Gonkong universiteti tadqiqotchilari ilk bor “dushanba kungi stress”ning aniq biologik asosi borligini aniqladi. Eng e’tiborlisi, bu holat insonning ishlash yoki ishlamasligidan qat’iy nazar barchada birdek sodir bo‘ladi. Hafta boshida stress darajasi uzoq vaqt davomida yuqori bo‘lib qolishi mumkin, bu esa yurakka salbiy ta’sir qiladi.
Tadqiqotda Buyuk Britaniyada qarish jarayonini uzoq muddatli o‘rganishga bag‘ishlangan loyiha doirasida 50 yoshdan katta bo‘lgan 3 500 dan ortiq kishining ma’lumotlari tahlil qilindi. Ishtirokchilar dushanba kuni maxsus so‘rovnomalarni to‘ldirdi va uzunligi taxminan ikki santimetr bo‘lgan soch namunalarini topshirdi. Bu orqali oxirgi ikki–uch oy ichidagi kortizol va kortizon darajasi baholandi.
Ma’lum bo‘lishicha, dushanba kunlari o‘zini ayniqsa bezovta his qilgan insonlarning sochida stress gormonlari miqdori ancha yuqori bo‘lgan. Bu holat ishlayotganlar orasida ham, allaqachon nafaqaga chiqqanlar orasida ham kuzatilgan. Demak, gap ish haftasi haqida emas, balki dushanbaning jamiyatda qanday qabul qilinishida bo‘lib chiqdi.
Eng xavotirli deb topilgan ishtirokchilar (10 foizi) da kortizol darajasi boshqalarga qaraganda o‘rtacha 23 foizga yuqoriroq chiqqan. Ilgari ham dushanba kunlari yurak xurujlari ko‘proq sodir bo‘lishi aniqlangan edi. Har ikkala tadqiqot bevosita bog‘liqlikni ko‘rsatmagan bo‘lsa-da, ehtimol, ular ortida umumiy biologik mexanizm bo‘lishi mumkin.
Olimlar ta’kidlashicha, stress gipotalamo‑gipofizar‑buyrak usti bezlari o‘qi — ya’ni organizmning tahdidga javob qaytarish tizimini izdan chiqaradi. Agar kortizol uzoq vaqt davomida yuqori bo‘lib qolsa, bu yurak kasalliklari, semirish va xotira muammolariga olib kelishi mumkin.
Tadqiqot mualliflari hozircha kortizolning aynan dushanba sababli keskin oshishi isbotlanmaganini tan oladi. Ammo insonlar hafta boshida doimiy ravishda xavotir his qilsa, bu holat asta-sekin surunkali stressga aylanib ketishiga ishonadi.
Izoh (0)