Martin Skorsezening “La’natlanganlar oroli” filmi 15 yoshga to‘ldi. Bu film tomoshabinni mohirlik bilan sodir bo‘layotgan voqealarning haqiqiyligiga shubha qilishga undaydigan mukammal boshqotirma sifatida yaratilgan.
Film so‘ngida tomoshabinga “to‘g‘ri” tushuntirib qo‘yishadi: Teddi Deniels — ruhiy kasalliklar shifoxonasi bemori, o‘z xotinining qotili va uning butun yo‘li uni haqiqatni anglashga qaytarish uchun sahnalashtirilgan urinishdir. Ammo bularning barchasi tuzoq bo‘lib, qahramon avvalboshdan fitna qurboni bo‘lgan bo‘lsa-chi?
Ijtimoiy tarmoqlarda “rasmiy” nazariyani rad etuvchi konspirologik nazariya mashhur. Unga ko‘ra, Teddi hech qachon ruhiy kasal bo‘lmagan va dahshatli haqiqatni yashirish uchun uning ongi sindirilgan.
Bo‘ron chindan ham sodir bo‘lganmi?
Rasmiy versiyaga qarshi asosiy dalillardan biri filmning katta qismida sodir bo‘lgan bo‘rondir. Klinika bosh shifokori (Ben Kingsli) ikki yildan beri “Teddining fantaziyalari haqida bilishini” aytadi. Biroq u haqiqatan ham bo‘ronni bemorning vasvasasining bir qismi deb hisoblasa, mantiqiy savol tug‘iladi: unda sodir bo‘layotgan voqelikning haqiqatini qanday tushuntirish mumkin?
Bo‘ron paytida klinika xodimlari haqiqatan ham evakuatsiya qilinadi, xavfsizlik choralari muhokama qilinadi, Teddi hatto yerto‘lada tunashga majbur bo‘ladi. Bundan tashqari, bo‘ron tufayli C blokda elektr ta’minoti uziladi, bu esa xavfli bemorlarga tashqariga chiqish imkonini beradi. Agar bo‘ron faqat Teddining illyuziyasi bo‘lsa, unda nima uchun boshqa barcha qahramonlar unga haqiqiy hodisa sifatida munosabatda bo‘lishadi?
“Qoch” yozuvi va maxfiy xabarlar
Bemorlarni so‘roq qilish paytida Teddi bir ayolni uchratadi, ayol unga “Qoch” so‘zi yozilgan qog‘ozni yashirincha beradi. Ammo shundoq ham klinikada yashayotgan odamni qochish haqida ogohlantirishning nima keragi bor? Agar u haqiqatan ham bemor bo‘lsa, bu nimani anglatadi?
G‘ordagi doktor: aqldan ozishmi yoki haqiqat?
Filmning eng sirli epizodlaridan biri Teddining g‘orda shifokor ayol bilan uchrashuvi. Ayol unga hayratlanarli haqiqatni ochadi: orolda taqiqlangan tajribalar o‘tkazilib, bemorlar irodasiz qo‘g‘irchoqlarga aylantiriladi. Filmning rasmiy versiyasida aytilishicha, bu shifokor qahramonning tasavvuri mahsuli xolos.
Ammo ayol Teddiga lobotomiya haqida gapirib beradi — bu muolaja haqida u ilgari hech narsa bilmagan. Agar bu gallyutsinatsiya bo‘lsa, unda qanday qilib u gallyutsinatsiyadan yangi narsani bilib olishi mumkin? Bu nuqta to‘g‘ridan to‘g‘ri uchrashuv haqiqiy bo‘lganini, ya’ni shifokorlar yolg‘on gapirganini ko‘rsatadi.
Ongni manipulyatsiya qilish
Fitna nazariyasiga ko‘ra, Teddi boshidanoq yashirin ta’sirga uchragan. Uning sherigi (Mark Ruffalo) hamkasbi emas, balki shifokor edi, u butun film davomida unga sezdirmasdan dori beradi — sigaret, og‘riq qoldiruvchi vositalar va ehtimol oziq-ovqat bilan ham. Bularning hammasi uning irodasini bo‘shashtirib, ta’sirchan qilib qo‘yardi.
Teddi oxirgi tuzoqqa — mayoqqa kirganda, uni anchadan beri kasal ekaniga ishontirishga majbur qilishadi. Doimiy bosim ostida, kuchsizlangan holatda, u nihoyat taslim bo‘ladi. Bu xayoliy haqiqat effektiga asoslangan psixologik ishlov berishdir: agar odamga doimiy ravishda yolg‘on aytilsa, ertami-kechmi u bunga ishonadi.
- Yirtqich hayvon bo‘lib yashash yaxshimi yoki odam bo‘lib o‘lishmi?
Teddi va uning “sherigi” o‘rtasidagi yakuniy dialog voqealarning muqobil versiyasi uchun kalit bo‘ladi. Qahramon: “Yirtqich hayvon bo‘lib yashash yomonmi yoki odam bo‘lib o‘lishmi?” deganda, uning nigohida anglash seziladi. Bu aqldan ozgan tentakning so‘zlari emas, balki kurashish befoyda ekanligini tushunib yetgan odamning gapi.
U lobotomiyani bularning barchasiga ishongani uchun emas, balki uni hech qachon qo‘yib yubormasliklarini tushungani uchun qabul qiladi.
Illyuziya mahorati
“La’natlanganlar oroli” kamdan-kam uchraydigan filmlardan biri bo‘lib, unda haqiqat tomoshabinning qarashiga qarab o‘z shaklini o‘zgartiradi. Rasmiy versiya ishonchli ko‘rinadi, ammo diqqat bilan tahlil qilinsa, unda juda ko‘p tushunmovchiliklar mavjud. Teddi manipulyatsiya qurboni, tizimning buzilgan agenti bo‘lishi mumkin edi, uni fosh qilishdi, qayta ishlashdi va aqldan ozganiga ishonishga majbur qilishdi.
Izoh (0)