Bir stakan gazli ichimlik yoki bir bo‘lak tort qondagi glyukoza miqdorini oshirishi hammaga ma’lum. Ammo barcha foydali xususiyatlariga qaramay, qand miqdorini ko‘tarishi va natijada insulin ajralishini qo‘zg‘atishi mumkin bo‘lgan istisno sabzavotlar mavjudligini ozchilik biladi.

Gap nafaqat muayyan mahsulotlar haqida, balki ularni tayyorlash va umuman ovqatlanish tizimimizni shakllantirishning ko‘plab nozik jihatlari haqida ham bormoqda.

Qanday kutilmagan mahsulotlar qand miqdorini oshiradi?

Selderey yoki sabzini ko‘pchilik foydali deb biladi. Ammo aslida, yakka holda (boshqa mahsulotlar bilan aralashtirilmaganda) ular glikemik indeks va glyukoza darajasini sezilarli darajada oshiradi. Demak, bioximiya nuqtai nazaridan sabzini tishlab yeyish deyarli shirinlik yeyish bilan barobar.

Mevalar gazak sifatida to‘g‘ri kelmaydi. Ayniqsa, dastlab yuqori glikemik indeksga ega bo‘lganlari. Masalan, tarvuz, qovun yoki ananas. Shuningdek, ko‘plab quritilgan mevalar (masalan, mayiz) tarkibida konsentrlangan shakarlar mavjudligi sababli yuqori GIga ega. Siropda konservalangan mevalar esa haqiqiy qand bombasi hisoblanadi.

Shuningdek, qadoqlangan sharbatlarda ham glyukoza mavjud. Suyuq bo‘lgani uchun glyukoza qonga juda tez so‘riladi. Tasavvur qilish uchun: bir stakan uzum sharbati va to‘rtta ponchikdagi shakar miqdori bir xil. Demak, tana uchun bir stakan sharbat ko‘pincha to‘liq ovqatlanishga teng. Biroq, insulin darajasining keskin ko‘tarilishi tufayli to‘yganlik hissi tez orada ochlikka aylanadi, yana ovqatlanishga majbur bo‘lamiz va natijada kaloriya miqdori bir necha barobar oshadi.

Mevadan yangi siqilgan sharbat tayyorlanayotganda, nafaqat po‘sti, balki glyukoza ta’sirini yumshatadigan tolalar ham olib tashlanadi. Shuning uchun yangi siqilgan sharbat sog‘lom turmush tarziga umuman mos kelmaydi!

Oq shakar har tomonlama zarar deb hisoblanadi. Ammo aslida, uning o‘rnini bosuvchi sun’iy moddalar tanaga ko‘proq zarar yetkazadi. Ular retseptorlarning sezuvchanligini yanada ko‘proq pasaytiradi, chunki tana glyukozani emas, balki faqat uning ta’sirini sezadi. Bu ta’sir shunchalik kuchliki, oqibatda sevimli ta’mni his qilish uchun tana tobora ko‘proq shirinlikni talab qiladi.

Fiziologik ovqatlanadigan sog‘lom odam uchun glikemik indeksni hisoblashning hojati yo‘q. Ammo yengil tamaddi tanlashda unga e’tibor berish kerak. Masalan, sabzi tayoqchalari bilan tamaddi qilish qondagi glyukoza miqdorining keskin oshishiga olib keladi. Agar bunday holatlar juda ko‘p va muntazam takrorlansa, insulin qarshiligining paydo bo‘lish xavfi o‘n barobarlarga oshadi.

Qondagi shakar miqdorining oshishi nafaqat qandli diabetga, balki insulin qarshiligiga ham olib keladi.

Mutaxassislar organizmning insulinga chidamlilik holati haqida tobora ko‘proq gapirishmoqda. Hujayralarning insulin gormoniga sezgirligi pasayadi, natijada insulin glyukozani hujayralar ichiga o‘tkaza olmaydi va u qonda to‘planib qoladi. Zamonaviy insonning turmush tarzi bu holatning rivojlanish xavfini oshirmoqda. Bu juda ayyor holat, chunki boshlang‘ich bosqichlarda uni payqash qiyin, mavjud oqibatlar bilan kurashish esa ancha murakkab.

Muammo oziq-ovqatning tez topilishidadir. Ilgari ovqat topish uchun harakat qilish kerak bo‘lgan bo‘lsa, hozir uni divanda o‘tirib, bir necha marta tugma bosish orqali buyurtma qilish mumkin. Ko‘proq ovqatlanishni boshlaganimiz sababli, taomlar sifati sezilarli darajada yomonlashdi va ko‘plab yuqori kaloriyali oziq-ovqatlar - tez hazm bo‘ladigan uglevodlar va transyog‘lar paydo bo‘ldi.

Insulinga chidamlilik — zamonamizning ofati. Ko‘pchiligimiz uning mavjudligidan hatto shubhalanmaymiz ham, chunki insulinga chidamlilik aniq belgilarga ega emas. Aynan u 2-tur qandli diabet va boshqa ko‘plab kasalliklar (yurak-qon tomir, polikistoz va boshqalar) rivojlanishining asosi hisoblanadi. JSST ma’lumotlariga ko‘ra, 2021-yilda dunyoda 529 million kishi qandli diabetdan aziyat chekkan. Bashoratlarga ko‘ra, 2050-yilga kelib ularning soni deyarli 1,5 milliard kishiga yetadi.

Insulinga chidamlilik belgilari

Ko‘pincha e’tibor berilmaydigan birinchi narsa - vazn ortishidir. To‘g‘rirog‘i, buni payqashadi, lekin sog‘liq holati bilan bevosita bog‘lashmaydi. Agar ovqatlanish tartibi o‘zgarmagani holda vazn ortsa, bu oshqozon osti bezi retseptorlarining insulinga sezgirligi pasayganini va uni qabul qilmayotganini taxmin qilishga asos bo‘ladi. Natijada organizmda glyukozaning taqsimlanish mexanizmi izdan chiqadi.

Yana bir tashvishli belgi - terida papillomalar (fibroepitelial poliplar) paydo bo‘lishidir. Bularning xol yoki OPV virusi bilan aloqasi yo‘q. Bu teridagi o‘simtalar bo‘lib, odatda og‘riq bermaydi va olib tashlangandan keyin ham qayta paydo bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha ular bo‘yin, ko‘krak va qo‘ltiq ostida paydo bo‘ladi. Bu joylarning qorayishi ham insulinga chidamlilik belgilaridan biri bo‘lishi mumkin.

Bular eng ko‘p uchraydigan va yaqqol belgilardir. Ammo bunday alomatlar anchagina ko‘p bo‘lib, odatda mutaxassis yordamisiz ularning kelib chiqish sababini aniqlash qiyin.

Qaysi mahsulotlar qondagi glyukoza miqdorini kamaytiradi?

Seldereydan so‘ng qonda shakarni kamaytiradigan mahsulot iste’mol qilish kerak deb o‘ylash noto‘g‘ri. Taom tarkibidagi masalliqlarni dastlab shunday tanlab olish ancha oson va foydali bo‘ladiki, bu glyukoza miqdorini oshirmasin. Qondagi glyukoza moddasini kamaytiradigan xavfsiz tarkibiy qismlarni qo‘shish maqsadga muvofiq. Masalan, kletchatkaga boy, tez hazm bo‘ladigan uglevodlarga boy bo‘lmagan yoki fermentatsiya natijasida olingan mahsulotlar bunga misol bo‘la oladi.