• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +26°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Layfstayl Ilm-fan

    Olimlar chapaqaylik insonning ijodkorlik qobiliyatiga qanday ta’sir o‘tkazishi yuzasidan tadqiqot o‘tkazdi

    Leonardo da Vinchi, Albert Eynshteyn, Napoleon Bonapart, Isaak Nyuton, Nikola Tesla, Iskandar Zulqarnayn, Ivan Pavlov — san’at, fan va siyosatdagi bu mashhur shaxslarni nima birlashtiradi? Ularning barchasi chapaqay bo‘lgan.

    Foto: Hi-tech.mail.ru

    O‘nlab yillar davomida ba’zi umume’tirof etilgan daholarning chapaqayligi ularning o‘naqaylarga qaraganda ancha iste’dodliroq degan barqaror afsonani kuchaytirdi. Biroq Kornell universiteti psixologlarining yangi tadqiqoti yetakchi qo‘l va ijodkorlik qobiliyati o‘rtasidagi bog‘liqlik haddan tashqari baholanganini ko‘rsatib, bu keng tarqalgan qarashni rad etadi.

    Professor Daniel Kasasanto rahbarligidagi bir guruh olimlar qariyb bir asr davomida yozilgan mavzuga oid ko‘plab ilmiy nashrlarni — mingga yaqin ishni tahlil qildi. Ulardan atigi 17 tasi meta-tahlilga kiritishning qat’iy mezonlariga javob berdi. Divergent, ya’ni ijodiy fikrlashga mas’ul bo‘lgan miya yarim sharining o‘ng tomoni chapaqaylarda kuchliroq faollashadi, degan mashhur fikrga qaramay, umumlashtirilgan tahlil natijalari kutilmagan bo‘lib chiqdi: chapaqaylar ijodiy testlarda hech qanday ustunlik ko‘rsatmadi. Ba’zi hollarda esa, ozgina ustunlik hatto o‘naqaylar tomonida bo‘lgan.

    Shunday bo‘lsa-da, san’at va musiqa sohalarida chapaqaylarning aholidagi ulushi — taxminan 10 foizdan ko‘proq uchraydi. Bu esa chapaqaylik ijodkorlik qobiliyati bilan bevosita bog‘liq degan noto‘g‘ri tushunchani keltirib chiqardi. Bu haqiqatmi yoki yo‘qligini aniqlash uchun olimlar 770 dan ortiq sohada faoliyat yuritayotgan 12 mingga yaqin kishining kasblari va faoliyat sohalari haqidagi keng qamrovli ma’lumotlar bazasini tahlil qilishdi. Turli kasblarda — rassomlardan tortib fiziklargacha — talab etiladigan ijodkorlik darajasini taqqoslaganda, eng ijodiy kasblarning aksariyatida, aksincha, chapaqaylar kam vakil ekani aniqlandi.

    Foto: Hi-tech.mail.ru

    Xo‘sh, “chapaqay daho” qabilidagi afsona qayerdan kelib chiqqan? Mualliflarning fikricha, buning sabablaridan biri insonning statistik xatoga moyilligi bo‘lib, bunda yagona, ammo yorqin misollar qoidaga aylanadi. Bir-ikki mashhur chapaqay rassom yoki musiqachini ko‘rib, odamlar umumlashtirishga moyil: agar ular ijodkor va ayni paytda chapaqay bo‘lsa, demak, bu xususiyatlar o‘rtasida bog‘liqlik bor, deb o‘ylashadi. Romantiklashtirilgan “san’at fidoyisi” g‘oyasi ham o‘z ta’sirini ko‘rsatgan: ma’lumki, chapaqaylar haqiqatan ham ko‘proq depressiya yoki shizofreniyadan aziyat chekishadi va jamoat ongida uzoq vaqtdan beri ijodkorlik bilan ruhiy azob-uqubatlar o‘rtasida mustahkam aloqa mavjud.

    Tadqiqot mualliflari ta’kidlashicha, chapaqaylik na qarg‘ish, na in’om, balki oddiy me’yor variantidir. Chapaqaylarda ijodiy fikrlashda yoki g‘ayrioddiy yechimlarni topishda tug‘ma ustunlik mavjud emas. Bundan tashqari, bunday ustunlikka ishonish — xolisona ilmiy ma’lumotlarni e’tiborsiz qoldirish demakdir. Professor Kasasanto shunday xulosa qiladi: chapaqaylarning alohida ijodkorligiga ishonish — shunchaki chiroyli, ammo noto‘g‘ri afsonadir. Bu afsonani tasodifiy misollar, madaniy qoliplar va ehtiyotsiz umumlashmalar oziqlantirgan, xolos.

    7 iyul, 20:00   Izoh (0)   1138
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #Olimlar#Chapaqaylik#Tadqiqot#Leonardo da Vinchi#Isaak Nyuton#Albert Eynshteyn

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Savol-javob: Kim iqtidorliroq — chapaqaymi yo o‘naqay?

    12.02.2016, 14:45

    “Begona qo‘l sindromi” nima?

    23.01.2019, 20:27

    Koreyada issiqda sovituvchi, sovuqda esa isituvchi “aqlli” derazalar yaratildi

    30 iyun, 13:50

    Yoshlar – Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining asosiy kuchi

    30 iyun, 15:08

    Shavkat Mirziyoyev yoshlarning turli sohalardagi loyihalari, kashfiyot va yutuqlari bilan tanishdi (foto)

    30 iyun, 16:59

    Sun’iy intellekt shantaj qilish, yolg‘on gapirish, fitna uyushtirish va hatto tahdid qilishni o‘rganib oldi

    30 iyun, 22:15

    Ilon Maskda Asperger sindromi, Bill Geytsda esa autizm bor: nega aqlli odamlar ruhiy kasalliklarga moyil bo‘ladi?

    1 iyul, 15:15

    Amerikada ming yillar davomida mavjud bo‘lgan xavfli kasallikning genetik izlari topildi

    30 iyun, 21:55

    Olimlar kompyuterlarni ming barobar tezlashtirish usulini topdi

    30 iyun, 22:05

    Tohir Sodiqovdan Jonygacha: Xorazmdagi qovun sayliga qaysi yulduzlar tashrif buyuradi?

    3 iyul, 16:07

    Olimlar Fransiyada minglab dinozavr tuxumlarini topdi 

    2 iyul, 23:50

    Nega aql tishlarini og‘rimasa ham olib tashlash tavsiya etiladi?

    3 iyul, 10:49

    Xitoyda 300 ming yillik sirli yog‘och qurollar topildi

    4 iyul, 23:30

    Madagaskar yaqinida 300 yil oldin cho‘kib ketgan va dengiz qaroqchilari o‘ljasiga aylangan kema topildi 

    5 iyul, 23:55
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    Farg‘ona viloyatida mo‘l hosil: fermerlar 95 sentnerdan ortiq g‘alla yetishtirdi 


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi

     

    Tavsiya etamiz

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11

    “AQSH o‘yindan chiqmoqchi”. Ukraina Qo‘shma Shtatlar yordamisiz qayergacha bora oladi?

    4 iyul, 19:55
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Latviya davlat xizmatchilarining Rossiya va Belarusiyaga borishini taqiqladi

    Dunyo | 10 iyul, 00:05

    Ozarbayjon va Rossiya o‘rtasidagi mojaro: nega bu ikki tomonlama ziddiyat Markaziy Osiyoda aks-sado bermoqda?

    Dunyo | 9 iyul, 23:45

    Joze Mourinyo sobiq shogirdini “Fenerbahche”ga olib kelmoqchi

    Sport | 9 iyul, 23:30

    “Ikki marta ko‘rgan insonimga turmushga chiqqanman”. Shahzoda Muhammedova oilasi, farzandlari va biznesi haqida gapirdi

    Shou-biznes | 9 iyul, 23:25

    Toshkent 20 yildan keyin qay ko‘rinishda bo‘ladi? Prezidentga yangi reja taqdim etildi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:50

    The Guardian: Grok sun’iy intellekti natsistga aylandi va o‘zini MexaGitler deb atadi

    Dunyo | 9 iyul, 22:45

    O‘zbekistonga go‘sht importi keskin ko‘paydi

    O‘zbekiston | 9 iyul, 22:25
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.