Fransiyaning Tuluza universiteti olimlari atrof-muhitni mikroplastik bilan ifloslanish miqyosini o‘rganish jarayonida insonlar har kuni nafas orqali yuz minglab plastik zarrachalarni yutayotganini aniqladi.
Mutaxassislarining fikricha, mikroplastik moddalarning havodagi miqdori ilgari isbotlanganidan ancha ko‘p bo‘lib, xonalar va avtomobil saloni kabi yopiq joylarda ularning miqdori yanada oshadi.
Tadqiqotdan ma’lum bo‘lishicha, yopiq joylar havosida aniqlangan zarrachalarning aksariyati, ya’ni 90 foizdan ortig‘i 10 mikrometrdan kichik bo‘lib, inson nafas olayotganda ularni sezmaydi. Shunga qaramay, zarrachalar o‘pkaning eng chuqur qismlarigacha yetib boradi va salomatlikka salbiy ta’sir ko‘rsatadi.
Avvalgi tadqiqotlarda e’tibor asosan yirikroq (20–200 mikrometr) o‘lchamdagi zarrachalarga qaratilgan edi. Biroq aynan mayda zarrachalar (1–10 mikrometr) salomatlik uchun eng xavflisi deb topildi. Ular o‘pkaning alveolalarigacha yetib boradi.
Alveolalar o‘pkaning eng chuqur, mayda pufakchali tuzilmalari bo‘lib, ular nafas olish tizimining eng muhim bo‘lagi hisoblanadi, chunki aynan shu joyda kislorod va karbonat angidrid gazlari almashinuvi sodir bo‘ladi. Plastik zarralar esa nafaqat gaz almashinuv jarayoniga xalaqit beradi, balki to‘qimalar va immun tizimiga ham zarar yetkazadi.
Yanada aniq ko‘rsatkichlarga ega bo‘lish uchun olimlar o‘z yashash joylari va avtomobillarida maxsus test o‘lchovlari o‘tkazdi. Ular Raman spektroskopiyasi yordamida 16 ta havo namunasini tahlil qildi. Natijada xonadonlardagi bir kub metr havoda o‘rtacha 528 ta, avtomobil salonlarida esa 2 238 ta mikroplastik aniqlandi. Ammo bunday farq statistik jihatdan ahamiyatli emas, chunki ma’lumotlar katta tafovutlar bilan o‘zgarib turadi.
Yig‘ilgan ma’lumotlar va ilgari chop etilgan ilmiy maqolalarga asoslanib, tadqiqotchilar plastik zarralari yutilish darajasini o‘rganib chiqdi. Ularning hisob-kitobiga ko‘ra, insonlar har kuni 10–300 mikrometr o‘lchamdagi 3 200 ta mikroplastik va 1–10 mikrometr o‘lchamdagi 68 000 ta mikroplastik zarralarini nafas orqali qabul qiladi. Bu ko‘rsatkich avvalgi statistikadan qariyb 100 barobar ko‘pdir.
Tadqiqot mualliflari bu zarrachalar inson ko‘ziga ko‘rinmasligini, biroq sog‘liqqa jiddiy tahdid solishini ta’kidlamoqda. Ular o‘pkaga tushgach, zaharli moddalar ajrata boshlaydi va bunday toksinlar hatto qon tomirlariga ham o‘tib ketadi. Bu esa yurak-qon tomir kasalliklari, yallig‘lanishlar va immun tizimi muammolarini keltirib chiqaradi.
Xavotirli jihatlardan biri shundaki, eng katta miqdordagi plastik zarralari aynan avtomobil salonlarida aniqlangan. Bu esa har kuni mashinada uzoq vaqt o‘tkazadigan millionlab odamlar uchun xavflidir. Olimlar bu boradagi tadqiqotlarni kengaytirishni va mikroplastikning sog‘liqqa ta’sirini chuqurroq o‘rganishni taklif etmoqda. Chunki uning organizmga zarari hanuz to‘liq o‘rganilmagan, ammo u bir qator jiddiy kasalliklar va hatto ruhiy salomatlik muammolari bilan bog‘liqligi allaqachon ilmiy jihatdan tasdiqlangan.
Izoh (0)