AQSH prezidenti Donald Tramp agar Eron o‘zining yadro quroli dasturidan voz kechmasa, bu mamlakatga nisbatan ehtimoliy harbiy zarbada Isroil yetakchi rol o‘ynashini ta’kidladi. Bu haqda Al Arabiya xabar berdi.
AQSH va Eron rasmiylari hafta oxirida Ummonda muzokaralar olib boradi. Tramp muzokaralar “to‘g‘ridan to‘g‘ri” bo‘lishini aytgan, Eron esa AQSH bilan “bilvosita” muzokaralar tashkillashtirilishini ta’kidlagan. AQSH prezidenti yadroviy dasturdan voz kechmaslik oqibatlaridan ogohlantirmoqda.
Agar harbiy kuch kerak bo‘lsa, biz uni ishlatamiz. Bu borada Isroil juda faol bo‘ladi. Ular yetakchi bo‘ladi. Lekin bizni hech kim boshqarmaydi, biz o‘zimiz xohlagan ishni qilamiz, degan Tramp.
Isroil va AQSH — umumiy maqsad yo‘lida
Isroil bosh vaziri Binyamin Netanyaxu Trampning Eron bilan diplomatik kelishuvga erishish yo‘lidagi harakatlarini qo‘llab-quvvatlagan edi. U Isroil va AQSHning umumiy maqsadi — Eronning yadro quroliga ega bo‘lishiga yo‘l qo‘ymaslik ekanini aytgan.
Shunga qaramay, aynan Netanyaxu 2018-yilda Trampni Eron bilan tuzilgan xalqaro yadroviy bitimdan chiqishga undagan. Isroil bosh vaziri Eronga nisbatan qattiq pozitsiyasi bilan tanilgan va unga harbiy bosim o‘tkazishni ham ilgari surgan.
U 2003-yilda Liviya xalqaro hamjamiyat bilan imzolagan bitimga o‘xshash diplomatik kelishuvni mamnuniyat bilan qabul qilishini aytgan. O‘sha bitimga ko‘ra, Liviya rahbari Muammar Kaddafiy yashirin yadroviy dasturidan to‘liq voz kechgan edi. Eron esa o‘z yadroviy dasturi Xalqaro atom energiyasi agentligi (IAEA) tomonidan tan olinganini aytib, uni davom ettirish niyatida.
Menimcha, bu yaxshi natija bo‘ladi. Ammo nima bo‘lishidan qat’iy nazar, Eronning yadro quroliga ega bo‘lishiga yo‘l qo‘ymasligimiz kerak, degan Isroil bosh vaziri.
Muzokaralar va yangi sanksiyalar
AQSH Eron yadro quroli yaratishga har qachongidan ham yaqinlashganidan xavotirda. Shunga qaramay, Tramp muzokaralar bo‘yicha aniq muddat belgilamaganini aytdi.
Muzokaralarni boshlaganingizda, ularning yaxshi ketayotganini yoki yo‘qligini sezib turasiz. Menimcha, hozirgi holatga qarab aytishim mumkinki, ular yaxshi ketmayapti. Bu shunchaki ichki sezgim, degan u.
Ma’lumot o‘rnida, 2015-yilda Buyuk Britaniya, Germaniya, Xitoy, Rossiya, AQSH, Fransiya va Eron yadroviy kelishuvni — Eron yadroviy dasturiga cheklovlar evaziga sanksiyalarni bekor qilishni nazarda tutuvchi Qo‘shma keng qamrovli harakatlar rejasini imzoladi. AQSH Tramp prezidentligi davrida 2018-yilning may oyida ushbu kelishuvdan chiqqan va Tehronga qarshi sanksiyalarni tiklagan. Bunga javoban Eron kelishuv bo‘yicha o‘z majburiyatlarini bosqichma-bosqich qisqartirish, yadroviy tadqiqotlar, sentrifugalar va uranni boyitish darajasidagi cheklovlardan voz kechishini e’lon qilgan.
Tramp qayta prezidentlikka saylangach, Eronga “maksimal bosim o‘tkazish” kampaniyasini boshladi. Uning maqsadi Isroilning asosiy dushmanini zaiflashtirish, Eron yadroviy bombasi yaratilishiga yo‘l qo‘ymaslik va Eron ballistik raketalarining uzoqligini cheklashdir.
Vashingtonning asosiy raqibi hisoblangan Xitoy esa Eronga qarshi noqonuniy sanksiyalarga chek qo‘yishni taklif qilmoqda. U buni yadro dasturi bo‘yicha muzokaralarni boshi berk ko‘chadan olib chiqishga yordam beradi, deb hisoblaydi.
AQSH Moliya vazirligi 9-aprel kuni Eronning yadro dasturiga aloqador beshta tashkilot va bir shaxsga qarshi yangi sanksiyalar e’lon qildi.
Men Eron buyuk davlat bo‘lishini istayman. Ular faqat bitta narsaga ega bo‘lishi mumkin emas — bu yadroviy qurol. Ular buni tushunadi, degan Tramp.
Eron prezidenti Mas’ud Pezeshkiyon esa 9-aprel kuni yana bir bor mamlakatining yadro bombasi ortidan quvmayotganini va agar kelishuvga erishilsa, AQSH investitsiyasiga ham ochiqligini bildirdi.
Izoh (0)