payme to‘lov tizimi vakillari ilovada identifikatsiyadan o‘tish nega muhimligi va bu foydalanuvchilarga qanday afzalliklar berishi haqida so‘zlab berishdi.
 (1)-0HCv_Awv.jpg)
Raqamli to‘lovlarda xavfsizlik tanlov emas, balki zaruratdir. Har kuni bank ilovalari va fintex xizmatlari orqali millionlab tranzaksiyalar amalga oshiriladi va ularning soni tobora oshib bormoqda. KPMG ma’lumotlariga ko‘ra, 2027-yilga kelib O‘zbekistonda naqd pulsiz to‘lov va o‘tkazmalar hajmi ikki baravar ko‘payadi. Shu bilan birga, firibgarlar ham yangi usullarni o‘ylab topmoqda. Shuning uchun fintex kompaniyalari mijozlarini identifikatsiyadan o‘tkazishga intilmoqda.
Nega shaxsni tasdiqlash odatiy talabga aylanmoqda?
Identifikatsiyadan o‘tmagan onlayn xizmat foydalanuvchilari fishing va xakerlik hujumlari oldida zaif bo‘ladi. Bugungi kunda pul o‘g‘irlashning o‘nlab usullari mavjud bo‘lib, firibgarlar yangidan yangi yo‘llarni o‘ylab topmoqda. Shu sababli dunyo bo‘ylab moliya institutlari “O‘z mijozingni bil” (KYC – Know Your Customer) tamoyiliga amal qiladi. Bu usul kiberjinoyatlar va noqonuniy operatsiyalarning oldini olishga yordam beradi.
KYC jarayonida onlayn xizmatlar mijoz haqiqiy shaxs ekaniga ishonch hosil qiladi. Foydalanuvchi identifikatsiya vaqtida pasport, ID-karta yoki JSHSHIR ma’lumotlarini kiritadi, shuningdek, yuzini skanerlaydi. Ushbu ma’lumotlarning haqiqiyligi davlat xizmatlari bazalarida tekshiriladi. Shaxsni tasdiqlamagan foydalanuvchilar ilovadan foydalanishda davom etishi mumkin, ammo tranzaksiya va ayrim funksiyalarda cheklovlar bo‘ladi. Ko‘plab xizmatlar barcha mijozlarini identifikatsiyadan o‘tkazishga harakat qiladi, chunki anonimlikni yo‘q qilish firibgarlikka qarshi kurashda samarali yordam beradi.
Shaxsni tasdiqlash tizimi messenjerlar, ijtimoiy tarmoqlar va internet do‘konlarda ham ishlatiladi. Biroq fintex xizmatlarida xavfsizlik ayniqsa muhim, chunki bu yerda gap foydalanuvchilarning pullari haqida ketmoqda. Shu sababli identifikatsiya jarayoni hujjatlar va biometrik tekshiruvlarni o‘z ichiga oladi, zamonaviy texnologiyalar esa buni avtomatik va tez bajarish imkonini beradi.
Bu foydalanuvchilarni qanday himoyalaydi?
Firibgarlikning eng keng tarqalgan usullaridan biri – boshqa qurilmadan ilovaga kirib, mablag‘larni uchinchi tomon hisobraqamiga o‘tkazish. Identifikatsiya tizimi buning oldini olishga yordam beradi. Yangi smartfondan kirishda foydalanuvchi yuzni skanerlash orqali shaxsini tasdiqlashi kerak (bu autentifikatsiya deb ataladi), aks holda tizim kirishni bloklaydi. Shuningdek, shubhali harakatlar aniqlansa, qo‘shimcha tasdiqlash talab qilinadi. Bu yo‘l bilan, agar foydalanuvchi telefonini yo‘qotsa, uning akkauntidan foydalanish va mablag‘larini o‘g‘irlash ancha qiyinlashadi.
Moliyaviy savodxonlik va raqamli xavfsizlik asoslarini o'rgatadigan Finlit.uz loyihasi doirasida Markaziy bank foydalanuvchilarga raqamli makonni yaxshiroq tushunishga va moliyaviy xizmatlarga ishonishga yordam berish bo'yicha faol ish olib bormoqda. O‘zbekiston aholisi identifikatsiya jarayoni bilan hali yetarlicha tanish emas. Biz uning afzalliklarini tushuntirish muhim deb hisoblaymiz", deydi O‘zbekiston Respublikasi Markaziy bankining Moliyaviy savodxonlik va ommaboplikni oshirish departamenti direktori Dilbar Abdug‘aniyeva.
Identifikatsiyadan so‘ng qanday imkoniyatlar ochiladi?
payme top menejeri Stanislav Skvirskiyning aytishicha, mijozlarning shaxsini tasdiqlashi ham xizmatga, ham foydalanuvchilarga yordam beradi.
"Xizmat uchun bu xavfsizlik, qulaylik va shaxsiylashtirilgan moliyaviy ekotizim yaratishning asosiy qismi. Odamlar uchun esa pullarining himoyasi va identifikatsiyadan keyingi qo‘shimcha imkoniyatlar", deydi Skvirskiy.
payme’dagi identifikatsiya hisobingiz xavfsizligini oshiribgina qolmay, yangi imkoniyatlar ham ochib beradi:
- Kredit olish yanada yengillashadi – servis kredit tarixingizni va to‘lov qobiliyatingizni darhol tekshirishi mumkin. Bankdan kredit olish uchun hujjat to‘plash shart emas, uni bevosita payme orqali rasmiylashtirish mumkin.
- Ma’lumotlarni qayta kiritish shart emas – identifikatsiyadan o‘tgan foydalanuvchilar davlat xizmatlari markazidan ma’lumotnoma olishlari, YHXBB jarimalari haqida bildirishnomalarga obuna bo‘lishlari va to‘lovlarni amalga oshirishlari mumkin.
Hozirda payme oyiga 4,2 milliondan ortiq mijozga xizmat ko‘rsatmoqda. 2024-yilda foydalanuvchilar qariyb 43,7 trillion so‘mga 159 milliondan ortiq P2P o‘tkazmalarini amalga oshirishdi. Majburiy identifikatsiya xizmatni yanada xavfsiz va qulay qilishga yordam beradi.
Kelajakda identifikatsiyaning ahamiyati yanada ortadi, texnologiyalar esa jarayonni yanada soddalashtiradi. Foydalanuvchi shaxsini bir marta tasdiqlasa, keyinchalik yangi smartfonda tez autentifikatsiyadan o‘tishi mumkin bo‘ladi. Bu vaqtni tejashga va xizmatlardan qulay foydalanishga yordam beradi.
Reklama huquqi asosida.
Izoh (0)