort mamlakatlaridan qaytganingizda ham, zudlik bilan tibbiy yordamga murojaat qiling.
Izoh (0)