So‘nggi yillarda qovoqchani xom holatda — salatlar, smuzi va yengil gazaklarda iste’mol qilish urfga kirdi. Buning sabablari bir nechta: o‘simliklar asosidagi parhezlarga bo‘lgan qiziqish, “xom” ovqatlanish (raw food)ga e’tiborning ortishi, foydali moddalarni iloji boricha saqlab qolish istagi va ovqatlanishda xilma-xillikka intilishdir.
Xom qovoqchaning ozuqaviy qiymati
Qovoqcha kam kaloriyali, lekin suv va mikroelementlarga boy mahsulot. Tarkibining 95–96 foizi suvdan iborat. 100 gramm xom qovoqchada bor-yo‘g‘i 16–20 kilokaloriya bo‘lib, deyarli yog‘ yo‘q va shakar miqdori ham juda kam.
Asosiy foydali moddalar (100 g uchun):
- Vitamin C — 17–20 mg;
- Vitamin B6 (piridoksin) — 0,2 mg gacha;
- Folat (vitamin B9) — 24–30 mkg;
- Kaliy — 260–300 mg;
- Shuningdek, marganets, magniy, fosfor va mis — oz miqdorda;
- O‘simlik tolalari — 1 g atrofida.
Qovoqcha xom holda o‘zining tabiiy tuzilmasi va to‘liq vitamin tarkibini saqlab qoladi, chunki issiqlik bilan ishlov berishda, ayniqsa, C vitamini va folatning 30–50 foizi yo‘qoladi.
Xom qovoqchaning sog‘liq uchun foydalari
Hazm qilishga yordam beradi
Qovoqchadagi eriydigan va erimaydigan tolalar ichak peristaltikasini yaxshilaydi, qabziyatning oldini oladi, foydali ichak mikroflorasining o‘sishiga xizmat qiladi. U probiotik sifatida hazmni yengillashtiradi.
Antioksidant ta’siri
Vitamin C va karotinoidlar qovoqchani antioksidantlarga boy mahsulotga aylantiradi. Ular erkin radikallarni zararsizlantirib, yallig‘lanishni kamaytiradi, qarish jarayonini sekinlashtiradi.
Qovoqcha po‘stlog‘ida mavjud bo‘lgan polifenollar esa yurak-qon tomir va moddalar almashinuvi bilan bog‘liq kasalliklar xavfini kamaytirishga xizmat qiladi.
Ortiqcha vazndan xalos bo‘lishda o‘rni
Qovoqcha kam kaloriyali, ammo tez to‘ydiruvchi mahsulot. Undagi tolalar uzoq vaqt ochlik hissini bosadi, qondagi shakarini barqarorlashtiradi va shirinlikka bo‘lgan ishtiyoqni pasaytiradi. Tarkibidagi kaliy esa tanadan ortiqcha tuz va suyuqlikni chiqarib, shish va qon bosimini kamaytirishga ko‘mak beradi. Bu ayniqsa yurak va buyrak faoliyati uchun foydali.
Ko‘z va asab tizimi uchun foyda
Qovoqchadagi lyutein va zeaksantin ko‘z to‘r pardasini himoya qiladi. Vitamin B6 va folat esa asab tizimi uchun zarur bo‘lgan moddalar almashinuvini qo‘llab-quvvatlaydi.
Qovoqchaning qanday xavflari mavjud?
Har qanday mahsulot singari, qovoqchaga ham ayrim odamlar allergik bo‘lishi mumkin. Bu kamdan-kam uchraydi, ammo terida toshma, qichishish, ko‘ngil aynishi kabi belgilar yuz berishi mumkin.
Allergiya sababchisi qovoqchaning o‘zi bo‘lishi yoki uni yetishtirishda ishlatilgan pestitsidlar bo‘lishi mumkin. Shuning uchun:
- Qovoqchani yaxshilab yuvish, iloji bo‘lsa qobig‘ini archish tavsiya etiladi;
- Ishonchli, ekologik toza mahsulotlarni tanlash lozim.
Quyidagi holatlarda xom qovoqchani ehtiyotkorlik bilan yoki butunlay cheklab iste’mol qilish kerak:
- Gastrit yoki me’da yarasi bo‘lganlar — qovoqcha oshqozon shilliq qavatini bezovta qilishi mumkin;
- Buyrak yetishmovchiligi yoki og‘ir shishlar — suv va kaliy miqdori buyrakka ortiqcha yuk beradi;
- Gipoglikemiya — qovoqcha qondagi shakar miqdorini pasaytirib yuborishi mumkin.
Qovoqchani qanday qilib to‘g‘ri tanlash va tayyorlash kerak?
Eng sifatli qovoqcha:
- Yorqin rangli, silliq va dog‘siz bo‘lishi kerak;
- Haddan tashqari qoramtir yoki sarg‘ish bo‘lsa u ortiqcha pishgan bo‘ladi, shuning uchun ta’mi va tuzilmasi xom tarzda yeyishga mos bo‘lmasligi mumkin;
- Qovoqcha elastik, yumshoq emas, uzunligi 15–20 sm, diametri 4–6 sm bo‘lishi ma’qul.
Xom qovoqchani salatlar, smuzi, gazaklar uchun ishlatish mumkin. U ko‘katlar, pomidor, bodring, pishloq, yong‘oqlar, ziravorlar va zaytun moyi bilan yaxshi uyg‘unlashadi.
Izoh (0)