Multfilmlar bolalar uchun nafaqat ko‘ngilochar, balki tarbiyaviy va emotsional ta’sirga ega kuchli vosita hisoblanadi. Ayniqsa, giperfaol bolalarga ekran orqali uzatilayotgan kontent sezilarli ta’sir ko‘rsatishi mumkin. Ushbu maqolada multfilmlar va ularning asab tizimiga ta’siri tushuntiriladi.
Nima uchun multfilmlar bolalarga kuchliroq ta’sir qiladi?
Bolalar asab tizimi vizual va audio materiallarga nisbatan juda sezgir bo‘ladi. Yorqin multfilmlar darhol ularning e’tiborini tortadi va go‘yoki bosh miyasi yorqin tasvirlar, musiqa va ritmni “yutib yuboradi”. Ayniqsa, o‘z xatti-harakatlarini boshqara olmaydigan va diqqatni jamlashda qiynaladigan giperfaol bolalarda bu holat kuchliroq namoyon bo‘ladi.
Nega aksariyat bolalar videokontenti zararli?
Zamonaviy multfilmlar “agressiv montaj” tamoyillariga asoslangan: ular tez-tez almashinuvchi kadrlar, baland ovozlar, betartib syujetlar va o‘ta yorqin vizual effektlarga to‘la. Bunday videolar ta’sirida bola “zombilashib” qoladi, ba’zi ota-onalar esa farzandi tinchlanganini ko‘rib, har kuni qayta-qayta multfilm qo‘yib beraveradi. Ammo tashqi tomondan jim o‘tirgandek ko‘ringan bolada ichki zo‘riqish yashiringan bo‘ladi. Tomosha tugaganidan so‘ng, asab tizimi hali to‘liq shakllanmagan bola tajovuzkorlik, erkalik yoki o‘ta faol harakatchanlikni namoyon qilishi mumkin.
Asab tizimini haqiqatan tinchlantiruvchi videokontent qanday bo‘lishi kerak?
Slow content (sokin videolar) — bu sekin ritmdagi multfilmlar bo‘lib, ularda kadrlar tez-tez o‘zgarmaydi, qahramonlar baland gapirmaydi, syujeti tushunarli va vizual jihatdan sodda bo‘ladi. Bunday multfilmlar bolaning asabini tinchlantiradi, xavotirini kamaytiradi va o‘zini bosishga yordam beradi. “СДВГ” (diqqat yetishmovchiligi va giperfaollik sindromi) bo‘lgan bolalarga ham slow content ijobiy ta’sir ko‘rsatadi.
Pedagoglar va bolalar psixologlari fikricha, bunday multfilmlar bolada o‘zini boshqarish ko‘nikmalarini rivojlantiradi: bola qahramonning osoyishta, izchil xatti-harakatlarini kuzatib, unga taqlid qila boshlaydi.
Giperfaol bolani multfilm bilan tinchlantirishda ota-onalar qanday xatoga yo‘l qo‘yadi?
Ota-onalarning asosiy xatolaridan biri multfilmni bolaning “ovozi o‘chirish uchun” ishlatishidir. Shuni tushunish lozimki, hech qaysi bir multfilm qanchalik foydali bo‘lishiga qaramay, ota-onaning e’tibori, mehri, muloqoti hamda qo‘llab-quvvatlashi o‘rnini bosa olmaydi.
Tadqiqotlarga ko‘ra, agar ota-ona multfilmni tomosha qilish vaqtida farzandining yonida bo‘lsa, kadrda sodir bo‘layotgan voqealarni izohlab, syujet bo‘yicha savollar bersa, qahramonlarning his-tuyg‘ulari haqida suhbatlashsa, bolada empatiya va refleksiya (o‘z his-tuyg‘ularini tushunish) ko‘nikmalari shakllanadi. Masalan: “Qara, u xafa bo‘ldi. Sen ham uning o‘rnida o‘zingni shunday his qilgan bo‘larmiding?” kabi savollar bola uchun o‘z hissiyotlarini anglash va boshqarish vositasiga aylanadi.
Giperfaol bolani multfilmlarsiz tinchlantirish yo‘llari
Giperfaollik — bu shunchaki xarakter emas, balki neyropsixologik tashxis bo‘lib, kompleks yondashuvni talab qiladi. Mutaxassislar quyidagi tavsiyalarni beradi:
aniq kun tartibi;
yetarli jismoniy faollik;
ota-ona bilan muntazam muloqot;
zarurat bo‘lsa, neyropsixolog yoki pediatr ko‘rigidan o‘tish.
Izoh (0)