Garri Potter haqidagi kitoblar seriyasi Joan Roulingni nafaqaga yashaydigan yolg‘iz onadan badavlat yozuvchiga aylantirdi, ammo uning xayriya ishlariga sodiqligi milliarderlar safidan chiqib ketishiga sabab bo‘ldi. Biroq Rouling qo‘ldan boy berilganlarning o‘rnini to‘ldirishga muvaffaq bo‘ldi. Forbes USA nashrining yozishicha, yangi kitoblar, filmlar, teatrlashtirilgan spektakl va “Garri Potter” olami bo‘ylab tematik parklarning ochilishi ijtimoiy tarmoqlardagi bahsli bayonotlariga qaramay, yozuvchini dunyoning eng boy odamlari klubiga qaytargan.
2020-yildan beri yozuvchining daromadi, Forbes USA hisob-kitoblariga ko‘ra, kitoblarni sotish va Garri Potter olami bilan bog‘liq ko‘plab mahsulotlar, jumladan, filmlar, teleko‘rsatuvlar, tematik attraksion parklari, video o‘yinlar, teatr spektakllari va suvenir mahsulotlarini ishlab chiqarish orqali yiliga 80 million dollardan oshdi. Buyuk Britaniyadagi yuqori soliqlar va yirik xayriyalarga qaramay, Rouling osongina 1,2 milliard dollarlik boylik bilan milliarderlar safiga qaytdi, deb yozadi Forbes USA.
Yaqin kelajakda Roulingning muvaffaqiyati yanada oshishi kutilmoqda: bu yozda yangi avlod muxlislarini jalb etadigan Garri Potter haqidagi kitoblar asosida HBO Max yangi serialini suratga olishni boshlaydi. Serial 2026-yil oxirida efirga chiqishi va o‘n yil davom etishi mo‘ljallanmoqda. Forbes USA taxminlariga ko‘ra, yangi loyihada ishtirok etish Roulingga Warner Bros. bilan tuzilgan yirik shartnoma doirasida yiliga taxminan 20 million dollar daromad keltiradi. HBO Max bosh direktori Keysi Bloysning ta’kidlashicha, yozuvchi “ssenariy muallifi va rejissyorni tanlash jarayonida faol ishtirok etgan”. Ehtimol, Rouling 27-mayda e’lon qilingan Garri, Germiona va Ron rollarining yangi ijrochilari tanlovida ham qatnashgan.
Filmlar va seriallar
1997-yilda seriyaning birinchi kitobi — “Garri Potter va hikmatlar toshi” nashr etildi. Deyarli 30 yil ichida Rouling o‘zining sehrli olamini kengaytirib, uni Buyuk Britaniyaning boshqa sevimli qahramonlari — Sherlok Xolms va Jeyms Bond dunyolari kabi uzoq vaqt mavjud bo‘ladigan franshizaga aylantirdi. AQShdagi franshizalar reytingini tuzishga ixtisoslashgan Habo Studio konsalting firmasining ma’lumotlariga ko‘ra, “Garri Potter” brendi ko‘ngilochar sohada oltinchi, milleniallar avlodi vakillari orasida esa birinchi o‘rinni egallaydi.
Warner Bros. studiyasi Roulingning ishidagi ulkan salohiyatni darhol payqab, uning asarlarini birinchi kitobi chiqishidan oldinoq ekranlashtirish huquqini qo‘lga kiritdi. O‘sha paytda Rouling nafaqaga kun kechirayotgan yolg‘iz ona edi.
2001-yil oxirida seriyaning birinchi filmi chiqqanida, Rouling Potterning sarguzashtlari haqida to‘rtta kitob nashr etgan va 100 milliondan ortiq nusxada sotgan. Bu unga ijtimoiy nafaqalarni unutib, million dollarlik boylikka ega mashhur shaxsga aylanish imkonini berdi. Ikki yil o‘tgach, Roulingning adabiy agenti Kristofer Littl Forbes USA nashriga Garri Potter haqidagi kitoblar seriyasi 250 million nusxada sotilganini va bu Rouling boyligining asosi bo‘lganini ma’lum qildi.
2011-yilda seriyaning so‘nggi filmi chiqdi: jami kino franshizasi jahon prokatida deyarli 7,7 milliard dollar yig‘di va o‘sha paytda kino tarixidagi eng yuqori daromad keltirgan franshizaga aylandi. O‘sha paytga kelib, Roulingning Warner Bros. bilan shartnomasi bir necha bor o‘zgartirildi: unga turli xil qoidalar va kafolatlar, jumladan, film ijarasidan foyda ulushi to‘g‘risidagi kelishuv, so‘nggi ikkita filmning ijrochi prodyuseri sifatida yozuvchining nomini titrlarda ko‘rsatish va eng muhimi, “mualliflik bo‘lmagan davomiy filmlar” ustidan nazoratni ta’minlash kiritildi. Bu esa Roulingning roziligisiz Garri Potter haqida hech qanday yangi materiallar yaratilmasligini anglatardi.
Rouling mashhur qahramonlaridan foydalanish huquqini xuddi siyosiy qarashlarini himoya qilganidek qat’iyat bilan himoya qiladi.
Tematik parklar
“Garri Potter” brendining muxlislari hamma joyda bor. 2010-yilda Universal’s Islands of Adventure Tematik parki Rouling sehrli dunyosiga bag‘ishlangan ilk hududini ochdi: parkka tashrif buyuruvchilar soni 36 foizga, daromadlar esa 40 foizga ko‘paydi. Comcast korporatsiyasi o‘zining yillik moliyaviy hisobotida bu yuqori natijani “kompaniya uchun burilish nuqtasi” deb baholadi. O‘shandan beri kompaniya Orlando, Gollivud, Tokio va Pekindagi ko‘ngilochar bog‘larda Garri Potter olamiga oid attraksionlarni joylashtirdi, bu esa tashrif buyuruvchilar sonining oshishiga sabab bo‘ldi.
Londondan shimolga bir soatlik masofada Warner Bros. kinostudiya pavilyonlarini “Garri Potter” filmlar turkumining yaratilish tarixiga bag‘ishlangan Warner Bros. Studio Tour London: The Making of Harry Potter muzeyiga aylantirdi. 2023-yilda muzey 300 million dollardan ortiq daromad va 120 million dollar foyda olganini ma’lum qildi.
“Disneydan tortib Six Flaggacha bo‘lgan birorta ham tematik bog‘ hech qachon tashrif buyuruvchilar sonining 36 foizga o‘sishini ko‘rsatmagan, deydi International Theme Park Services kompaniyasining asoschisi va bosh direktori Dennis Shpigel. “Menimcha, Harry Potter brendidan foydalanish uchun litsenziya kelishuvi, ehtimol, so‘nggi 40 yil ichida tematik parklar sohasidagi eng yirik bitimdir”.
Universal o‘zining tematik parkida “Garri Potter” brendini ishlatish uchun Warner Bros.dan litsenziya sotib oladi va Rouling parkning shu qismida amalga oshirilgan har bir xariddan foiz oladi: sehrli tayoqchalardan tortib Hogvarts fakultetlarining sharflarigacha va qaymoqli pivogacha. Forbes USA’ning baholashicha, mavzuli parklar Rouling uchun so‘nggi o‘n yil ichida ikkinchi yirik daromad manbai hisoblanadi.
Kitoblar va xayriya loyihalari
Shunday bo‘lsa-da, Rouling boyligining asosiy qismini hamon uning kitoblari savdosi tashkil etmoqda. Amerika Scholastic nashriyoti ma’lumotlariga ko‘ra, Garri Potter haqidagi kitoblar turkumi butun dunyo bo‘ylab 600 million nusxadan ortiq sotilgan va 843 hafta davomida New York Times bestsellerlari ro‘yxatida o‘rin olib kelgan. Mashhur dramaturg Jek Torn tomonidan Rouling va teatr rejissyori Jon Tiffani bilan hamkorlikda yaratilgan hikoya asosida yozilgan “Garri Potter va la’natlangan bola” pyesasining kitob nashri 2016-yilda chop etilganidan so‘ng dastlabki to‘rt oy ichida 4 million nusxadan ko‘proq sotuvga chiqdi. “Xogvartsdagi Yangi yil” kitobining rasmli nashriyoti ham 2024-yilning eng mashhur bayram kitobiga aylandi. Bundan tashqari, 2013-yildan beri Rouling “Robert Galbreyt” taxallusi ostida xususiy detektiv Kormoran Strayk haqida beshta roman chop ettirdi.
Forbes USA ma’lumotlariga ko‘ra, so‘nggi 20 yil ichida yozuvchi xayriya ishlariga 250 million dollardan ortiq mablag‘ sarflagan. Uning xayriyalari asosan o‘zi asos solgan uchta tashkilotga yo‘naltirilgan: Ruminiya, Gaiti, Kolumbiya va Ukrainadagi boshpanalarda 280 000 dan ortiq tashlandiq bolalarga yordam bergan Lumos jamg‘armasi; Shotlandiyadagi jinsiy va oilaviy zo‘ravonlik qurbonlari hamda xavf ostidagi bolalarni qo‘llab-quvvatlashga qaratilgan Volant xayriya jamg‘armasi va nevrologik kasalliklar, jumladan, Roulingning onasini 25 yoshida hayotdan olib ketgan tarqoq skleroz bilan og‘rigan bemorlarni davolashga ixtisoslashgan Enn Rouling nomidagi regenerativ nevrologiya klinikasi.
Bundan tashqari, Rouling Edinburgda (Shotlandiya) rezident maqomini saqlab qolish va mamlakatdagi eng yuqori — 45 foizlik daromad solig‘ini to‘lash niyatini ochiq e’lon qilgan. 2010-yilda Rouling farzandlari “qandaydir offshor hududda uysiz yashaydigan va faqat o‘ziga o‘xshagan ochko‘z soliq qochqinlarining bolalari bilan muloqot qiladigan daydi muhojirlar emas, balki haqiqiy mamlakatning to‘laqonli fuqarolari bo‘lishini” xohlashini yozgan. Rouling bu qarorini muvaffaqiyati uchun qarzni qaytarish deb tushuntirgan.
“Men Britaniya umumiy farovonlik davlati oldida qarzdorman. Boshqalarga yordam berish uchun o‘z hissamni qo‘shish — bu men uchun haqiqiy vatanparvarlikdir”, deya qo‘shimcha qilgan u.
Izoh (0)