• Profilga Kirish
  • 1751972643_633.png 1751972643_245.png 1751959824_218.svg 1751959824_520.svg

  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
Ўзбекча
Русский
English
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • O'zb
  • Ўзб
  • Рус
  • Eng
  • So‘nggi yangiliklar
  • Asosiy yangiliklar
  • Eng ko‘p o‘qilgan
  • Kolumnistlar
    • USD12653.32
    • RUB161.89
    • EUR14822.1
    • Google play
    • App Store
    • Telegram
    • Toshkentda
      +33°C
      • Andijon
      • Qarshi
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Farg‘ona
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Termiz
      • Namangan
      • Toshkent
      • Navoiy
      • Toshkent vil
      • Nukus
      • Urganch
    • Daryo
      • Internet-nashr
      • Tahririyat haqida
      • Aloqa ma'lumotlari
      • Foydalanish shartlari
      • Maxfiylik siyosati
      • Yangiliklar arxivi
    • Reklama
    • Ijtimoiy tarmoqlar
      • Instagram | Rasmiy
      • Instagram | Lifestyle
      • Instagram | Sport
      • Facebook | Rasmiy
      • OK | Rasmiy
      • YouTube | Daryo
      • YouTube | Daryo Rus tilida
      • YouTube | Daryo Global
    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte
    Daryo logo white
    • O‘zbekiston
      • Boshqalar
      • Navoiy
      • Toshkent viloyati
      • Sirdaryo
      • Jizzax
      • Qashqadaryo
      • Surxondaryo
      • Xorazm
      • Buxoro
      • Samarqand
      • Namangan
      • Farg‘ona
      • Andijon
      • Qoraqalpog‘iston
      • Toshkent sh.
      • Mehridaryo
      • Ob-havo
    • Markaziy Osiyo
      • O‘zbekiston (Mahalliy)
      • Afg'oniston
      • Qirg‘iziston
      • Qozog‘iston
      • Turkmaniston
      • Tojikiston
    • Dunyo
    • Pul
      • Biznes
      • Iqtisodiyot
      • Moliya
      • Kripto
    • Madaniyat
      • Kino
      • Kitob
      • Musiqa
      • Shou-biznes
    • Layfstayl
      • Ayollar sahifasi
        • Farzand
        • Go‘zallik
        • Karyera
        • Maslahatlar
        • Moda
        • Retseptlar
      • Texnologiyalar
        • Arxitektura
        • Gadjetlar
        • Ilm-fan
        • Koinot
        • Media
      • Avto
      • Qo‘ziqorin
      • Sayohat
      • Salomatlik
      • Ta’lim
        • Abituriyent
        • Ingliz tilini o’rganamiz
    • Sport
      • Futbol
      • UFC
      • Boks
    infinix
    Daryo.uz - Login
    Daryo.uz Daryo.uz
    Daryo.uz - Login
    Salomatlik

    Nega 6 soatdan kam uxlash xotirani zaiflashtiradi: doimiy uyqusizlikning miyaga ta’siri

    Uyqu hayot uchun zarur fiziologik jarayon. U oddiy dam olish emas, balki murakkab jarayon bo‘lib, aynan shu paytda miya tanani tiklash va o‘z faoliyatini davom ettirish uchun zarur bo‘lgan asosiy funksiyalarni bajaradi. Quyida miya uyqu vaqtida qanday funksiyalar bajarishi va nima uchun 6 soatlik uyqu minimal zarur vaqt ekani haqida ma’lumot beriladi.

    Foto: The Day
    Foto: The Day

    Xotira konsolidatsiyasi — “qisqa muddatli xotira”dan “arxiv”ga o‘tkazish

    Kun davomida gipokamp (xotirani shakllantiruvchi miya strukturasi) turli faktlar, voqealar, emotsiyalar va bilimlarni yig‘adi. Ammo bu axborotlar hali zaif va vaqtinchalik bo‘ladi.

    Chuqur uyqu davrida bu ma’lumotlar neokorteks — uzoq muddatli xotira “arxivi”ga uzatiladi. Bu yerda ular barqarorlashadi, tizimlanadi va mavjud bilimlar bilan integratsiyalanadi. Yetarli uyqusiz bu jarayon to‘liq amalga oshmaydi yoki butunlay to‘xtab qoladi.

    Sinaptik gomeostaz va neyron aloqalarni mustahkamlash

    Bosh miya o‘rganish jarayonida yangi sinapslar, ya’ni neyronlararo bog‘lanishlar hosil qiladi. Ammo bu tarmoq ba’zan ortiqcha yuklama ostida qoladi. Uyqu vaqtida, ayniqsa chuqur fazada esa, miya “tanlab tozalash” mexanizmini ishga tushiradi. Shunda ahamiyatsiz va tasodifiy xotiralar yo‘q qilinadi. Bu sinaptik pruning deb ataladi. Muhim bo‘lgan voqealar esa xotirada mustahkamlanadi. Bu orqali esda qolishi kerak bo‘lgan xotiralar aniqlashadi, miya samaraliroq ishlay boshlaydi. Uyqusizlik esa bu muhim filtrlash jarayonining buzilishiga olib keladi.

    Glifatik tizim, ya’ni miyaning “tozalanish” funksiyasini faollashtirish

    So‘nggi yillarda aniqlangan muhim yangiliklardan biri bu uyquning glifatik tizimidir. U asosan chuqur uyqu vaqtida faollashadi va miya to‘qimalarida kun davomida to‘plangan toksin moddalarni chiqarib tashlashga xizmat qiladi.

    Bu “chiqindilar” tarkibida Alsgeymer kasalligi bilan bog‘liq bo‘lgan beta-amiloid oqsillari ham bo‘ladi. Agar uyqu doimiy ravishda buzilsa, miya bunday zararli moddalardan tozalana olmaydi.

    Emotsiyalarni qayta ishlash va integratsiya qilish (REM-faza)

    REM-faza — bu ko‘z harakatlari tezlashadigan, odam tush ko‘radigan uyqu bosqichi. Aynan shu davrda miya emotsional holatlarni qayta ishlaydi, tajribalarni his qilish intensivligini pasaytiradi va ularni ongga singdiradi.

    Agar bu faza to‘liq ishlamasa, odam emotsional jihatdan beqaror bo‘lib qoladi, kayfiyati tez-tez o‘zgaradi. Natijada ba’zi bilim va ko‘nikmalarni egallashi qiyinlashadi.

    Foto: The Day
    Foto: The Day

    Agar inson yetarlicha uxlolmasa va chuqur uyqu bosqichlari davomiyligi kam bo‘lsa, bu quyidagi oqibatlarga olib keladi:

    1. Kognitiv tizim va xotira buzilishlari

    • Yangi ma’lumotni yodda saqlashda qiyinchiliklar;

    • Ishchi xotira zaiflashadi — ya’ni ayni damdagi vazifaga e’tibor qaratish qiyinlashadi;

    • Diqqatni jamlash qobiliyati pasayadi;

    • Fikr yuritish va reaksiya bildirish tezligi sekinlashadi;

    • Qiyin qarorlar qabul qilish va muammolarni hal qilish murakkablashadi;

    • Ishda, avtoulovda yoki shunchaki uyda xatolar qilish ehtimoli oshadi.

    2. Emotsional va psixologik muammolar

    • Tez jahl qilish, asabiylik;

    • Kayfiyatda keskin o‘zgarishlar;

    • Tashvishli va depressiv holatlarga moyillik;

    • Stressga bardoshlilikning pasayishi

    3. Asab tizimining shikastlanish xavfi

    Glifatik tizim yetarli darajada ishlay olmaganida, miya hujayralarida toksin moddalar to‘planadi. Bu esa uzoq yillar davomida sekin-asta demensiya va boshqa neyrodegenerativ kasalliklarning rivojlanish ehtimolini oshiradi.

    4. Somatik (jismoniy) oqibatlar

    Immunitetning pasayishi
    Tana tez-tez infeksiyalarga chalinadigan bo‘ladi. Bu ayniqsa shamollash, gripp va boshqa virusli kasalliklar bilan bog‘liq holatlarda seziladi.

    Moddalar almashinuvi buzilishi
    Uyqusizlik ishtahani tartibga soluvchi gormonlar — leptin va grelinga ta’sir qiladi. Bu esa ortiqcha ovqatlanishga, semirishga, II tur diabet va metabolik sindromga olib kelishi mumkin.

    5. Yurak-qon tomir tizimiga xavf

    Qon bosimining oshishi, insult va yurak xurujlari xavfi ortadi, og‘riqqa nisbatan sezuvchanlik kuchayadi.

    Bularning barchasi uyqu yetishmovchiligi tufayli yurak-qon tomir tizimining doimiy kuchlanish holatida ishlashiga bog‘liq.

    Nega aynan 6 soatdan kam uxlash xavfli?

    So‘nggi yillarda o‘tkazilgan tadqiqotlari shuni ko‘rsatmoqdaki, atigi bir kecha kam uxlashning o‘zi ham miya faoliyatida sezilarli uzilishlarga olib keladi. Ayniqsa, qaror qabul qilish, xotira, rejalashtirish va diqqat uchun mas’ul bo‘lgan prefrontal qobiq faoliyati susayadi.

    Agar bu holat doimiy tus olsa, ya’ni uyqusizlik surunkali tipga o‘tsa, gipokamp — yangi xotiralar shakllanadigan miya sohasi va boshqa tuzilmalarda hatto strukturaviy o‘zgarishlar kuzatilishi mumkin.

    7 iyul, 14:50   Izoh (0)   815
    Facebook Twitter LinkedIn Telegram Email
    #salomatlik#uyqu#xotira#miya

    Izoh (0)

    Kirish
    Javob qoldiring Bekor qilish

    Mavzuga doir

    Qo‘rqinchli tushlar inson sog‘lig‘i haqida nimalarni aytib bera oladi?

    2 iyun, 13:34

    E’tiborli bo‘ling: ushbu tungi simptomlar yuqori qon bosimidan darak beradi

    2 iyun, 20:50

    “Yomon uyqu rashk tuyg‘usini kuchaytirishi mumkin” — tadqiqot

    5 iyun, 23:16

    Plastik idishdagi ovqat yurak kasalliklariga qanday taʼsir qiladi

    10 iyun, 21:30

    Organizmning qarishini tezlashtiradigan zararli odatlar

    12 iyun, 18:32

    Inson insultni boshdan kechirganini sezmasligi mumkinmi?

    12 iyun, 19:35

    Uyqudan avval smartfonga qaramay yotishni qanday o‘rganish mumkin?

    17 iyun, 20:20

    Hech nima qilmasdan metabolizmni tezlashtirish va ozish sirlari

    18 iyun, 09:47

    Shifokor surunkali stress asab tizimiga qanday ta’sir ko‘rsatishi haqida ma’lumot berdi

    20 iyun, 12:58

    Global isish uyquda nafas olishning to‘xtab qolishini oshirmoqda — tadqiqot

    24 iyun, 13:27

    Yurishdan ham yaxshiroq: olimlar miya uchun eng foydali jismoniy faollik turini aniqladi

    25 iyun, 14:35

    Kechki ovqatni tanovul qilish uchun eng maqbul vaqt qachon ekanligi aytildi

    26 iyun, 19:50

    Issiqda derazani ochib uxlash hamma o‘ylaganidek bezararmi?

    26 iyun, 13:49

    “Og‘ir kun”: yurak xurujlari eng ko‘p dushanba kuni yuz berishi aniqlandi

    26 iyun, 16:43

    Eʼtiborsiz qoldirmaslik kerak bo‘lgan D vitamini tanqisligining 9 ta belgisi

    25 iyun, 23:10

    Nima uchun yozda kasal bo‘lish xavfliroq: ichak infeksiyalarining oldini olish bo‘yicha oddiy maslahatlar

    28 iyun, 14:55

    “O‘t qopidagi toshni tushirishga urinmang. Bu sizga qimmatga tushishi mumkin” — mutaxassis

    26 iyun, 21:40

    “Daryo” nashri musahhihi Munojot Adilova “Shuhrat” medali bilan mukofotlandi

    26 iyun, 19:45

    Issiqda holsizlikni his qilmaslik uchun qanday ovqatlanish kerak?

    27 iyun, 17:30

    Odamlar bilan doimiy muloqot qilishni talab etadigan ish sog‘liq uchun xavfli ekanligi aniqlandi

    28 iyun, 12:50

    Faqat pensiyaga chiqqanda emas: necha yoshdan boshlab xolesterin miqdorini tekshirib borish kerak?

    28 iyun, 10:35

    Aktrisa va modellarning tezda ozishga yordam beradigan 5 xil samarali parhezi

    30 iyun, 10:50

    Nima uchun magniy asablarni tinchlantirishga yordam bermaydi? 

    30 iyun, 21:15

    “Shakarsiz gazlangan ichimliklar infarktni keltirib chiqarishi mumkin” — shifokor

    30 iyun, 17:30

    “Vatandoshlar” jamoat fondining “Anor” loyihasi uchun xorijdan kelgan o‘zbek farzandlariga bayram konserti tashkil qilindi 

    3 iyul, 18:00

    Dunyo bo‘ylab har soatda yuz kishi yolg‘izlikdan vafot etmoqda — JSST

    3 iyul, 11:56

    Nega aql tishlarini og‘rimasa ham olib tashlash tavsiya etiladi?

    3 iyul, 10:49

    Har bir uyda bo‘lishi shart bo‘lgan 7 ta tibbiy buyum

    4 iyul, 18:25
    ×Lightbox Image

    Daryo.uz | Sizning muammoingiz yechimi


    Burger va lavashdan tortib kabob hamda flat-white’gacha — barchasi bir joyda!  


    Kapitalbank Top Employers Institute talqini bo‘yicha O‘zbekistonning eng yaxshi ish beruvchisi maqomini yana bir bor tasdiqladi


    SonetUzStyle – ijodiy kontent uchun Kia Sonet sovg‘a qilamiz


    Chiroyli davlat raqami va 1 yillik transport vositalari egalarining fuqarolik javobgarligini majburiy sug‘urtasiga ega HAVAL


    Ichkaridan nazar: Imzo fabrikasi qanday ishlaydi?


    O‘zbekistonda yangilangan HAVAL H6 rasman ishga tushirildi


    Imzodan Engelberg premium romlari hashamatlikning timsolidir


    riitm aqlli platformasi O‘zbekiston tinglovchilariga 30 million trek taklif etmoqda


    BI Sad’O Business loyihasida ochiq eshiklar kuni bo‘lib o‘tdi va CHILLA aksiyasi boshlandi


    “KAFOLAT sug‘urta kompaniyasi” AJning moliyaviy barqarorlik reytingi “Fitch Ratings” tomonidan “Ijobiy” prognozi bilan “B+” darajasida tasdiqlandi


    Central Asian University RUR va THE Impact Rankings 2025 xalqaro reytinglarida o‘z mavqeini mustahkamlamoqda


    CAEx Mebel & Decor 2025 ko‘rgazmasi 13-15-sentyabr kunlari Toshkentda bo‘lib o‘tadi


    O‘zbekiston “Milliy” banki xalqaro kapital bozorida 400 mln AQSH dollarlik obligatsiyalarni muvaffaqiyatli joylashtirdi


    Toshkentda navbatdagi SAG XL gilam do'koni o'z ishini boshladi


    InfinBANK’dan VISA kartasi endi Swoo Pay ilovasida

     

    Tavsiya etamiz

    Patriot: Isroil voz kechgan, Ukraina esa ko‘prog‘iga ega chiqishni istayotgan yarim asrlik tizim haqida nimalar ma’lum?

    8 iyul, 20:45

    “O‘lim sharbati”: SSSRda Stalindan so‘ng ikkinchi qudratli shaxs nomi berilgan qurol qanday paydo bo‘lgandi?

    6 iyul, 15:23

    SSSRning qo‘shni davlatga bosqini tarixi: Afg‘onistonda yodgorlik o‘rnatilgan yagona sovet askari kim edi?

    5 iyul, 15:22

    “Erishib bo‘lmaydigan ball belgilangani yo‘q” — “El-yurt umidi” jamg‘armasi ijrochi direktori

    4 iyul, 22:11
     
     
     

    So‘nggi yangiliklarga o‘tish

    Mikroolam mo‘jizalari: odatiy buyumlarning yaqindan ko‘rinishi (foto)

    Layfstayl | 10 iyul, 12:35

    Rustam Ashurmatov “Rubin”ni tark etish sababini ochiqladi

    Sport | 10 iyul, 12:35

    Toshkentda suv quvuri kuchli bosim ostida yorildi (video)

    O‘zbekiston | 10 iyul, 12:07

    O‘zbekistonda 40-50 yillik avtomashinalar iste’moldan chiqarilishi mumkin

    O‘zbekiston | 10 iyul, 11:55

    Yaman husiylari Qizil dengizda bir hafta ichida 2 ta yuk kemasini cho‘ktirdi (video)

    Dunyo | 10 iyul, 11:40

    Xabi Alonso: “Bu o‘yin bizga saboq bo‘ldi”

    Sport | 10 iyul, 11:30
    Daryo About Us

    “Daryo” internet-nashrining (O‘zbekiston matbuot va axborot agentligi (O‘zMAA, hozirgi O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Administratsiyasi huzuridagi Axborot va ommaviy kommunikatsiyalar agentligi) tomonidan 13.03.2015 yil sanasida 0944-sonli guvohnoma bilan ommaviy axborot vositasi sifatida ro‘yxatga olingan. Matnli materiallarni to‘liq ko‘chirish yoki qisman iqtibos keltirishga, shuningdek, fotografik, grafik, audio va/yoki videomateriallaridan foydalanishga “daryo.uz” saytiga giperhavola mavjud bo‘lgan va/yoki “Daryo” internet-nashrining muallifligini ko‘rsatuvchi yozuv ilova qilingan taqdirda yo‘l qo‘yiladi. Chop etiladigan ba’zi ma’lumotlar 18 yoshga to‘lmagan foydalanuvchilarga mo‘ljallanmagan bo‘lishi mumkin. Info@daryo.uz

    Telegram Youtube Facebook Instagram Twitter vkontakte

    © «Simple Networking Solutions» MChJ, 2013–2025

    Yosh bo‘yicha cheklov

    Xato topdingizmi? Ctrl+Enter’ni bosing

    • Foydalanish shartlari
    • Maxfiylik siyosati
    • Reklama
    Nimani qidiramiz?

    Sign In or Register

    Xush kelibsiz!

    Tizimga kiring yoki Roʻyxatdan oʻting.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Roʻyxatdan oʻting

    Roʻyxatdan oʻtganmisiz? Login.

    Google

    yoki E-Pochta orqali

    Sizga parol elektron pochta orqali yuboriladi.

    Izoh qoldirishingiz, Foydalanish shartlari va Maxfiylik siyosati shartlarini qabul qilganingizni anglatadi

    Matnda xato topdingizmi?

    ×

    Rahmat. Biz sizning xabaringizni oldik va xatoni imkon qadar tezroq tuzatamiz.