1959-yil 9-martda Barbi qo‘g‘irchog‘i ilk marta sotuvga chiqarildi. O‘sha paytda u atigi uch dollarga sotilardi. Umumiy hisobda, qo‘g‘irchoq paydo bo‘lgandan buyon milliarddan ortiq nusxasi sotilgan. Bu vaqt mobaynida ayollik timsoli, mustaqillik va hatto inklyuzivlik ramziga aylanishga ulgurgan qo‘g‘irchoq tarixi haqida ma’lumot beramiz.
Ismi va kelib chiqishi
To‘liq ismi Barbara Millisent Roberts bo‘lgan o‘yinchoq AQShda katta yoshlilar xususiyatlariga ega bo‘lgan birinchi ommaviy ishlab chiqarilgan qo‘g‘irchoq edi. U paydo bo‘lguniga qadar qizlar asosan chaqaloq qo‘g‘irchoqlarni o‘ynashardi.
Dastlab qo‘g‘irchoq yaratuvchilari — Mattel kompaniyasi uning Viskonsin shtatidagi Uillouz shahrida tug‘ilganini ta’kidlagan. Biroq 1990-yillarda Barbining rasmiy tarjimayi holi o‘zgaradi — uning vatani Nyu York deb atala boshlandi.
Barbi qo‘g‘irchog‘i kompaniya egalari Rut Handler va uning eri Elliot tufayli paydo bo‘ldi. Aniqrog‘i, Elliotga bu g‘oyani xotini bergan: kompaniya rasmlar uchun romlar ishlab chiqarish bilan shug‘ullanar, shuningdek, o‘g‘il bolalar uchun ba’zi o‘yinchoq turlarini ham ishlab chiqarardi.
Barbining tashqi ko‘rinishi Lilli Bild ismli qo‘g‘irchoqdan andoza olingan bo‘lib, uning yaratuvchilari Bild Zeitung gazetasidagi kattalar uchun mo‘ljallangan nemis komiksidagi pin-ap uslubidagi qizning sarguzashtlari haqidagi personajdan ilhomlanishgan.
Dastlab Lilli kattalar uchun sovg‘a sifatida sotilgan bo‘lib, uni tamaki do‘konlaridan xarid qilish mumkin edi. Uning beli ingichka, qora sochli edi. Shunday bo‘lsa-da, qo‘g‘irchoq bolalar orasida ham mashhurlikka erishdi.
Xendlerlar o‘z versiyalarini yaratib, uni bolalar mahsulotlari ko‘rgazmasida namoyish etdilar va - ushbu mahsulot segmenti uchun tarixda birinchi marta - televideniyeda reklama kampaniyasini yo‘lga qo‘ydilar.
Birinchi Barbi qora sochli bo‘lib, sochini “ot dumi” shaklida turmaklagandi; quloqlarida sadaf sirg‘alari, oyoqlarida poshnali sandal bo‘lib, yo‘l-yo‘l cho‘milish libosida edi.
Moda ramzi
Mattel kompaniyasi boshidanoq o‘z loyihasiga jiddiy munosabatda bo‘lgan. Masalan, kompaniya dizaynerlari ilhomlanish uchun moda ko‘rgazmalariga borgan. Keyinchalik ular dizaynerlarni jalb qilib, Versace, Calvin Klein, Burberry hamda boshqa ko‘plab brendlar qo‘g‘irchoqqa kiyimlar yaratdi. Bundan tashqari, bu ajoyib marketing usuli edi: barcha kiyim-kechaklar, poyabzallar va aksessuarlar alohida sotilardi.
Qo‘g‘irchoqning bo‘yi 30 santimetrdan sal pastroq. Agar Barbi haqiqiy ayol bo‘lganida, bo‘yi taxminan 160 santimetr, vazni 40 kilogrammdan sal kam, ko‘krak aylanasi 89 santimetr, beli 35 santimetr, soni esa 74 santimetr bo‘lardi.
Shunday bo‘lsa-da, bugungi kunda ham ko‘plab qizlar Barbiga o‘xshashni orzu qilishadi. Barbi singari qomatga ega bo‘lishga intilish ko‘plab o‘smirlarning ruhiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatdi. “Barbi sindromi” hozirgi kunda ham ota-onalar va ruhshunoslarni tashvishga solmoqda. 2006-yilda o‘tkazilgan tadqiqot shuni ko‘rsatdiki, qo‘g‘irchoqlar qizlarga salbiy ta’sir ko‘rsatib, yetarlicha ozg‘in emasliklaridan xavotirga soladi. Bu esa bulimiya yoki anoreksiyaga olib kelishi mumkin.
Barbining karyerasi
Ta’kidlash joizki, Mattel kompaniyasi doimo iste’molchilarning istak va kayfiyatlarini yaxshi bilgan. Ko‘p o‘tmay Barbi moliyaviy mustaqillik timsoli bo‘lib qoldi.
Barbi o‘zining 66 yili davomida 200 dan ortiq kasbni egalladi. U oshpaz, o‘qituvchi, enaga, veterinar, sportchi, kosmonavt, styuardessa, jarroh va hatto prezidentlikka nomzod bo‘lgan. Bu uning xizmat ro‘yxatining atigi yigirmadan bir qismi, xolos.
1961-yilda Barbining Ken Karson ismli sevgilisi paydo bo‘ldi. Lekin u umr yo‘ldoshidan ko‘ra ko‘proq muxlisiga o‘xshardi.
Black Lives Matter (Qora tanlilarning hayoti muhim)
1968-yilda Barbining afro-amerikalik do‘stlari paydo bo‘lgan, ammo Mattel kompaniyasi qora tanli qo‘g‘irchoqni faqat 1980-yildagina taqdim etgan.
2016-yilda brend Fashionistas qo‘g‘irchoqlar turkumini ishlab chiqardi. Bu turkumga Barbining turli tana tuzilishli, teri rangli va boshqa milliy xususiyatlarga ega do‘stlari kiritildi. Kompaniya tavakkalchilikka borib, dunyodagi eng mashhur qo‘g‘irchoqlardan birini zamonaviy talablarga moslashtirdi: Barbi mo‘tadil feminist, tanani qabul qiluvchi va inklyuziv namunaga aylanishi kerak edi. Shunday qilib, yuqorida tilga olingan qo‘g‘irchoqlar qatorida, nogironlik aravachasidagi kabi alohida ehtiyojlarga ega Barbilar ham paydo bo‘ldi.
Barbi afsonaviy ayollar timsolida
Mattel kompaniyasi marketing sirlarini yaxshi biladi. Ishlab chiqaruvchilar tez-tez Barbi qo‘g‘irchoqlarining yangi to‘plamlarini sotuvga chiqarib turadi. Masalan, turli millatga mansub Barbilarning o‘z milliy kiyimlaridagi kolleksiyasi mavjud edi. “Ilhom beruvchi ayollar” to‘plamiga esa birinchi ayol uchuvchi Ameliya Erxart, rassom Frida Kalo hamda astronavt va olima Ketrin Jonson kiritilgan.
Qo‘g‘irchoq mashhur aktrisalar, masalan, Merilin Monro va Odri Xepbern obrazlarida namoyish etilgan kolleksiya juda mashhur edi.
Qo‘g‘irchoq sharafiga ehtirom
Barbi odatda tirik insonlarga ko‘rsatiladigan ehtiromga sazovor bo‘lgan dunyodagi yagona o‘yinchoqdir. U Parijdagi Greven muzeyida namoyish etilmoqda, 1974-yilda uning sharafiga Nyu-Yorkdagi Tayms-skverning bir qismi bir haftalik qayta nomlangan, 1986-yilda esa uning portretini Endi Uorxol chizgan. Ko‘plab liboslar, uylar, mashinalar va uy hayvonlarini almashtirgan Barbi qo‘g‘irchog‘i, oxir-oqibat Ginnesning rekordlar kitobiga kiritildi, shuningdek, Madam Tyusso mum haykallari muzeyining eksponatiga aylandi.
Bundan tashqari, Barbi haqida film ham suratga olingan. Mashhur qo‘g‘irchoqni Margo Robbi, Kenni esa Rayan Gosling ijro etgan. Syujetga ko‘ra, Barbi yetarlicha mukammal qo‘g‘irchoq bo‘lmagani sababli Barbilenddan haydalgach, chinakam baxtni izlab odamlar dunyosiga yo‘l oladi.
Izoh (0)