Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tahlili bo‘yicha, Toshkent shahrida 2025-yil 1-yanvar holatiga ko‘ra xonadon narxi 11,2 yillik to‘lanadigan ijara haqiga teng ekanini ko‘rsatmoqda.
Tahlilga ko‘ra, 2017-yildan boshlab mamlakatda uy-joy qurilish sur’ati keskin oshib, uy-joy taklifi ko‘paydi. Xususan, 2010-2016 yillarda xonadon (uylar) soni 400 ming donaga ko‘paygan bo‘lsa, o‘tgan 7 yilda ushbu ko‘rsatkich 1,65 millionga ko‘paygan. 2024-yilda 100 mingdan ortiq xonadonga ega bo‘lgan ko‘p qavatli uy joylar qurilib, uylar soni 7,6 milliontaga yetdi.
2024-yilda ro‘yxatdan o‘tgan uy-joy oldi-sotdi bitimlari soni o‘tgan yilga nisbatan 5,8 foizga pasayib, jami 256,6 ming donani tashkil etdi. Markaz hisob-kitoblariga ko‘ra, 2025-yil yanvar holatiga tijorat ipoteka kreditlari bo‘yicha o‘rtacha foiz stavka 25,3 foizga teng.
Markaziy bank ma’lumotiga ko‘ra, 2024-yil bo‘yicha tijorat banklarining o‘z mablag‘lari hisobidan ajratilgan ipoteka kreditlari o‘rtacha foiz stavkasi 24,8 foizni tashkil etgan.
2025-yil uchun kutilmalar
2025-yilda ham uy-joy bozorida talab va taklifni qo‘llab quvvatlashga qaratilgan ishlar davom ettirilishi ko‘zda tutilgan. Xususan, 2025-yilda 120 ming xonadonli ko‘p qavatli uylar qurilishi rejalashtirilgan bo‘lib, uy-joy dasturlarini moliyalashtirishga byudjetdan 15,5 trln so‘m, banklar tomonidan qo‘shimcha 10 trln so‘m yo‘naltirilishi rejalashtirilgan.
Uy-joy narxlari
2022-2024-yillarda uy-joy narxlari o‘zgarishining tahlili ko‘rsatishicha, o‘tgan 2 yilda narxlar o‘sishi sekinlashmoqda. Misol uchun, 2022-yilda nominal uy-joy narxlari respublika bo‘yicha o‘rtacha 23,6 foiz (dollar hisobida) o‘sgan bo‘lsa, 2024-yilda narxlar o‘sishi 6,2 foizni tashkil etdi.
Toshkent shahrida ijara narxlari o‘zgarishi
2022-yil yanvardan 2024-yil dekabriga qadar Toshkent shahrida o‘rtacha ijara narxi (1 kv.metr) 1,2 foizga o‘sgan. Ijara narxi o‘sishi asosan 2022-yilda kuzatilib (25 foiz), 2023-yildan boshlab ijara narxi pasayishni boshlagan.
Xususan, yillik hisobda ijara narxi o‘sishi 2023- yil yanvaridan pasayishni boshlab, 202- yil oktyabrdan 2024-yil dekabrgacha ijara narxi tushishi kuzatilmoqda. 2024-yil yakuniga ko‘ra, ijara narxi o‘rtacha 8,2 dollarni tashkil etib, o‘tgan yilga nisbatan 11,5 foizga pasaygan.
Hisob-kitoblarga ko‘ra, Toshkent shahrida 2025-yil 1-yanvar holatiga xonadon narxi 11,2 yillik to‘lanadigan ijara haqiga teng. 2022-yil solishtirganda yanvariga uy-joy narxlari ijara narxlariga nisbatan tezroq o‘sgani tufayli ushbu nisbat kattalashib (3,65 yilga ko‘paygan) kelgan. Boshqacha aytganda, mazkur davrda xonadon sotib olishdan ko‘ra ijarada turish afzalligi ortgan.
Qabul qilingan normalarga ko‘ra, narx-ijara nisbati 16 yilgacha bo‘lsa uyni sotib olish ijaraga olgandan “afzalroq”, 16–21 yil oralig‘ida bo‘lsa, xonadon sotib olish va ijaraga turish qiymati bir xil, 21 yildan katta bo‘lsa, ijarada turish uyni xarid qilishdan ko‘ra afzalroq hisoblanadi.
Shunga ko‘ra bugungi kunda Toshkent shahrida xonadon sotib olish ijarada turishga nisbatan “arzon”roq (afzal) hisoblanadi.
Bundan avval “Uy-joy va ipoteka bozorini yanada rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi prezident farmoni qabul qilingan edi. Farmon bilan O‘zbekistonda ipoteka kreditlarida to‘lovlarning bir qismini qoplash uchun subsidiyalar oshiriladi.
O‘zbekistonda turar joyi nochor ahvoldagi oilalarga o‘z hovlisida uy qurish va taʼmirlashga 120 million so‘mgacha ipoteka krediti ajratiladi. Yakka tartibdagi uy-joyni qurish, rekonstruksiya qilish va ta’mirlash maqsadlari uchun asosiy stavkadan 4 foiz bandga yuqori stavkada 120 million so‘mgacha miqdorda, 20 yilgacha muddatga ipoteka kreditlarini ajratiladi. Ipoteka krediti bo‘yicha dastlabki badalning bir qismini qoplash uchun ajratiladigan kreditning 15 foizi miqdorida hamda foiz to‘lovlarining bir qismini qoplash uchun kredit muddatining birinchi 5 yili davomida 12 foizdan oshgan qismiga subsidiya to‘lab beriladi.
Toshkentda uy-joylar uchun ijara narxlari arzonlashishda davom etmoqda
2024-yilning yanvar oyida o‘rtacha taʼmirlangan 1 xonali va 2 xonali xonadonlar uchun o‘rtacha ijara narxi dekabr oyiga nisbatan mos ravishda 0,3 foiz va 0,4 foizga pasaygan bo‘lsa, 3 xonali va 4 xonali xonadonlar uchun mos ravishda 0,1 foizga va 0,3 foizga ko‘tarilgan.
O‘rtacha taʼmirlangan xonadonlar uchun taklif etilgan nisbatan arzon ijara narxlari:
- Sergeli tumani (1 xonali — 297 AQSH dollari, 2 xonali — 355 AQSH dollari, 3 xonali — 415 AQSH dollari, 4 xonali — 419 AQSH dollari);
- Olmazor tumani (1 xonali — 293 AQSH dollari, 2 xonali — 352 AQSH dollari, 3 xonali — 419 AQSH dollari, 4 xonali — 493 AQSH dollari).
Nisbatan qimmat ijara narxlari:
- Mirobod tumani (1 xonali — 344 AQSH dollari, 2 xonali — 512 AQSH dollari, 3 xonali — 643 AQSH dollari, 4 xonali — 705 AQSH dollari);
- Yakkasaroy tumani (1 xonali — 383 AQSH dollari, 2 xonali — 487 AQSH dollari, 3 xonali — 677 AQSH dollari, 4 xonali — 722 AQSH dollari).
O‘zbekistonda uy-joy bozori
Avvalroq Makroiqtisodiy va hududiy tadqiqotlar instituti mutaxassislari respublikada uy-joy va ipoteka bozoridagi faollik darajasini tahlil qilgandi. Unga ko‘ra, 2024-yilning III choragida O‘zbekiston uy-joy bozorida faollik darajasi pasaydi. Xususan, iyul-sentyabr oylarida ko‘p qavatli uylardagi kvartiralar oldi-sotdisi uchun 41 861 ta shartnoma rasmiylashtirilgan. Ushbu ko‘rsatkich 2023-yilning mos davridagiga nisbatan 3362 taga (7,4 foizga) kam.
Iqtisodiy tadqiqotlar va islohotlar markazi tahliliga ko‘ra, oktyabr oyida ko‘chmas mulk bozorining hududlar kesimidagi dinamikasi Toshkent viloyatida (+10 foiz) sezilarli o‘sdi, shuningdek, Qoraqalpog‘iston Respublikasi (+8,1 foiz) va Jizzax viloyatida (+7,5 foiz) ijobiy o‘zgarishlarni ko‘rsatdi.
Tahlillar tijorat banklari tomonidan ajratilgan ipoteka kreditlari va aholi tasarrufidagi daromadlar uy-joy bozoriga taʼsir etuvchi muhim omillar ekanligini ko‘rsatdi.
Izoh (0)