Moskva viloyatidagi “Yangi Quddus” muzeyida “Olamlar orasidagi nur” suratlar ko‘rgazmasi ochildi. Ekspozitsiyadan 1920–1930-yillarda sovet, o‘zbek va rus modernist rassomlari chizgan asarlar o‘rin olgan.
27–30-may kunlari Madaniyat va sanʼatni rivojlantirish jamg‘armasi o‘zbekistonlik jurnalistlar uchun Rossiyaga press-tur tashkil etdi. Safar davomida ishtirokchilarga ko‘rgazma to‘g‘risida maʼlumot berildi.
Kompozitsiya “Yangi Quddus” va Igor Savitskiy nomidagi Qoraqalpog‘iston sanʼat muzeyi fondidagi 160 dan ortiq rangtasvir va grafik uslubidagi rasmlarni o‘zida jamlagan.
Asarlar 40 nafar taniqli rassom, jumladan Aleksandr Volkov, Solomon Nikritin, Aleksandr Shevchenko, Kliment Redko kabi ijodkorlar tomonidan yaratilgan.
Ko‘rgazmada namoyish etilayotgan suratlarning 80 tasi Nukusdagi muzeydan Moskva viloyatiga keltirilgan, yana 90 taga yaqinini “Yangi Quddus” taqdim etmoqda.
Ko‘rgazma ochilishi doirasida “Daryo” muxbiri bilan suhbatlashgan “Yangi Quddus” muzeyi bosh direktori Anna Antipenko rassomlar ko‘proq inson shaxsiga yuzlanganini aytdi.
Muzey rahbari fikricha, bu raqamlashgan, sunʼiy ong taʼsiri kuchli bo‘lgan hozirgi zamonda ham juda dolzarb masaladir.
“Biz Nukus muzeyi bilan bir necha yildan beri ishlab kelyapmiz. Bugungi loyiha hamkorlikdagi katta yutug‘imiz bo‘ldi. Loyihani amalga oshirishda O‘zbekiston Madaniyat va sanʼatni rivojlantirish jamg‘armasi yordamiga tayandik. Buning uchun jamg‘armaga rahmat aytaman. Ko‘rgazma tom maʼnoda muloqot vositasiga aylanyapti. Bu muzeylarimiz, O‘zbekiston va Rossiya, madaniyatlar, XX va XXI asrlar orasidagi muloqotdir”, deydi Anna Antipenko.
Qoraqalpog‘iston davlat sanʼat muzeyi “Sahrodagi Luvr” nomi bilan dunyoga mashhur. Unga 1966-yil fevralda taniqli rassom, kolleksioner, etnograf va sanʼatshunos Igor Savitskiy asos solgan.
Ijodkor o‘z davrida Moskvadan Nukusga ko‘chib borib, hayoti va ijodini bir umrga Qoraqalpog‘iston bilan bog‘laydi. Savitskiy sovet davrida ommaga taqdim etish taʼqiqlangan ko‘plab suratlarni saqlab qolgan. “Yangi Quddus”dagi kompozitsiyada o‘sha suratlardan namunalarni ko‘rish mumkin.
Madaniy meros agentligi boshqarma boshlig‘i Bobur Sayomovning maʼlumot berishicha, Savitskiy muzeyi rus avangardi asarlari bo‘yicha dunyoda ikkinchi o‘rinda turadi.
“Ko‘rgazmaga uch yil tayyorgarlik ko‘rildi. Jarayonda Nukusdan Rossiyaga olib kelingan 80 ta suratning 40 tasi rus, fransuz va mahalliy restavratorlar tomonidan restavratsiya qilindi. Asarlar ikki muzey kolleksiyasiga mansub bo‘lsa-da, umumiy yo‘nalish va g‘oya jihatdan o‘zaro bog‘liq. Mazkur suratlar dunyoga ilk bor yaxlit kompozitsiya shaklida taqdim etilmoqda. Ekspozitsiyada dunyoga mashhur bo‘lgan qator asarlar mavjud. Bunga Aleksandr Volkov chizgan kubizm yo‘nalishidagi suratni misol keltirish mumkin”, dedi mutaxassis.
Rossiyalik sanʼatshunos, ko‘rgazma kuratori Nadejda Plungyanning aytishicha, ekspozitsiyadagi asarlar shu paytgacha saqlab qolinishi murakkab kechgan.
Chunki bu turdagi suratlar o‘z davrida sovet ideologiyasiga zid deb topilib, muzeylardan chiqarilgan. Hatto unutilish xavfi ostida qolgan. Keyin Savitskiy mazkur suratlarni yashirin tarzda to‘plagan va saqlab qolgan. Sovet siyosiy tizimi sanʼatni o‘z ideologik maqsadlariga bo‘ysundirishga harakat qilgan.
“Ekspozitsiyada avangard tugab, 1920-yillar avvalida modernizm davri boshlanganini payqash mumkin. Modernizm — XX asrning eng yirik uslublaridan biri. Uning fransuzcha, nemischa va sovetcha ko‘rinishlari bor. Ko‘rgazma orqali XX asrning ilk davrlari qanday yorqin, murakkab va xilma-xil uslublar bilan kechganini ko‘ramiz. Bu tomoshabinni tarix haqida o‘ylashga undaydi. Chunki o‘tgan asr juda dramatik, chuqur falsafa, badiiy ilhom va sanʼat bilan to‘la davr edi. Kompozitsiyadagi asarlar erkinlikka intilishni ham o‘zida aks ettiradi. Rassomlar qurilayotgan yangi dunyoni, sanoatlashuv, ijtimoiy jarayonlar, yangilanayotgan shahar va qishloqlar hayotini tasvirlashgan. Inqilobiy sahnalar, avtoportretlar va portretlar yaratishgan. Ko‘rgazmada bunday asarlar juda ko‘p”, dedi sanʼatshunos.
Ekspozitsiya mavzuga oid bo‘limlar ketma-ketligida tuzilgan. Masalan, “Yangi Sharq mo‘yqalam ustalari” bo‘limida Sharq va milliy modernizm (Aleksandr Volkov, Nikolay Karaxan, O‘rol Tansiqboyev va boshqa rassomlar) qiyofasini shakllantiruvchi asarlar taqdim etilgan.
“Zamon siymolari” bo‘limi davr xronikasi sifatidagi portret va yangi jamiyat qiyofasini o‘rganishga bag‘ishlangan.
“1920–1930-yillar metafizikasi” bo‘limi Kliment Redko va Solomon Nikritinlarning falsafiy izlanishlariga murojaat etadi.
Ijodkorlar insonning zamon va makondagi shiddatli harakatlari, sanoat va tabiat o‘rtasidagi kurash, fazoviy va yer kuchlarining taranglashuvi hamda radioto‘lqinlarning tebranishlarini matoda gavdalantirishga intilgan.
“Yangi dunyoning kashf etilishi. Rangtasvirchilar ustaxonasi” bo‘limida o‘z asarlarida anʼanaviy rangtasvir uslublarini saqlashga intilgan rassomlar ijodiy ishlari jamlangan.
Bu bo‘limga Aleksandr Shevchenko, Rostislav Barto va Nikolay Viting kabi mo‘yqalam ustalari yaratgan suratlar joylangan. Mazkur asarlarda eski va yangi uslublar uyg‘unlashib, sanʼatning zamon bilan birga rivojlanayotgani aks etgan.
Ko‘rgazma joriy yil 30-mayidan 8-noyabr kunigacha davom etadi.
Maʼlumot uchun, Madaniyat va sanʼatni rivojlantirish jamg‘armasi O‘zbekiston madaniy merosini asrab-avaylash, targ‘ib qilish va qo‘llab-quvvatlash bilan shug‘ullanadi. Jamg‘arma 2024-yil aprelda Toshkent shahridagi IV butunjahon kreativ iqtisodiyot anjumanini o‘tkazgan. Joriy yil aprelida esa Nukus shahrida birinchi Orol madaniyati sammitini tashkil etdi.
Ayni paytda jamg‘arma O‘zbekistonning aprel oyidan oktyabrgacha davom etadigan Yaponiyadagi “Expo–2025” ko‘rgazmasida qatnashmoqda. Toshkentdagi Zamonaviy sanʼat markazini qayta taʼmirlash, Tadao Ando tomonidan loyihalashtirilgan yangi sanʼat muzeyini qurish va knyaz Romanov qarorgohini restavratsiya qilish ishlariga boshchilik qilmoqda.
Izoh (0)