“Daryo”da “Endi hamma o‘z viloyatida taksichilik qiladi” sarlavhali xabar eʼlon qilingan bo‘lib, unda Telegram messenjerida tarqalgan xabarlarga Transport vazirligi masʼullarining javobi aks etgandi. Tan olish kerak, endilikda haydovchilar o‘zi ro‘yxatdan o‘tgan hududda taksichilik faoliyati bilan shug‘ullanishi kerakligi haqidagi yangilik ko‘pchilik muhokamasiga sabab bo‘ldi. Jamoatchilik faollari bu harakat xato ekanini aytayotgan bo‘lsa, haydovchilar bu qaror ularning hayotida muammolar tug‘ilishiga sabab bo‘lishini bildirmoqda. “Daryo” jamoatchilik faollarining bu haqdagi shaxsiy fikrlarini o‘rganish barobarida, haydovchilarga ham mikrofon tutdi.
“Yana Rossiyaga ketamanmi degan qo‘rquv paydo bo‘ldi” — qashqadaryolik haydovchi
“Daryo” jurnalisti bilan suhbatda bo‘lgan haydovchilardan biri o‘zi asli Qashqadaryo viloyatidan ekanini, uyida yolg‘iz boquvchiligini, chet elga chiqib mardikorlik qilgandan ko‘ra Toshkentda taksichilik qilib daromad topish unga ancha qulay ekanini aytmoqda.
Oilada faqat men pul topaman. Keksa onam, farzandlarim va xotinimning barcha xarajatlari, uy-ro‘zg‘or mening zimmamda. Bir yildan beri oyiga o‘rtacha 10-12 million so‘m pul topib, shuning ortidan oilamni boqib kelayotgandim. To‘g‘risi, bu yangilikni eshitib, ichimga og‘riq kirdi. Endi nima qilaman, oilamni qanday boqaman? Yana Rossiyaning sovuq o‘lkalarida darbadar kezamanmi degan qo‘rquv paydo bo‘ldi. Baribir oiladan uzoqda, Rossiyada yurish ancha qiyin. Toshkent esa uyimga yaqin. Har haftaning oxirida uyga borib kelardim, deydi ismi sir qolishini so‘ragan haydovchi.
Yana bir suhbatdosh Toshkent shahridagi OTMlarning birida tahsil olishini, o‘qishdan tashqari paytda kira qilish orqali xarajatlarini qoplash uchun pul topayotganini aytmoqda.
Aka kap-katta yigitman. Yoshim 22 da. Toshkentda o‘qiyman. Shu yoshimda ham ota-onamga yuk bo‘lmaslik uchun o‘qishdan tashqari paytda viloyat nomeridagi shaxsiy mashinamda taksichilik qilardim. Ozmi-ko‘pmi pul topib, xarajatlarimni o‘zim qoplardim. Bu qaror meni qo‘rqitib qo‘ydi. Agar tatbiq etilsa, men Toshkent nomerini ololmasligim aniq. Yana uch yil o‘qishim bor. Xarajatlarni o‘ylasam qo‘rqaman, deydi talaba taksichi.
“Beva bo‘lsam-da, kira orqasidan birovga og‘irligim tushmayotgandi, endi hokimiyat qo‘liga qaraymanmi?” — ayol taksichi
Turmush o‘rtog‘idan ajrashib, Toshkentga ko‘chib kelgan va ijarada yashab taksi qilish orqali ro‘zg‘or boqayotgan ayol bu yangilikni qoralamoqda.
Menga o‘xshagan yolg‘iz ayollar ko‘p. Yandex’da ishlash davomida ko‘pchilik ayollar ham taksi qilib, ro‘zg‘or boqayotganini ko‘rdim, guvohi bo‘ldim. Men ham yolg‘iz ayolman deb hokimiyat eshigiga yotib olmasdan Toshkentga kelib, kira qila boshlagandim. Boshida ancha qiynaldim. Ko‘p jarimalarga tushdim. Ammo hozir ancha “qo‘lim kelishib qolgan”. Shu taksichilik ortidan bolalarimni boqyapman. Agar bu qaror bo‘yicha ish qilinsa, men 01 kodli raqam ololmayman va ayni kunda topayotgan daromadimdan ajralaman. Men kabi taksi qilib, pul topayotgan yolg‘iz ayollar ko‘p. Biz nima qilamiz keyin? Surxondaryoga qaytib, hokimiyat eshigiga bizning yashashimiz uchun ham pul bering deb yotib olamizmi? Biz kabi ayollarning shu holga tushishimiz davlat uchun ham yaxshi emas-ku? Nega tepada o‘tirganlar shu kabi qarorlarni chiqaruvchilar bu tomoniga eʼtibor berishmayapti?, deydi suhbatdosh ayol.
“Konstitutsiyaga qarshi propiska rejimi rasman qaytgani bilan hammani tabriklayman” — Xushnudbek Xudoyberdiyev
Bloger va huquqshunos Xushnudbek Xudoyberdiyev yangilikka munosabat bildirar ekan 2011-yildagi qarorda haydovchilarga litsenziya berishda avtomobil raqamining hududiy kodiga qaralishi tartibi bo‘lmaganini, ushbu qoida 2025-yil 2-apreldagi Vazirlar Mahkamasining yangi qarorida aks etib, “nizomdagi kichik bir band sifatida” eʼtibor tortmaganini yozadi.
Endi Toshkentda taksilar qimmat bo‘ladi, 2 daqiqada keladigan taksi 10 yoki 20 daqiqada kelishni boshlaydi. Viloyatliklar noqonuniy taksichilik qilishga o‘tadi. Ko‘chalarda qo‘l ko‘tarib turganlar ko‘payishni boshlaydi, yashirin iqtisodiyot yana gullab, yashnaydi. Qonuniy ishlamoqchi bo‘lgan viloyatliklar noiloj o‘z mashinasini Toshkent propiskasi bor biron tanishining nomiga o‘tkazishga, o‘zi esa “gen doverennost” orqali yurishga majbur bo‘ladi. Natijada mulkiy nizolarning yangi to‘lqini boshlanadi, tanishiga ishonib, o‘z mashinasidan ayrilib qolgan yurtdoshlarimiz ko‘payishni boshlaydi, deydi bloger.
Huquqshunos bu tartib orqali Toshkentda tirbandliklar muammosini hal qilib bo‘lmasligini aytib, “Eng asosiysi propiska rejimi rasman qaytgani bilan hammani tabriklayman. Qanchadan qancha “qon yutishlar” orqali bir amallab yo‘qotilgan laʼnati rejim taksichilar misolida yana ortga qaytibdi. Konstitutsiyaga zid bo‘lsa ham, baribir shu qarorni qabul qilishibdi”, deydi u.
“Haydovchilar mashinasini sotib, Rossiyaga mardikorlikka ketishi, ishsizlar yoki kambag‘allar armiyasini ko‘paytirishi mumkin” — Otabek Bakirov
Iqtisodchi bloger Otabek Bakirov bu yangilik oqibatlari haqida so‘z yuritib, “Endi Toshkent shahrida taksichilik faoliyati bilan shug‘ullanayotgan o‘n minglab O‘zbekiston fuqarolari mashinasini sotib, Rossiyaga mardikorlikka ketishi, viloyatlarga qaytib, ishsizlar yoki kambag‘allar armiyasini ko‘paytirishi mumkin” deydi. Shuningdek, u haydovchilar kamida 5,5 million so‘m pul sarflab o‘z mashinasini toshkentlik qarindoshi yoki tanishi nomiga o‘tkazish orqali ijarada yoki ishonchnomada taksichilik qilishi mumkinligini taxmin qilgan.
O‘tgan yomon zamonda yuz minglab o‘zbekistonliklar Toshkent shahridagi o‘z uyini boshqalar nomiga rasmiylashtirib, ijara shartnomasi qilib yashashiga to‘g‘ri kelardi. Xuddi shu buzuq praktika qaytmoqda. Masala xususan, avtomobil raqamiga oid bo‘lgani uchun lobbi aynan raqam qirollaridan chiqqanmikan, degan gumon ham keladi. Chunki oxirgi chora sifatida viloyatlik haydovchilar Toshkent raqamlarini olishga majbur bo‘lishadi. Tabiiyki, poytaxtliklar viloyatliklarni kamsitishga oid bu qarorning oqibatlarini cho‘ntaklarida sezishadi. Taksi narxlari oshadi, yo‘nalishsiz taksilar kamayadi, deydi bloger.
Otabek Bakirov Toshkent shahrida faoliyat yuritayotgan taksichilarning ortga qaytarilishi hayit kunlari poytaxtda taksi narxi keskin oshishi bilan bog‘liq holat kelib chiqqani kabi endilikda yil bo‘yi davom etishi mumkinligidan ogohlantirmoqda.
Endi buyog‘iga, ayniqsa sentyabrdan keyin har kuni shunday bo‘ladi. 3-aprelgacha litsenziya olib olgan viloyatlik taksichilar hozircha ishlashmoqda (litsenziya bir yilga beriladi). Lekin oyma-oy viloyatlik taksichilar soni kamayib boradi. Yozgi mavsumda bu uncha sezilmasligi mumkin, lekin sentyabrdan keskin bilinadi. O‘zi hududlardan kelayotgan arzon ishchi kuchi Toshkentda xizmatlar bo‘yicha narxlarni ushlab turgan kam omillardan biri, agar yagonasi bo‘lmasa, deydi u.
Sobiq deputat Rasul Kusherbayev xalq tan olgan Konstitutsiyani boshqalar ham tan olishi kerakligini, Toshkentda taksi qilish faqat toshkentliklarga berilgan imkoniyat bo‘lmasligini kerakligini yozmoqda.
O‘zbekistonliklarni ayirmachilik qilishga undab, ikki xil “kasta”ga ajratgan (viloyatliklar-qoralar, toshkentliklar-oqlar) propiska to‘g‘risidagi qonun, propiska rejimi, poytaxtda ishlash, mulk sotib olish, yashash faqat “oq kasta” vakillari yaʼni toshkentliklar uchun belgilab qo‘yilgani, asli kelib chiqishi viloyatdan bo‘lgan hozirgi davlat rahbari Shavkat Mirziyoyevning harakatlari bilan ancha yumshatilgan edi. Prezidentning bu harakatlari ortidan viloyatliklar ham o‘zlarini “odam” sanab, poytaxtdan mulk olish, ishlash imkoniyatga ega bo‘la boshladi. Ayniqsa, millatchi Rossiyaga borib xor bo‘lmasdan, uning o‘rniga poytaxtda taksichilik qilib, qozon qaynatuvchilar safi kengaydi. Biroq viloyatliklarning bu quvonchi uzoqqa cho‘zilmaydigan ko‘rinadi, deydi vazir maslahatchisi.
Eslatib o‘tamiz, mazkur holat haqida maʼlumot bergan Transport vazirligi axborot xizmati rahbari Navro‘z Ashurmatov “Bu tartib kecha yoki bugun paydo bo‘lib qolmagan. 2011-yilda aynan mana shu yo‘nalishli taksilar faoliyatini tartibga soluvchi 139-sonli qaror chiqarilgan. O‘sha qaror bilan tasdiqlangan nizomda yo‘nalishli taksilar uchun yagona tanish belgilari va ularning faoliyat yuritishi uchun qo‘yilgan talablar bor”, degandi.
Masʼulning qo‘shimcha qilishicha, bu qaror hozir o‘zining kuchini yo‘qotgan. Mazkur qaror o‘rnini bosuvchi 2025-yilda chiqqan qarorga ko‘ra, haydovchining o‘z hududida, yaʼni litsenziya kartochkasida ko‘rsatilgan hududda faoliyat olib borishi belgilab qo‘yilgan.
Yaʼni haydovchi faoliyatini o‘sha litsenziya varaqasida ko‘rsatilgan hudud va unga tutash hududda olib boradi. Masalan Toshkent shahrida ro‘yxatdan o‘tgan 01 kod bilan boshlanuvchi davlat raqamli transport vositasi Toshkent shahri, Toshkent viloyati va Sirdaryo viloyati hududida taksichilik faoliyati bilan shug‘ullanishi mumkin. Xuddi shuningdek, viloyatlarniki ham xuddi shunaqa bo‘ladi, degandi vazirlik axborot xizmati rahbari Navro‘z Ashurmatov.
Izoh (0)