• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12591.57
    • RUB153.82
    • EUR14545.78
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +25°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Layfstayl Ilm-fan

    Olimlar chapaqaylik insonning ijodkorlik qobiliyatiga qanday ta’sir o‘tkazishi yuzasidan tadqiqot o‘tkazdi

    Leonardo da Vinchi, Albert Eynshteyn, Napoleon Bonapart, Isaak Nyuton, Nikola Tesla, Iskandar Zulqarnayn, Ivan Pavlov — san’at, fan va siyosatdagi bu mashhur shaxslarni nima birlashtiradi? Ularning barchasi chapaqay bo‘lgan.

    Foto: Hi-tech.mail.ru

    O‘nlab yillar davomida ba’zi umume’tirof etilgan daholarning chapaqayligi ularning o‘naqaylarga qaraganda ancha iste’dodliroq degan barqaror afsonani kuchaytirdi. Biroq Kornell universiteti psixologlarining yangi tadqiqoti yetakchi qo‘l va ijodkorlik qobiliyati o‘rtasidagi bog‘liqlik haddan tashqari baholanganini ko‘rsatib, bu keng tarqalgan qarashni rad etadi.

    Professor Daniel Kasasanto rahbarligidagi bir guruh olimlar qariyb bir asr davomida yozilgan mavzuga oid ko‘plab ilmiy nashrlarni — mingga yaqin ishni tahlil qildi. Ulardan atigi 17 tasi meta-tahlilga kiritishning qat’iy mezonlariga javob berdi. Divergent, ya’ni ijodiy fikrlashga mas’ul bo‘lgan miya yarim sharining o‘ng tomoni chapaqaylarda kuchliroq faollashadi, degan mashhur fikrga qaramay, umumlashtirilgan tahlil natijalari kutilmagan bo‘lib chiqdi: chapaqaylar ijodiy testlarda hech qanday ustunlik ko‘rsatmadi. Ba’zi hollarda esa, ozgina ustunlik hatto o‘naqaylar tomonida bo‘lgan.

    Shunday bo‘lsa-da, san’at va musiqa sohalarida chapaqaylarning aholidagi ulushi — taxminan 10 foizdan ko‘proq uchraydi. Bu esa chapaqaylik ijodkorlik qobiliyati bilan bevosita bog‘liq degan noto‘g‘ri tushunchani keltirib chiqardi. Bu haqiqatmi yoki yo‘qligini aniqlash uchun olimlar 770 dan ortiq sohada faoliyat yuritayotgan 12 mingga yaqin kishining kasblari va faoliyat sohalari haqidagi keng qamrovli ma’lumotlar bazasini tahlil qilishdi. Turli kasblarda — rassomlardan tortib fiziklargacha — talab etiladigan ijodkorlik darajasini taqqoslaganda, eng ijodiy kasblarning aksariyatida, aksincha, chapaqaylar kam vakil ekani aniqlandi.

    Foto: Hi-tech.mail.ru

    Xo‘sh, “chapaqay daho” qabilidagi afsona qayerdan kelib chiqqan? Mualliflarning fikricha, buning sabablaridan biri insonning statistik xatoga moyilligi bo‘lib, bunda yagona, ammo yorqin misollar qoidaga aylanadi. Bir-ikki mashhur chapaqay rassom yoki musiqachini ko‘rib, odamlar umumlashtirishga moyil: agar ular ijodkor va ayni paytda chapaqay bo‘lsa, demak, bu xususiyatlar o‘rtasida bog‘liqlik bor, deb o‘ylashadi. Romantiklashtirilgan “san’at fidoyisi” g‘oyasi ham o‘z ta’sirini ko‘rsatgan: ma’lumki, chapaqaylar haqiqatan ham ko‘proq depressiya yoki shizofreniyadan aziyat chekishadi va jamoat ongida uzoq vaqtdan beri ijodkorlik bilan ruhiy azob-uqubatlar o‘rtasida mustahkam aloqa mavjud.

    Tadqiqot mualliflari ta’kidlashicha, chapaqaylik na qarg‘ish, na in’om, balki oddiy me’yor variantidir. Chapaqaylarda ijodiy fikrlashda yoki g‘ayrioddiy yechimlarni topishda tug‘ma ustunlik mavjud emas. Bundan tashqari, bunday ustunlikka ishonish — xolisona ilmiy ma’lumotlarni e’tiborsiz qoldirish demakdir. Professor Kasasanto shunday xulosa qiladi: chapaqaylarning alohida ijodkorligiga ishonish — shunchaki chiroyli, ammo noto‘g‘ri afsonadir. Bu afsonani tasodifiy misollar, madaniy qoliplar va ehtiyotsiz umumlashmalar oziqlantirgan, xolos.

    7 iyul, 20:00   Izoh (0)   1762
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #Olimlar#Chapaqaylik#Tadqiqot#Leonardo da Vinchi#Isaak Nyuton#Albert Eynshteyn

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Savol-javob: Kim iqtidorliroq — chapaqaymi yo o‘naqay?

    12.02.2016, 14:45

    “Begona qo‘l sindromi” nima?

    23.01.2019, 20:27

    Koreyada issiqda sovituvchi, sovuqda esa isituvchi “aqlli” derazalar yaratildi

    30 iyun, 13:50

    Yoshlar – Yangi O‘zbekiston taraqqiyotining asosiy kuchi

    30 iyun, 15:08

    Shavkat Mirziyoyev yoshlarning turli sohalardagi loyihalari, kashfiyot va yutuqlari bilan tanishdi (foto)

    30 iyun, 16:59

    Sun’iy intellekt shantaj qilish, yolg‘on gapirish, fitna uyushtirish va hatto tahdid qilishni o‘rganib oldi

    30 iyun, 22:15

    Ilon Maskda Asperger sindromi, Bill Geytsda esa autizm bor: nega aqlli odamlar ruhiy kasalliklarga moyil bo‘ladi?

    1 iyul, 15:15

    Amerikada ming yillar davomida mavjud bo‘lgan xavfli kasallikning genetik izlari topildi

    30 iyun, 21:55

    Olimlar kompyuterlarni ming barobar tezlashtirish usulini topdi

    30 iyun, 22:05

    Tohir Sodiqovdan Jonygacha: Xorazmdagi qovun sayliga qaysi yulduzlar tashrif buyuradi?

    3 iyul, 16:07

    Olimlar Fransiyada minglab dinozavr tuxumlarini topdi 

    2 iyul, 23:50

    Nega aql tishlarini og‘rimasa ham olib tashlash tavsiya etiladi?

    3 iyul, 10:49

    Xitoyda 300 ming yillik sirli yog‘och qurollar topildi

    4 iyul, 23:30

    Madagaskar yaqinida 300 yil oldin cho‘kib ketgan va dengiz qaroqchilari o‘ljasiga aylangan kema topildi 

    5 iyul, 23:55
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    OKMKda mahalliy dumpkarlardan foydalaniladi 


    InfinBANK va Kwikpay: uyingizga komissiyasiz va mehr bilan xalqaro pul o‘tkazmalari


    STEM va biznes yo‘nalishidagi qizlar uchun TBC Bank’dan ta’lim grantlari — O‘zbekistonda gender tafovutini kamaytirish yo‘lida yangi qadam


    Toshkentda CRYPTO O₂ forumi bo‘lib o‘tdi: Texnologiya, fintech va tartib‑qoidalar muhokama qilindi 


    American University of Technologyʼda bakalavrlar uchun ochiq eshiklar kuni


    SonetUzStyle tanlovida ishtirok etish uchun arizalar qabuli 15-avgustgacha uzaytirildi


    Avvallari xufiyona iqtisodiyotda faoliyat yuritgan eshitish va gapirishda muammosi bor insonlar endi rasmiy sektorga qo’shilib, Poytaxt Parking jamoasining bir qismiga aylandi


    Endi Ucell ilovasida Yandex Music’ni tinglash mumkin 


    Sug‘urta sohasidagi uzoq kutilgan islohotlar: manfaatlar qonun himoyasida 


    OKMKda yangi sulfat kislota sexi qurilmoqda


    Qo‘ng‘iroqlardan mobil internetga: Toshkent mobil aloqadan foydalanish modelini qanday o‘zgartirmoqda


    O‘zbekistonda tibbiy sug‘urta nima uchun zarur: shifokor qarashi va Neo Insurance tajribasi


    Vaqt sinovidan o‘tgan tarmoq: 33-yillik faoliyat, 12 million foydalanuvchi tanlovi va mobil aloqaning yangi arxitekturasi


    AKFA energiya tejovchi romlari: iqlimga moslashtirilgan, qulaylikni ko‘zlagan 


    “Biznesni rivojlantirish banki” BMT Taraqqiyot Dasturi bilan hamkorlik qiladi

     

    Tavsiya etamiz

    Tramp uchun xavotirlar: AQSH prezidenti taniqli shaxslarga yosh qizlarni sotgan Jeffri Epshteynning mijozi bo‘lganmi?

    29 iyul, 17:19

    Bir kechada oddiy ofitsiantdan millionerga aylangan ayol: lotereyadan yutilgan 10 mln dollar mashmashasi

    27 iyul, 09:25
    Audio Icon

    Andijoncha hotamtoylik: “Dunyo sadolari”ga sarflanayotgan milliardlar va shubhali shartnomalar

    24 iyul, 21:25

    “Rossiya allaqachon katta og‘alik maqomini yo‘qotib bo‘ldi”. Ukraina urushi postsovet hududida nimalarni o‘zgartirdi?

    24 iyul, 15:15
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Dunyoning 15 ta davlati TIV rahbarlari Falastin davlatini tan olish jarayonini qo‘llab-quvvatladi

    Dunyo | 30 iyul, 23:50

    Biatlon bo‘yicha ikki karra Olimpiada chempioni Pokiston tog‘larida halok bo‘ldi

    Dunyo | 30 iyul, 23:30

    Tramp ukrainalik qochqinlarga urush tugaguncha AQSHda qolishga ruxsat berdi

    Dunyo | 30 iyul, 23:15

    Hindistonda 12 yil avval ishlangan filmning finali sun’iy intellekt orqali yaratiladi va qayta namoyish etiladi

    Kino | 30 iyul, 23:01

    ChatGPT’da bepul repetitor rejimi paydo bo‘ldi

    Dunyo | 30 iyul, 22:50

    Nozimaxon Davletova Prezident administratsiyasi rahbarining shartnoma asosidagi konsultanti etib tayinlandi

    O‘zbekiston | 30 iyul, 22:18

    G‘azoda bir kilogramm shakar narxi 100 dollargacha ko‘tarildi

    Dunyo | 30 iyul, 22:05

    “Manchester Yunayted” Onana o‘rniga munosib nomzod topdi

    Sport | 30 iyul, 21:58
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.