Bu filmlar nafaqat kino sanoatiga, balki tomoshabinlar qarashlariga ham ta’sir ko‘rsatgan muhim burilish nuqtalariga aylandi. Ularning ta’siri hozirgi kunda ham — zamonaviy blokbaster, mualliflik drama va hatto seriallarda seziladi. Ushbu ro‘yxatda kino olamida inqilobiy yutuq sifatida tarixda o‘chmas iz qoldirgan filmlar keltirilgan.
“Fuqaro Keyn”
Film mediamagnat Charlz Foster Keynning hayoti haqida hikoya qiladi. Uning vafotidan so‘ng jurnalistlar Keynning so‘nggi nafasida aytgan “Rouzbad” so‘zining ma’nosini aniqlashga harakat qiladi. Qahramonning yaqinlari va tanishlari xotiralari orqali uning yuksalishi, yolg‘izligi va insoniyligini yo‘qotish tarixi ochib beriladi. Asar hokimiyat va boylik ichki bo‘shliqqa olib kelishi mumkinligini ko‘rsatadi.
Orson Uellsning filmi kinematografiyada inqilob yasadi. Birinchi marta chuqur fokus, noodatiy rakurslar va chiziqsiz syujet qo‘llanildi. Bu usullar keyinchalik klassikaga aylandi. “Keyn” vizual hikoya qilishning yangi mezonini o‘rnatdi va kinoning adabiyot va teatr darajasidagi san’at bo‘lishi mumkinligini isbotladi.
“Psixo”
Marion Kreyn katta miqdordagi pulni o‘g‘irlab yashirinadi va tortinchoq Norman Beyts boshqaradigan mehmonxonada to‘xtaydi. Ko‘p o‘tmay, qiz g‘alati sharoitda halok bo‘ladi. Uning yo‘qolishini tekshirish dahshatli haqiqatni ochadi: Norman shaxsiyati ikkiga bo‘lingan. Film kutilmagan burilishi va vahimali muhiti tufayli dahshatli film janrida inqilob yasadi.
Alfred Xichkok barcha qoidalarni buzadi: filmning o‘rtasida bosh qahramonni o‘ldiradi, tomoshabinlar kutganini chippakka chiqaradi va qo‘rquv janrini o‘zgartiradi. “Psixo” asosiy oqimga ruhiy dahshatni olib kirdi va kuchli hayajonni qanday boshqarish mumkinligini ko‘rsatdi.
“Cho‘qintirgan ota”
Film don Vito boshchiligidagi Korleone mafiya oilasi haqida hikoya qiladi. Unga suiqasd uyushtirilganda, ilgari jinoyat olamidan uzoq yurgan kenja o‘g‘li Maykl oila ishlarini o‘z zimmasiga olishga majbur bo‘ladi. Asta-sekin Maykl halol insondan shafqatsiz mafiya sardoriga aylanadi.
Frensis Ford Koppola gangsterlar filmini oila, hokimiyat va xiyonat haqidagi ulkan dostonga aylantirdi. Film “yangi Gollivud”da burilish nuqtasi bo‘lib, jiddiy mualliflik kinosining tijorat jihatdan muvaffaqiyatli bo‘lishi mumkinligini ko‘rsatib berdi. U kelajakdagi dramalar, seriallar va jinoyat olamiga oid rivoyatlar uchun yangi me’yor o‘rnatdi.
“Quturgan buqa”
Film bokschi Jeyk Lamottaning ko‘tarilishi va qulashi haqida hikoya qiladi. Uning tajovuzkor jang uslubi ringda muvaffaqiyat keltirsa-da, rashk, g‘azab va beqarorlik shaxsiy hayotini vayron qiladi. Jeyk ichki tuyg‘ulari bilan kurashib, xotini, akasi va ishini yo‘qotadi. Martin Skorseze o‘zini boshqara olmaydigan odamning qayg‘uli va hayotiy portretini yaratdi. Robert De Niro fe’l-atvori tufayli halok bo‘layotgan sportchi obrazini ajoyib tarzda gavdalantirdi.
Film uslubiy mukammallik namunasiga aylandi. Oq-qora tasvirga olish, montaj va aktyorlik mahorati biografik filmlar uchun yangi mezon o‘rnatdi. Bu sport mavzusini kuchli vizual ifodalilik bilan fojia sifatida tasvirlash mumkinligini isbotladi.
“Matritsa”
Xaker Neo o‘zi yashayotgan voqelik aslida insoniyatni qul qilgan sun’iy intellekt tomonidan yaratilgan sarobdan iborat ekanligini bilib qoladi. Aslida dunyo Matritsa deb ataluvchi raqamli modellashtirish bo‘lib, odamlar tanasi energiya manbai sifatida ishlatiladi. Isyonchilar guruhiga qo‘shilgach, Neo modellashtirish qonunlarini boshqarishni o‘rganadi va kurash yo‘nalishini o‘zgartirishga qodir bo‘lgan Tanlangan inson sifatidagi o‘z vazifasini anglab yetadi.
Vachovskiylarning fantastik jangovar filmi kinematografiya tilini o‘zgartirdi: bullet time texnikasi, zamonaviy vizual yechim va falsafiy tagma’no butun bir avlod rejissyorlarini ilhomlantirdi. “Matritsa” ekshn, kiberpank va sharq jang san’atlarini o‘ziga xos estetikada uyg‘unlashtirib, 2000-yillarning ramziga aylandi.
“Uzuklar hukmdori: birodarlik uzuklari”
Hobbit Frodo Beggins amakisidan ulkan kuchga ega bo‘lgan sehrli Hukmronlik uzugini qabul qiladi. Uni yo‘q qilish va qora hukmdor Sauronning hokimiyatni qo‘lga kiritishiga to‘sqinlik qilish maqsadida Frodo xatarli sayohatga otlanadi. U bilan birga jangchilar, elf, gnom, sehrgar va boshqa hobbitlardan iborat jamoa yo‘lga chiqadi. Qahramonlar dushmanlar, vasvasalar va xoinliklarga duch kelib, uzukni yo‘q qilish mumkin bo‘lgan Halokat tog‘iga yetib borishga harakat qiladilar.
Piter Jekson fantastika janri keng qamrovli, jiddiy va ta’sirchan bo‘lishi mumkinligini isbotladi. Trilogiya kitoblarni ekranlashtirishda va vizual effektlar yaratishda yangi me’yorlarni o‘rnatdi. Bu burilish nuqtasi bo‘ldi, shundan so‘ng fantastika katta kinoda e’tiborga loyiq janrga aylandi.
“Avatar”
Shol bo‘lib qolgan dengiz piyodachisi Jeyk Salli avatarni boshqarish orqali yangi hayot imkoniyatiga ega bo‘ladi. Avatar — inson DNKsi va mahalliy na’vi xalqi genlaridan yaratilgan tana. U qimmatbaho resurslarni qazib olishda insonlarga yordam berish uchun Pandoraga yo‘l oladi. Biroq na’vi xalqi bilan yaqinlashib, Neytiriga ko‘ngil qo‘ygan Jeyk qarashlarini o‘zgartiradi. U Pandorani himoya qilish uchun o‘z qo‘mondonlariga xiyonat qilib, sayyora taqdiri uchun hal qiluvchi jangga kirishadi.
Jeyms Kemeron yana yangilik yaratuvchiga aylandi: “Avatar” 3D kinoni yangi bosqichga ko‘tardi va kassa daromadlari bo‘yicha rekord o‘rnatdi. U virtual tasvirga olish usulini joriy etdi va raqamli dunyolarni yaratishda namuna bo‘ldi. Film kinoning vizual imkoniyatlari haqidagi tasavvurni butunlay o‘zgartirdi.
“Parazitlar”
Film yerto‘lada qashshoqlikda kun kechirayotgan Kimlar oilasi haqida hikoya qiladi. Tasodif tufayli o‘g‘il Ki U badavlat Paklar xonadoniga repetitor sifatida ishga joylashadi. Asta-sekin Kimlarning barcha a’zolari turli soha mutaxassislari niqobi ostida bu uyga ishga kirib oladi. Biroq yerto‘lada yashiringan sir fosh bo‘lgach, aldov tez orada nazoratdan chiqib ketadi. Voqealar rivoji fojiaga aylanib, chuqur ijtimoiy ziddiyatlar va sinfiy tengsizlikni yaqqol namoyon etadi.
Pon Jun Ho asari ingliz tilida bo‘lmagan filmlar orasida birinchi bo‘lib eng yaxshi film nominatsiyasida “Oskar” mukofotiga sazovor bo‘ldi. “Parazitlar” “mahalliy” va “jahon” kinosi o‘rtasidagi to‘siqlarni buzib tashladi hamda koreys voqeligi asosidagi hikoya ham umuminsoniy ahamiyat kasb etishi mumkinligini isbotladi. Bu esa xalqaro filmlarga qiziqishni yanada kuchaytirdi.
Izoh (0)