Global isish oqibatida dengiz muzliklari maydoni rekord darajada qisqardi. Bu haqda Yevropa ittifoqi huzuridagi Kopernik iqlim markazi (C3S) xabar berdi.
Ma’lum qilinishicha, qishda shimoliy sayyoradagi o‘rtacha harorat o‘tgan yilgidan atigi 0,05 darajaga past bo‘lgan. Fevral oyida global harorat 1,5 darajadan oshdi. Parij kelishuvi doirasida dunyo mamlakatlari ushbu chegaradan (harorat chegarasi 1,5-2°C) oshib ketmaslikka kelishib olgan edi.
Global isish oqibatlaridan biri — dengiz muzlarining erishi. Uning sayyoradagi umumiy maydoni tarixiy minimumgacha qisqardi, dedi C3S rahbari o‘rinbosari Samanta Berdjess.
Bu holat bahor boshlanishidan oldin, fevral boshida sodir bo‘ldi. Arktika va Antarktidadagi dengiz muzlari quyosh nurlarini qaytaradi. Biroq havoning isishi tufayli muzliklar erib, okean harorati oshishini tezlashtiradi. Bu esa muzlarning yanada tezroq erishiga olib keladi. Ushbu xavfli jarayonni to‘xtatish juda qiyin.
Global isishni to‘xtatish uchun dunyo mamlakatlari issiqxona gazlari chiqindilarini kamaytirishga kelishib oldi. Biroq, hattoki ularni butunlay neytrallash mumkin bo‘lsa ham, atmosferada to‘plangan gazlar ta’siri asrlar, hatto ming yillar davomida saqlanib qoladi. Bu, eng avvalo, haroratning ko‘tarilishi, dengiz sathining oshishi va muzliklar maydonining qisqarishiga olib keladi.
So‘nggi yillarda Arktika butun sayyoraga nisbatan to‘rt baravar tezroq isimoqda. Olimlarning ogohlantirishicha, shunday kun keladiki, sentyabr oyining bir tongida u yerda deyarli muz qolmaydi. Chiqindilar kamayishining har qanday ssenariysida bu 2050-yilgacha kamida bir marta sodir bo‘lishi muqarrar.
O‘tgan qish ham vaziyatni yengillashtirmadi. Shimoliy qutbdagi dengiz muzlari maydoni fevral uchun rekord darajada kamaydi va o‘rtacha ko‘rsatkichdan 8 foiz past bo‘ldi. Arktika uch oy ketma-ket shunday antirekord qayd etmoqda.
Antarktidada ham ahvol yaxshi emas. Fevral oyida qit’a qirg‘oqlari bo‘ylab dengiz muzlari maydoni o‘rtacha ko‘rsatkichdan 26 foiz kam bo‘ldi. Muzlarning erishi va okean haroratining oshishi sayyoradagi suv va havo aylanish jarayonlarini izdan chiqarmoqda. Bu ayniqsa Shimoliy Atlantikada yaqqol sezilmoqda.
Global iqlim o‘zgarishi Karib dengizidan Yevropa qirg‘oqlariga isigan yuzaki suvlarning harakati hamda sovuq tub oqimlarning janubga qaytish tezligiga ta’sir ko‘rsatmoqda. Olimlar bu okean aylanmasini Amoc (Atlantic Meridional Overturning Circulation) deb atashadi, keng jamoatchilik esa uning asosiy qismi — Golfstrim oqimini yaxshi biladi.
Golfstrim tufayli Shimoli-g‘arbiy Yevropada, ayniqsa Britaniya orollarida iqlim xuddi shu kengliklarda joylashgan boshqa hududlarga qaraganda iliqroq. So‘nggi yillarda olimlar Golfstrim va umuman Amoc zaiflashayotgani haqida bir necha bor ogohlantirgan.
Amoc oqimining sekinlashishi Arktikadagi muzlarning erishini tezlashtiradi, natijada chuchuk suv oqimi shimoliy dengizlarning sho‘rliligini kamaytiradi. Bu esa sovigan yuzaki suvlarning cho‘kishi va ularning janubga suv osti oqimlari orqali qaytish jarayonini susaytiradi.
Bundan tashqari, global isish tropik suvlarning Arktikada sovishini sekinlashtiradi, u bilan bog‘liq shamollarning zaiflashishi esa iliq Atlantika oqimlarining teskari yo‘nalishdagi harakatini sustlashtiradi.
Izoh (0)