Jahon sog‘liqni saqlash tashkiloti (JSST) tuz iste’moli bo‘yicha yangi tavsiyalar berdi. Yiliga 1,9 millionta o‘lim holati yuqori natriy iste’moli bilan bog‘liq.
Shunga qaramay, dunyo bo‘ylab kunlik o‘rtacha natriy iste’moli 4,3 grammni tashkil etmoqda. Bu JSSTning 2 grammlik tavsiyasidan 2 barobar yuqoridir. Maqsadga yaqinlashish uchun JSST endi odamlarga uy tuzini natriy miqdori kam bo‘lgan muqobilga almashtirishni tavsiya qilmoqda.
Natriy muhim mineral hisoblanadi, lekin boshqa barcha moddalar singari uni ham ortiqcha iste’mol qilib bo‘lmaydi. Asosiy xavf yurak kasalliklari va qon bosimi bilan bog‘liq.
Garvard jamoat salomatligi maktabiga ko‘ra, ortiqcha natriy, avvalo, buyraklarni haddan tashqari zo‘riqtiradi. Organizm natriyni suyultirish uchun ko‘proq suv saqlab qoladi, bu esa qon hajmini va u bilan birga qon bosimini oshiradi. Yurak shuncha ko‘p qonni haydash uchun kuchliroq ishlashga majbur bo‘ladi. Vaqt o‘tishi bilan bu qon tomirlariga shikast yetkazadi va yurak xurujlari, insult hamda yurak yetishmovchiligiga sabab bo‘lishi mumkin.
Bundan tashqari, peshob bilan kalsiy yo‘qotilishi tufayli surunkali buyrak kasalligi va osteoporoz xavfi ham mavjud. Shuningdek, Butunjahon saraton tadqiqotlari jamg‘armasi tuzlangan go‘sht kabi tuz miqdori yuqori bo‘lgan mahsulotlarning oshqozon saratoni bilan bog‘liqligini aniqlagan.
Aslida, natriy nafaqat tuzda, balki boshqa ko‘plab mahsulotlarda ham mavjud, shu sababli uning iste’molini nazorat qilish juda qiyin.
Yangi taklif shundan iboratki, odamlarga oddiy natriy xloridning bir qismi kaliy xlorid bilan almashtirilgan, kaliy bilan boyitilgan tuzni ishlatish tavsiya etilmoqda.
Kaliy ham organizm uchun foydali mineral hisoblanadi, ammo ko‘pchilik uni yetarli miqdorda iste’mol qilmaydi. Bu giperkaliyemiyaga ko‘proq moyil bo‘lgan buyrak muammolari bor kishilarga to‘g‘ri kelmasligi mumkin.
JSST ilk bor tuz o‘rnini bosuvchilardan foydalanish bo‘yicha global tavsiyalarni e’lon qildi. Shuningdek, tashkilot natriy iste’molini kamaytirish uchun bir nechta foydali maslahatlarni keltirib o‘tdi:
- o‘ta ishlov berilgan oziq-ovqatlardan saqlanish;
- dasturxonlardan tuzdonlarni olib qo‘yish;
- ovqat tayyorlashda kamroq tuz ishlatib, ko‘proq ziravor qo‘shish;
- kaliy bilan boyitilgan tuzga o‘tish;
- mahsulotlarda natriy miqdori kam ko‘rsatilgan belgilarni izlash;
- yodlangan tuzdan foydalanish.
2024-yil JSST ekspertlari tuzni haddan tashqari ko‘p iste’mol qilish gipertoniya va boshqa yurak-qon tomir kasalliklarining rivojlanishiga olib kelishini aytgandi. Sharqiy Yevropa va Markaziy Osiyoda 30 yoshdan 69 yoshgacha bo‘lgan yurak-qon tomir kasalliklaridan o‘lish ehtimoli G‘arbiy Yevropaga qaraganda deyarli 5 baravar yuqori.
Gipertoniya Yevropa mintaqasida barcha o‘limlarning deyarli to‘rtdan bir qismini va nogironlarning 13 foizini tashkil qiladi. Aksariyat yevropaliklar ko‘p tuz iste’mol qiladi va 30-79 yoshdagi har uchinchi odam gipertoniyadan aziyat chekadi.
Izoh (0)