Xitoy ketma-ket uchinchi yil yadro quroli arsenalini ko‘paytirish bo‘yicha dunyoda yetakchiga aylandi. Stokgolm tinchlik muammolarini o‘rganish instituti (SIPRI) ekspertlari tegishli hisobotni e’lon qildi.
Hisobotga ko‘ra, 2025-yil boshiga kelib Xitoy yadro arsenali 600 ta jangovar kallakka ega bo‘lgan. Bu ko‘rsatkich bo‘yicha mamlakat AQSH va Rossiyadan keyin (ularda 5 mingdan ortiq jangovar kallaklar mavjud) dunyoda uchinchi o‘rinni egallagan. Bir yil ichida Xitoy armiyasi 100 ga yaqin yangi yadro kallaklarini olgan va 2020-yilga nisbatan uning arsenali deyarli ikki baravar oshgan.
2023-yildan boshlab Xitoy o‘zining yadroviy kuchlarini yiliga 100 ta jangovar kallak tezligida ko‘paytirmoqda. Taqqoslash uchun: Fransiya va Buyuk Britaniyaning arsenalida o‘tgan yili o‘zgarish bo‘lmagan — mos ravishda 290 va 225 jangovar kallak.
AQSH hisobdan chiqarish orqali jangovar kallaklar zaxirasini 8 taga kamaytirib, 3708 taga tushirgan; Rossiya esa 71 ta birlikka qisqartirib, 4380 taga yetkazgan. Xitoydan tashqari yadroviy arsenalini kengaytirgan yagona davlat Hindiston bo‘ldi. Unda hozirda 180 ta jangovar kallak mavjud, 2024-yilda esa bu ko‘rsatkich 172 ta edi.
Shu bilan birga, Xitoy quruqlikdagi qit’alararo raketalarni uchirish uchun keng ko‘lamli shaxtalar qurmoqda. 2025-yil boshida mamlakat shimoli va sharqidagi cho‘l hududlarida 350 ta shunday qurilmalar qurib bitkazildi yoki qurib bitkazilish arafasida, deb yozadi SIPRI.
Amerika olimlar federatsiyasi (FAS) ma’lumotlariga ko‘ra, Xitoyning yangi raketalari Rossiya chegarasi yaqinidagi hududlarda joylashgan. Bular: Mo‘g‘uliston bilan chegaradosh Gansu viloyatidagi Yuymen shahri; Shinjon-Uyg‘ur muxtor o‘lkasidagi Xami shahri; hamda sharqiy chekkasi Rossiyaning Chita viloyatiga tutashgan Ichki Mo‘g‘uliston viloyatidagi Ordos shahri.
Xitoy ilk bor tinchlik davrida yadroviy raketalarga jangovar qismlarni joylashtirishni boshladi. Ekspertlar prognoziga ko‘ra, 2030-yilga borib Xitoy strategik yadro quroli tashuvchilari soni bo‘yicha AQSH va Rossiya bilan tenglashishi mumkin. Kreml hozirda 592 ta, jumladan, 333 ta quruqlikdagi va 192 ta dengizdagi raketalarga ega. AQSHda jami 745 ta tashuvchi bor, ulardan 400 tasi quruqlikda, 280 tasi esa suvosti kemalarida.
SIPRI ekspertlari yozishicha, deyarli barcha yadroviy davlatlar o‘z arsenallarini modernizatsiya qilish bo‘yicha intensiv dasturlarni amalga oshirmoqda va Sovuq urush tugaganidan keyin boshlangan bosqichma-bosqich yadroviy qurolsizlanish jarayoni yaqin yillarda nihoyasiga yetishi mumkin.
Dunyoda yadroviy qurollarni kamaytirish davri nihoyasiga yetmoqda. Biz arsenallarni ko‘paytirish, yadroviy ritorikaning keskinlashuvi va qurol-yarog‘ nazorati bo‘yicha kelishuvlardan chiqishning aniq tendensiyasini ko‘rmoqdamiz, deydi SIPRI katta ilmiy xodimi va FAS yadroviy axborot loyihasi direktori Xans Kristensen.
Izoh (0)