Dunyoning turli mamlakatlari markaziy banklari uchinchi yil ketma-ket o‘z zaxiralariga 1000 tonnadan ortiq oltin sotib olmoqda. 2024-yilda bu 1045 tonnani, 2023-yilda 1037 tonnani tashkil etgan. Jahon oltin kengashi (World Gold Council, WGS) hisobotlariga ko‘ra, 2022-yilda rekord (1082 tonna) o‘rnatilgan.
Rivojlanayotgan mamlakatlarning markaziy banklari sof oltin sotib olish bo‘yicha yetakchi bo‘lib qolmoqda. O‘zbekiston, Xitoy va Qozog‘iston eng yirik xaridorlar uchligiga kiradi. Shuningdek, Polsha va Hindiston oltin zaxiralarini to‘plashda davom etmoqda — ikkala markaziy bank 2025-yil yanvar oyida o‘z zaxiralariga 3 tonnadan qo‘shgan.
UBS ekspertlari 2025-yilda jahon markaziy banklarining oltinga bo‘lgan ishtahasi saqlanib qolishini va ularning xaridlari hajmi 900 tonnaga yetishi mumkinligini kutmoqda.
Oltinga bo‘lgan barqaror talab uning rasmiy zaxiralarda, ayniqsa, geosiyosiy xatarlar kuchaygan sharoitda strategik ahamiyatini ta’kidlaydi, deyiladi Jahon oltin kengashi tadqiqotida.
♦ Dunyoda eng katta oltin zaxirasiga ega 10 ta davlat
1. AQSH oltin zaxirasi 8133,46 tonnani tashkil etadi. Bu ma’lumotlar Jahon oltin kengashining 2024-yil yakuni bo‘yicha hisobotiga asoslanadi. Oltin-valyuta zaxiralarining (OVZ) umumiy hajmida qimmatbaho metallarning ulushi 74,97 foizni tashkil etadi. Amerika oltin zaxirasining yarmidan ko‘pi Kentukki shtatidagi Fort-Noks shahridagi sobiq harbiy baza omborida saqlanadi.
Amerika oltinining so‘nggi auditi yarim asr oldin, 1974-yilda amalga oshirilgan. G‘arb ommaviy axborot vositalarining xabar berishicha, Ilon Mask AQSHning oltin zaxirasini taftish qilishga tayyorlanmoqda.
2. Germaniya — Yevropada oltin zaxiralari bo‘yicha rekordchi. Oltin zaxirasi - 3351,53 tonna. OVZ tarkibida oltinning ulushi — 74,39 foiz. Ilgari Germaniya oltin zaxiralarining katta qismi Nyu York (AQSH), London (Buyuk Britaniya) va Parij (Fransiya) banklarida joylashgan edi. Ammo 2013-yildan boshlab Germaniya jamoatchilik fikri bosimi ostida o‘z oltinlarini chet el omborlaridan qaytarib ola boshladi.
2017-yilga kelib, mamlakat zaxiraning yarmini Frankfurtdagi Vilgelm-Epshteyn-Strasse, 14-uy manzilidagi Bundesbank omborlariga qaytardi. Hozir u yerda nemis oltinining 50,6 foizi mavjud. 2023-yil oxiri holatiga ko‘ra, Nyu York Federal zaxira bankida Germaniya oltin zaxirasining 36,6 foizi, Londondagi Angliya bankida esa 12,8 foizi qoldi. Bu Bundesbankning oltin zaxiralari to‘g‘risidagi yillik hisobotidan kelib chiqadi.
3. Italiya oltin zaxirasi 2451,84 tonna. OVZ tarkibida oltinning ulushi — 70,79 foiz. Italiya oltini asosan quyma holda saqlanadi. Ularning umumiy og‘irligi 4,2 dan 19,7 kg gacha bo‘lgan 95 493 donani tashkil etadi. Italiya bankining oltin zaxirasiga oltin tangalarning kichik ulushi ham kiradi — 4,1 tonna.
Rimning Natsional ko‘chasi, 91-uydagi Palazzo Kox saroyidagi yer osti omborida 44,9 foiz quyma va tangalar mavjud. Qolgan zaxiralarni Italiya AQSHning Manhettendagi Nyu York Federal zaxira bankiga (43,3%), Shveysariyadagi Bern omborxonasiga (6,1%) va Angliya bankining Londondagi omborxonasiga (5,8%) saqlash uchun topshirgan.
4. Fransiya oltin zaxirasi 2437 tonna bo‘lib, uning OVZdagi ulushi 72,27 foiz. Fransiyaning oltin zaxiralari miqdori 2009-yildan beri o‘zgarishsiz qolmoqda, o‘shanda Fransiya o‘z oltinining bir qismini oxirgi marta sotgan. Yaqin yillarda bu zaxiralarni ko‘paytirish ham, kamaytirish ham rejalashtirilmagan.
Fransiya banki ombori Parijdagi bank shtab-kvartirasining yerto‘lasining pastki -8 qavatida, Croix des Petits Champs ko‘chasida, 31-uyda joylashgan.
La Souterraine deb nomlangan ulkan omborxona Sena daryosi sathidan 29 metr chuqurlikda qurilgan. Uning gumbazini 658 ta ustun ko‘tarib turadi, devorlari koshin bilan qoplangan. La Souterrain qismi oshxonalar, rakovinalar va muzlatgichlar bilan jihozlangan. Mojaro yuzaga kelsa, u yerda 3 ming kishi yashirinishi mumkin. Oltin qutilar va shkaflarda quyma holda saqlanadi. Fransiyaning barcha rasmiy oltin zaxiralari Parijda joylashgan.
5. Rossiya: oltin zaxirasi — 2335,9 tonna. 2025-yil 1-mart holatiga ko‘ra, Rossiyada oltin zaxirasining qiymati pul ko‘rinishida rekord darajadagi 217,4 milliard dollarni tashkil etdi. Oltinning OVZdagi ulushi so‘nggi 25 yildagi eng yuqori ko‘rsatkichga 34,4 foizga ko‘tarildi. Bu ko‘rsatkich oxirgi marta 1999-yil 1-noyabrda 39,7 foizdan yuqori bo‘lgan.
2025-yil boshida Rossiya banki 3,1 tonna oltin sotgan holda oltinning asosiy sotuvchisiga aylandi. Shunday qilib, WGC ma’lumotlariga ko‘ra, 2025-yil yanvar oyida Rossiyadagi oltin zaxiralari 2330 tonnagacha kamaydi. Rossiya Markaziy banki oltin zaxiralarini ko‘p darajali xavfsizlik tizimiga ega o‘z omborlarida saqlaydi. Oltin sofligi 995 probadan past bo‘lmagan, og‘irligi 10 dan 14 kg gacha bo‘lgan tangalar va quymalarda saqlanadi.
6. Xitoy oltin zaxirasi 2279,56 tonnani tashkil etadi. OVZ tarkibida oltinning ulushi — 5,53 foiz. Rasmiy oltin zaxiralari Pekinda saqlanadi deb ishoniladi.
WGS ma’lumotlariga ko‘ra, Xitoy Xalq banki 2025-yil fevral oyida zaxiralarni 5 tonnaga oshirib, 2290 tonnaga yetkazgan. MB ketma-ket uchinchi oy oltin sotib olmoqda, avvalroq oltin narxining kuchli o‘sishi fonida regulyator 2024-yil may oyidan boshlab xaridlarni to‘xtatgan edi.
7. Shveysariya: oltin zaxirasi — 1039,94 tonna. OVZ tarkibida oltinning ulushi 9,59 foiz. Mamlakat oltin zaxiralarining aholi soniga nisbati bo‘yicha rekord ko‘rsatkichga ega. Shveysariya oltinning 70 foizini mamlakat ichida, 20 foizini Angliya bankida va 10 foizini Kanada Markaziy bankida saqlaydi. Shveysariya Milliy banki Berndagi Bundesplats maydoni, 1-uyda joylashgan shtab-kvartirasi ostida omborxonaga ega, ammo oltin zaxirasi saqlanadigan joy haqida rasmiy ma’lumot yo‘q.
8. Hindistonda oltin zaxirasi 876,18 tonna. Oltinning OVZdagi ulushi — 11,35 foiz. Oltin Maxarashtra shtatida Hindiston zaxira bankining omborida quyma shaklida saqlanmoqda.
2024-yil yakunlariga ko‘ra, Hindiston oltin zaxirasini 876,2 tonnaga oshirdi, garchi bir yil oldin bu ko‘rsatkich 803,6 tonnani tashkil etgan bo‘lsa-da. Bu mamlakatga oltin zaxiralari bo‘yicha sakkizinchi o‘rinni egallab, Yaponiyani to‘qqizinchi o‘ringa tushirib qo‘ydi.
Hind oltinining bir qismi Angliyada saqlanadi. 1991-yilda mamlakat jiddiy inqirozni boshdan kechirdi, bu esa hukumatni defoltdan qochish uchun oltin zaxiralaridan foydalanishga majbur qildi. 8 tonnaga yaqin oltin kredit olish uchun Angliya bankiga o‘tkazildi.
Hindiston zaxira banki 2024-yilda 1991-yil boshidan beri birinchi marta Angliyadan 100 tonnaga yaqin oltinni o‘z omborlariga o‘tkazdi. Hindiston manbalariga ko‘ra, yaqin oylarda xuddi shunday miqdordagi oltin yana mamlakatga olib kelinishi mumkin.
9. Yaponiya oltin zaxirasi 845,97 tonna. OVZ tarkibida oltinning ulushi — 5,77 foiz. Yaponiyadagi Xishikari mamlakatdagi yagona yirik oltin konidir, ammo oltinning katta qismi import qilinadi. Yaponiya Markaziy bankining bosh binosi Tokioda joylashgan.
10. Niderlandiyada oltin zaxirasi 612,45 tonna, OVZda oltin ulushi 64,93 foiz. Mamlakatning oltin zaxirasi De Nederlandsche Bank nomli markaziy bank tomonidan saqlanadi va boshqariladi. Amsterdamdagi Niderlandiya Markaziy bankining bosh qarorgohidagi oltin omborxonasida har biri 12,5 kg bo‘lgan 14 ming dona oltin quyma va ming dona oltin tanga solingan quti mavjud. Oltinning umumiy og‘irligi 200 ming kg bo‘lib, qiymati 12 milliard yevroni tashkil etadi (2024-yil mart holatiga ko‘ra). Bu oltin Niderlandiya Markaziy bankining jami oltin zaxirasining 31 foizini tashkil qiladi.
Oltin zaxirasining yana 31 foizi Manxettendagi Nyu-York Federal zaxira banki omborxonalarida saqlanadi. Qolgan 38 foizi esa Londondagi Angliya banki va Ottavadagi Kanada bankida joylashgan.
Izoh (0)