Pokiston bosh vaziri Shahboz Sharif O‘zbekiston prezidenti Shavkat Mirziyoyevning taklifiga binoan 25-fevral kuni rasmiy tashrif bilan O‘zbekistonga keldi. Ushbu tashrif ikki davlat o‘rtasidagi do‘stlik va strategik hamkorlikni yanada mustahkamlashga xizmat qilishi kutilmoqda. Pokiston bosh vazirining tashrif qay darajada ahamiyatli va uning mintaqaviy geosiyosiy jarayonlarga ta’siri qanday bo‘lishi mumkin? “Daryo” ushbu mavzuda siyosatshunos Shoislom Akmalov, iqtisod fanlari doktori Abdulla Abduqodirov, siyosiy tahlilchi Nargiza Umarova bilan suhbatlashdi.
Siyosiy munosabatlar tarixi
O‘zbekiston 1991-yilda mustaqillikka erishganidan so‘ng, Pokiston uni birinchilardan bo‘lib tan oldi va 1992-yilda ikki mamlakat o‘rtasida diplomatik aloqalar o‘rnatildi. 1990-yillar davomida O‘zbekiston va Pokiston o‘rtasida savdo-iqtisodiy, transport va madaniy hamkorlik yo‘lga qo‘yildi.
Biroq 90-yillarning o‘rtalarida rasmiy Toshkent va Islomobod o‘rtasidagi munosabatlar Afg‘onistonda “Tolibon” hokimiyatga kelishi bilan soviy boshladi. Boisi o‘sha vaqtlarda Pokiston hukumati “Tolibon”ni bevosita qo‘llab-quvvatladi. Bu o‘z navbatida yosh Markaziy Osiyo respublikalari, jumladan, O‘zbekiston uchun xavfsizlik masalasida ayrim savollarni paydo qildi.
“1992-yilda O‘zbekistonning birinchi prezidenti Islom Karimov Pokiston bosh vaziri Namoz Sharif (Shahboz Sharifning akasi – tahr.) bilan uchrashib, unga O‘zbekiston Afg‘oniston orqali Pokiston portlariga chiqishni taklif qilgan. 90-yillarda Pokiston tomonidan O‘zbekistonga qiziqish yuqori bo‘lgan. Bunga sabab bo‘lgan omillardan biri – Markaziy Osiyo mintaqasining asosiy aholisi O‘zbekistonda istiqomat qilishi va bu yerdagi Islom faktori edi.
Lekin 90-yillarning o‘rtalarida rasmiy Islomobodni Afg‘onistonda iqtidorga kelgan “Tolibon”ni qo‘llab-quvvatlash bo‘yicha olib borgan siyosati – O‘zbekistonni Pokiston bilan aloqalarni biroz muzlatishga sabab bo‘ldi.
2000-yillarda esa Pokistonda hukumat rahbari o‘zgardi. Pervez Musharraf bosh vazir bo‘lgach, rasmiy Islomobodning “Tolibon” bo‘yicha siyosati mutlaqo o‘zgardi. Va shu bilan birga Pokiston Markaziy Osiyo respublikalarining xavfsizligini ta’minlash nuqtai nazardan biroz biz tomonga yon bosganligi – bizni yana Pokiston hukumati bilan munosabatlarni qayta ko‘rib chiqishga chorladi”, deydi siyosatshunos Shoislom Akmalov.
Pokiston bosh vaziri Toshkentga kelishdan oldin Ozarbayjonda rasmiy tashrif bilan bo‘lgan edi. Iqtisod fanlari doktori Abdulla Abduqodirov Pokiston Ozarbayjon va Turkiya bilan yaqin aloqalarni yo‘lga qo‘yganini va Islomobod bu uchlik tarkibida O‘zbekistonni ham ko‘rishni istashini aytib o‘tdi.
“Hozirgi kunda Pokiston Turkiya va Ozarbayjon bilan munosabatlarni juda yaxshi yo‘lga qo‘ygan. Islamobod bu hamkorlik tarkibiga O‘zbekiston ham kirishini istaydi. Shuning uchun ham Shahboz Sharif Toshkentga kelishdan oldin, Boku va Anqarada bo‘lib keldi.
O‘zbekiston va Pokiston iqtisodida o‘xshash jihatlar ko‘p. Masalan, Pokiston agrar davlat hisoblanadi. Hozir Pokistonning aholisi 247 million bo‘lsa, shundan 63 foizi qishloq xo‘jaligi bilan kun kechiradi. Pokistonning asosiy eksport mahsulotlari – qishloq xo‘jaligi va tekstil mahsulotlari. Misol uchun, 2024-yilda Pokiston O‘zbekistonga 20 million dollar miqdoridagi kartoshka, 11 million dollar hajmidagi guruch, 12 million dollarga yaqin shahar va 10 million dollarga yaqin sitrus mevalarni eksport qilgan. Bu mahsulotlarni o‘zimizda yetishtirsak bo‘ladi. Lekin Pokistondan import qilingan mahsulotlar narx va sifat jihatdan bizdagi mahsulotlardan ancha yaxshiroq”, dedi u.
Bugungi kunda O‘zbekiston va Pokiston strategik hamkorlikni rivojlantirishga intilmoqda. Xususan, transport-logistika loyihalari, energetika, savdo va madaniy almashinuv sohalarida muhim kelishuvlar imzolangan. Shu jihatdan, Pokiston bosh vazirining O‘zbekistonga tashrifi ikki davlat munosabatlarining yangi bosqichiga o‘tishiga turtki bo‘lishi mumkin.
O‘zbekiston va Pokiston o‘rtasidagi eng muhim iqtisodiy va geosiyosiy loyihalardan biri bu Transafg‘on transport yo‘lagi hisoblanadi. Ushbu yo‘lak O‘zbekistonning Janubiy Osiyo mamlakatlari bilan bog‘lanishiga, Pokistonning esa Markaziy Osiyo davlatlari bilan savdo aloqalarini rivojlantirishiga xizmat qiladi.
“Pokiston va Afg‘oniston O‘zbekiston uchun transport-logistika masalasida asosiy hamkor hisoblanadi. Biz Afg‘oniston orqali Pokistonning portlariga chiqishni reja qilib kelamiz. O‘z navbatida, O‘zbekiston Pokistonni Tojikiston va boshqa mintaqa davlatlari bilan bog‘lovchi muhim mamlakat. Ya’ni O‘zbekiston Pokiston uchun Markaziy Osiyoning darvozasi hisoblanadi. Chunki O‘zbekistonning Afg‘onistonga o‘tgan temir yo‘li mavjud”, deydi siyosiy tahlilchi Nargiza Umarova.
Suhbatning to'liq variantini "Daryo"ning YouTube'dagi sahifasida tomosha qilishingiz mumkin.
Izoh (0)