Isroillik tadqiqotchilar ismning nafaqat shaxsiyatga, balki insonning jismoniy xususiyatlariga ham ta’sir ko‘rsatishi mumkinligini aniqladilar. Olib borilgan tadqiqotlarga ko‘ra, vaqt o‘tishi bilan bir xil ismli kishilar tashqi ko‘rinish jihatidan bir-biriga o‘xshab borar ekan. Tadqiqot natijalari Science Focus jurnalida e’lon qilindi.
Ta’kidlanishicha, tadqiqotning asosiy nuqtasi “yuzni moslashtirish effekti”, deb ataluvchi hodisa bo‘lgan. Ushbu hodisaga ko‘ra, odamlar boshqa shaxsning yuziga qarab, uning ismini tasodifiy tanlashga qaraganda ancha ko‘proq to‘g‘ri topishga qodir ekan. Buning sababini aniqlash uchun tadqiqotchilar bir qator tajribalar o‘tkazgan.
Tajribalardan birida ishtirokchilardan bir qator fotosuratlarni ko‘rib chiqish va taklif etilgan bir nechta variantlar orasidan ismni tanlash so‘ralgan. Kattalarning ismlarini bolalarnikiga qaraganda ancha aniqroq topishgan. Bolalar holatida natijalar deyarli tasodifiy edi. Bu esa yosh ulg‘ayishi bilan tashqi ko‘rinish haqiqatan ham ismga “moslashadi”, degan taxminni ilgari surish uchun asos bo‘lgan.
“Sun’iy intellekt algoritmlari yordamida o‘tkazilgan qo‘shimcha tahlil shuni ko‘rsatdiki, bir xil ismli katta yoshli odamlar ko‘pincha bolalarda kuzatilmagan umumiy yuz xususiyatlariga ega bo‘ladilar”, deydi tadqiqotchilar.
Tadqiqotchilarning fikricha, buning sababi ijtimoiy stereotiplardir. Stereotiplar ism kiyinish uslubi, yuz ifodasi, qaddi-qomat va hatto xulq-atvor xususiyatlariga ta’sir qiluvchi ma’lum kutishlarni yuzaga keltiradi. Asta-sekin inson o‘z ismiga biriktirilgan obrazga moslasha boshlaydi.
Shuningdek, “o‘zini o‘zi oqlash bashorati” effekti ham amal qiladi. Atrofdagilar insonga uning ismiga mos ravishda munosabatda bo‘ladi, bu esa o‘z navbatida uning o‘zini his qilishi va xulq-atvoriga ta’sir ko‘rsatadi. Masalan, maktablarda o‘qituvchilar “murakkab” ismli o‘quvchilarga ongsiz ravishda boshqacha munosabatda bo‘lishlari va shu bilan turli xil ta’lim va hayotiy tajribalarni shakllantirishlari mumkin.
Shunga o‘xshash tendensiyalar Germaniyada ham qayd etilgan. Masalan, Aleksandr yoki Sofiya kabi keng tarqalgan ism egalari ko‘proq ishonch va yoqimlilik uyg‘otgan bo‘lsa, nodir ismlar kamroq ijtimoiy jozibadorlik bilan bog‘langan, ammo g‘ayrioddiy karyera egalarida ko‘proq uchragan.
Izoh (0)