Serial o‘z vaqtida tugadi: “Kalmar o‘yini” 3-mavsumining kutilmagan, ammo ajoyib tarzda yakunlanishining 5 sababi

27-iyun kuni Netflix striming xizmatida “Kalmar o‘yini”ning yakuniy mavsumining barcha olti qismi namoyish etildi. Aslida uni o‘tgan mavsumning ikkinchi yarmi deb atash to‘g‘riroq bo‘lardi: ikkala davomi ham bir vaqtning o‘zida suratga olingan va chiqarilishlar orasida atigi yarim yil o‘tgan — bungacha serial uch yil tanaffusda bo‘lgan edi. Bundan tashqari, syujet jihatidan yangi qism oldingi qism tugagan joydan boshlanadi, vaqt o‘tishi va yangi qahramonlarsiz. Ikkinchi mavsumni qisman shuning uchun ham tanqid qilishdi: u yarim yo‘lda uzilib qolganday tuyulgan edi.

“Kalmar o‘yini” ko‘plab mamlakatlarda shunchalik mashhur bo‘lib ketganini hisobga olsak, finalning tanqidga uchrashi muqarrar edi. Biroq mualliflar hikoyani yakunlashning eng to‘g‘ri yo‘lini tanlashgan: sun’iy baxtli tugallanishsiz, balki insoniylik va kelajak hayot haqida mushohada yuritish bilan.

“Kalmar o‘yini” seriali haqida

Muvaffaqiyatsizlikka uchragan qo‘zg‘olondan so‘ng Son Ki-xun o‘yinga qaytariladi, biroq uni karavotga kishanlab qo‘yishadi va ovoz berishiga yo‘l qo‘yishmaydi. Boshlovchi endi o‘zini ishtirokchidek tutmaydi va hech kim 001-raqamli o‘yinchi aslida soxta ekanini bilmaydi. O‘yin tugashini xohlagan ko‘plab tarafdorlar halok bo‘lgani sababli qolganlar o‘yinni davom ettirishni istaydi, ammo o‘yin tobora shafqatsizlashib bormoqda. Shu orada o‘yinni kuzatish uchun yuqori martabali mehmonlar tashrif buyurishadi.

Xvan Chun Xo akasi bilan qayta uchrashish umidida o‘yin o‘tkaziladigan orolni izlashni davom ettiradi. Biroq uning yordamchisi kapitanni xoinlikda gumonsiray boshlaydi. Shu bilan birga, shimoliy koreyalik mergan qiz o‘yinchilardan birini qutqarishga urinayotgani ko‘rsatiladi.

1. Serial voqealari cho‘zilib ketmadi

Hatto bir paytlar “Kalmar o‘yini”ni yoqtirmagan yoki uni tomosha qilishni xohlamaganlar ham serialning g‘oyat mashhurligini inkor eta olmaydi. Gap hatto aqlbovar qilmaydigan raqamlar va Netflix reytinglarida ham emas. “Taxtlar o‘yini” yakunidan so‘ng yana qaysi loyiha shunchalik ko‘p mahsulot, realiti-shou, nusxalangan ramzlar, shunchaki “Kalmar o‘yini” uslubidagi do‘stona yig‘ilishlar bilan maqtana oladi? Bu chindan ham madaniy hodisa bo‘lib, muxlislarni barcha qismlarni bir nafasda ko‘rishga, boshqalarni esa tugamas ishoralarga duch kelishga majbur qilgan.

Finalga kelib ehtiroslar biroz bosilgandek ko‘rindi. Biroq premyera kuni Netflix’da kirishda jiddiy muammolar yuzaga keldi. Turli yangiliklar kanallari premyeradan atigi 5 daqiqa o‘tib, spoylerlar bera boshladi va birinchi qismlarning nusxalari bir soat ichida noqonuniy saytlarda paydo bo‘ldi.

“Kalmar o‘yini” yakuni haqida qanchalik bahs-munozaralar bo‘lmasin, bir muhim fakt bor: serial o‘z vaqtida yakunlandi. Bunday mashhurlik bilan uni yana bir necha mavsumga cho‘zish mumkin edi. Ammo bu holatda 2021-yilda millionlab tomoshabinlarni maftun etgan voqea tez va aniq yakuniga yetdi. 

Filmning davomi Amerikada suratga olinishi haqida gap-so‘zlar yuribdi. Ehtimol, u yanada keng ko‘lamli va juda shiddatli bo‘lar — yangi versiyani trillerlar ustasi Devid Fincher suratga oladi.

2. Bu bitta qahramonning rivojlanish tarixi

Shafqatsiz va murakkab syujetni yakunlash har doim juda qiyin: “Kalmar o‘yini”da yaxshilik va yomonlik nisbiy. Yaxshiyamki, mualliflar murosaga borib, baxtli yakun tanlamay, balki asosiy narsaga e’tibor qaratdi. Uchinchi mavsumga ko‘ra, bularning barchasi umuman o‘yin haqidagi hikoya emas, balki Son Ki-xunning hayot yo‘li haqidagi qissadir.

U birinchi o‘yinga shafqatsizlik qo‘lidan kelmaydigan sodda go‘l bo‘lib keldi. Ikkinchisiga esa qurbonlik qilishga tayyor, ammo tashkilotning o‘zini yo‘q qilishga intilayotgan inqilobchi sifatida qaytdi.

Uchinchi mavsumda Son Ki-xun g‘alaba qozonishning har qanday imkoniyatiga ishonchini yo‘qotgan, ruhan singan odamga aylandi. Epizodlarning ko‘p qismida u shunchaki jim turadi va atrofdagilardan o‘zini chetga oladi. Biroq bu uning haqida aytadigan gap qolmagani uchun emas: asta-sekin qahramonda omon qolishning yangi va yagona mumkin bo‘lgan sababi paydo bo‘ladi.

Oxirgi seriyaga kelib, aynan shu omil uni asosiy tanlovga olib keladi, bu esa voqealarni qisman birinchi mavsumga qaytaradi. Son Ki-xunning so‘nggi so‘zlari syujetni aylanma shaklga keltiradi: bir paytlar u ot poygasida yutqazgan bo‘lsa, endi inson hayotini garovga tikish butunlay boshqa narsa ekanini ta’kidlaydi.

3. Final insoniylik haqida so‘zlaydi

“Kalmar o‘yini”ning uchinchi mavsumi ikkinchi mavsumni to‘g‘ridan-to‘g‘ri davom ettirsa-da, yangi yo‘nalish oladi. Keyin syujetni faqat yuqori sinf bilan emas, balki bir-birlari bilan ham kurashish g‘oyasiga olib kelishgan. Xo‘sh, mualliflar voqeani munosib yakunlash uchun nima taklif qila oladilar?

Javob oddiy bo‘lib chiqdi, ammo chuqurroq o‘ylab ko‘rilsa, yagona to‘g‘ri yo‘l shu. Oddiy insoniylik, oila va kelajakka e’tibor qaratildi. Uch syujet yo‘nalishidan ikkitasi bolalarga bag‘ishlangan. Oxirida esa boshlovchi va uning ukasi haqidagi qism ham shu mavzuga borib taqaladi.

Aslida bu “Kalmar o‘yini”da boshidanoq ko‘zga tashlanardi: ko‘pchilik oilasiga yordam berish uchun xavfli o‘yinda qatnashardi. Filmning asosiy mazmuni shuki, agar inson o‘z hayotini izdan chiqargan bo‘lsa ham, hech bo‘lmaganda keyingi avlodga yordam berishga urinishi mumkin. 

Biroq so‘nggi o‘yindagi eng ta’sirli sahna — mergan qizning his-tuyg‘ulari va boshlovchining ukasi bilan qisqa uchrashuvining har bir lahzasida keskinlik eng yuqori darajaga yetgan. Bu paytlarda barcha qahramonlar shunchaki o‘yinchilar yoki xodimlar emas, balki oddiy insonlardir.

4. Mualliflar satira va shafqatsizlikni unutmagan

Yuqoridagi tavsifga asosan, uchinchi mavsum butunlay dramaga cho‘mgan deb o‘ylash mumkin. Aslida esa buning aksi: bu yerda satira va berahmlik chegaradan oshib ketgan. Ikkinchi qism — “Kalmar o‘yini” olamidan o‘ziga xos “Qizil to‘y”, umumiy qirg‘in bo‘lib, unda har qanday odam halok bo‘lishi mumkin. Aynan shu paytdan boshlab syujetga haqiqiy salbiy qahramonlar — VIP mehmonlar kiritiladi, ular endi sodir bo‘layotgan voqealarni kuzatib turishmaydi.

Uchinchi mavsumning ijtimoiy jihati serialni yana boshiga qaytaradi. Zotan “Kalmar o‘yini” nafaqat yashash uchun kurashni ko‘rsatgan, balki jamiyatdagi tabaqalanish haqida ham so‘z yuritgan edi. Shu ma’noda serial finali ajablanarli tarzda “Sevgi. O‘lim. Robotlar” yangi mavsumining bir qismiga o‘xshab ketadi — odamlar dinozavrlarda jang qilgan epizodga. Insoniylikdan butunlay mahrum bo‘lgan elita o‘limlarni zavqlanib tomosha qiladi va yanada ko‘proq ko‘ngil ochish uchun o‘zi yangi qoidalarni o‘ylab topadi.

Bu boshqa xarakterlarni ko‘rsatish va tobora shafqatsizroq burilishlarga olib kelish imkonini beradi. Ona o‘g‘li va yordamga muhtoj qizni himoya qilish o‘rtasida tanlov qilishga majbur. Ishtirokchilardan biri esa o‘z imkoniyatlarini qanday oshirish mumkinligini aniq tushunadi: “Men o‘yin o‘ynayapman” iborasi serialdagi eng dahshatli so‘zlardan biridir. Umuman olganda, yoqimsiz va xudbin odamlarning omon qolish imkoniyatlari ko‘proq, degan fikr ham haqiqatga yaqin, ham juda achinarli.

Ammo eng yaxshi va kulgili darajada realistik satirik usul — bu o‘yinchilarning go‘yo demokratik tarzda ovoz berishidir. Hamma natijani oldindan biladi, lekin jiddiy qiyofaga kirib, qurbonlarga bularning barchasi umumiy manfaat uchun ekanini tushuntiradi. Boshqaning qurbonligi uchun juda qulay bahona.

5. “Kalmar o‘yini” chiroyli sahnalashtirilgan

Serial estetikasi so‘nggi mavsumga kelib yangi bosqichga ko‘tariladi. 2021-yilda “Kalmar o‘yini” nafaqat shafqatsiz mazmuni va kutilmagan burilishlari bilan, balki vizual jihatlari bilan ham barchani o‘ziga rom etdi. Qonli sahnalar va bolalar o‘yin xonasi bezaklari, yashil sport kostyumlari hamda niqobli qizil kombinezonlarning uyg‘unligi — bu hali hech bir serialda uchramagan noyob va mashhur uslubdir.

Hammasi yuqorida tilga olingan ikkinchi qismdan — barcha ishtirokchilar “bekinmachoq” o‘ynaydigan labirintdan boshlanadi. Shu daqiqadan boshlab tasvirdan ko‘z uzish qiyin. Arqondan sakrash paytida, agar sinchkovlik bilan qarasangiz, oyoqlar beixtiyor taranglashadi — ayniqsa, bir nechta qahramonlar o‘z muammolarini hal qilayotganda, qolganlar esa ko‘prikda kutib turishga majbur bo‘lganda.

Yakuniy qismlarda esa hatto montaj orqali ham taranglik hosil qilinadi. Son Ki-xunning harakatlari va boshlovchining xotiralari o‘rtasidagi o‘xshashliklar nafaqat uning taqdirini ochib beradi, balki bosh qahramonning xatti-harakatlariga shubha uyg‘otadi.

“Kalmar o‘yini” allaqachon nafaqat seriallar dunyosida, balki umuman pop-madaniyatda o‘z o‘rnini egalladi.

Shubhasiz, finaldan mamnun bo‘lmaganlar ham topiladi. Shunga qaramay, mualliflar to‘g‘ri yo‘ldan borishdi: hikoyaning qattiqqo‘lligi va ijtimoiy ahamiyatini saqlab qolishdi, biroq insoniylik va kelajakka umidni ham esdan chiqarishmadi. Qahramon ham o‘z yo‘lini oxirigacha bosib o‘tdi va umid qilamizki, hatto tomoshabinlarga ham nimanidir o‘rgatdi.