Ko‘katlar — tabiatning eng bebaho ne’matlaridan biri bo‘lib, ular nafaqat taomlarga betakror ta’m bag‘ishlaydi, balki salomatlik uchun ham juda foydalidir. Ular organizmni muhim vitamin va minerallar bilan ta’minlab, immunitetni mustahkamlash, ovqat hazm qilishni yaxshilash va quvvatni oshirishga yordam beradi. Quyida kundalik ratsionga kiritish kerak bo‘lgan eng foydali ko‘katlar ro‘yxatini keltiramiz.
Petrushka (maydanoz)
Istalgan ko‘kat shishlarni bartaraf qilishda samara berishi mumkin, lekin ular orasida foydalilik jihatidan petrushka yetakchilik qiladi. U organizmdan ortiqcha suyuqlikni chiqarib, shishlarning bartaraf bo‘lishini tezlashtiradi. Ko‘kat tarkibida qimmatbaho minerallar: fosfor, kaliy, magniy, selen, temir va rux bo‘lib, ushbu foydali elementlar go‘zallikni saqlashga yordam beradi. Petrushka shirinliklarga bo‘lgan qaramlikni kamaytiradi. Uning tarkibida limonga qaraganda 4 baravar ko‘p C vitamini mavjud.
Kinza (kashnich)
Kinza nafaqat taomlarga yoqimli hid va lazzat beradi, balki sog‘liq uchun ham juda foydali sanaladi. U oshqozon-ichak trakti faoliyatini yaxshilab, ovqat hazm qilishni tezlashtiradi, qorindagi shish va og‘irlik hissini kamaytiradi. Ishtahani ochishga yordam beradi va oshqozon kislotaliligini me’yorda ushlab turadi.
Kashnich yurak va qon tomir tizimi uchun ham foydali bo‘lib, qon bosimini tartibga solishga, xolesterin darajasini kamaytirishga va yurak xastaliklari xavfini oldini olishga yordam beradi. Immunitetni mustahkamlab, shamollash va infeksiyalarga qarshi kurashishda qo‘llanadi. Tarkibidagi antioksidantlar hujayralarni erkin radikallardan himoya qiladi, bu esa qarish jarayonini sekinlashtirishga xizmat qiladi.
Ukrop (shivit)
Ukrop tarkibi kalsiy, kaliy va fosforga boy bo‘lib, u C vitaminining organizmda o‘zlashishiga yordam beruvchi bioflavonoidlarga boy. U ko‘z, teri va qon tomirlarining sog‘lig‘ini yaxshilaydi, suyaklarni mustahkamlashga yordam beradi. Shuningdek, ukrop xolesterin miqdorini kamaytirishi, qabziyat hamda gaz hosil bo‘lishining oldini olishi bilan mashhur.
Biroq uni allergiyaga moyil odamlar, homilador va emizikli ayollar hamda past qon bosimiga ega insonlar ehtiyotkorlik bilan iste’mol qilishi kerak.
Rukkola
Rukkola nafaqat boy vitamin va mineral tarkibga ega, balki achchiq ta’mi bilan ham ajralib turadi. U o‘t qopidagi suyuqlikning yaxshi ishlab chiqarilishiga yordam beradi. Ammo rukkolaning bu xususiyati o‘t pufagida tosh yoki ichak yallig‘lanish jarayonlari mavjud bo‘lgan kishilar uchun xavfli bo‘lishi mumkin.
Rukkola qon suyultiruvchi dorilarning ta’sirini kamaytiradi, shuning uchun bunday dori-darmonlarni qabul qilayotgan kishilar ushbu turdagi ko‘katdan vaqtinchalik voz kechgani ma’qul.
Rayhon
Ushbu xushbo‘y o‘simlik shifobaxsh xususiyatlarga to‘la bo‘lgani uchun xonaki dorivor o‘t deb ataladi. Uning tarkibidagi tanin kislotasi metabolizmni tezlashtiradi, immunitetni mustahkamlaydi.
Rayhon K, P vitamini va beta-karotin miqdori bo‘yicha eng boy ko‘katlardan bo‘lib, undagi K vitamini go‘zallik va salomatlikni saqlash uchun juda muhim bo‘lgan kalsiy almashinuvida ishtirok etadi. P vitamini kuchli antioksidant vazifasini bajaradi hamda yurak-qon tomir salomatligini mo‘tadil saqlaydi.
Mazkur o‘simlik siydik haydash xususiyatga ham ega. Shuning uchun tanadagi shishlarni bartaraf etishda rayhondan foydalanish mumkin. Bunda kundalik suv balansini ta’minlashni unutmaslik lozim. Rayhon quritilgan holatda, choyga solib yoki yangi uzilgan vaqtida ham iste’mol qilinadi.
Ismaloq
Ismaloq immun tizimini mustahkamlaydi, qon tomirlarining holatini yaxshilaydi, qon bosimini barqarorlashtiradi va qondagi aterogen lipidlarning tarkibini kamaytiradi. Natijada yurak-qon tomir tizimining holati yaxshilanadi.
Biroq ismaloqni qalqonsimon bezning haddan tashqari faolligi (gipertireoz), oshqozon va ichak yarasi bo‘lgan kishilar ehtiyotkorlik bilan iste’mol qilishi lozim. Shuningdek, ismaloq tarkibida ko‘p kislotalar mavjudligi sababli buyrak va siydik pufagi muammolari bo‘lgan insonlar uchun xavfli bo‘lishi mumkin. Uni issiqlikda qayta ishlangandan keyin iste’mol qilish tavsiya etiladi.
Otquloq
Otquloq ko‘kati immunitetni mustahkamlab, organizmning infeksiyalarga qarshi kurashish qobiliyatini oshiradi. Oshqozon-ichak faoliyatini yaxshilashga yordam beradi, ovqat hazm qilish jarayonini rag‘batlantiradi va ichaklarni tozalaydi. Tarkibidagi temir moddasi tufayli kamqonlikning oldini olishda foydali bo‘lib, qonni gemoglobin bilan boyitadi.
Selderey
Fevral oyida yetishtirilgan seldereyning bargi va poyasini ko‘plab turdagi taomlar — smuzi, salat, sho‘rva va sous bilan qo‘llash mumkin. Seldereyni olimlar yoshartiruvchi sabzavot deb atashadi, chunki uning barglarida qarish jarayonini sekinlashtiruvchi va o‘ziga xos oqsil — kollagenni rag‘batlantiruvchi C vitamini mavjud.
Bundan tashqari, selderey barcha organlarni tiklashda haqiqiy yordamchidir. U jigar faoliyatini normallashtiradi, semirishga yo‘l qo‘ymaydi va yurak salomatligini saqlashga yordam beradi. Jigar bilan bog‘liq kasalliklarning oldini olish uchun salatlarga selderey qo‘shish, undan turli sharbatlar tayyorlash yoki gazak sifatida iste’mol qilish mumkin.
Salat bargi
Salat bargi A, C, K vitaminlariga boy bo‘lib, immunitetni mustahkamlash, teri va suyaklar sog‘lig‘ini yaxshilashga yordam beradi. Shuningdek, tarkibida foliy kislotasi, temir va kaliy kabi muhim minerallar mavjud bo‘lib, ular qon aylanish tizimini qo‘llab-quvvatlaydi. Undagi A vitamini va beta-karotinga boyligi sababli ko‘zlarning yaxshi ko‘rish qobiliyatini saqlab qolishga yordam beradi va ko‘zning turli kasalliklaridan himoya qiladi.
K vitamini miqdori yuqori bo‘lgani uchun, qon suyultiruvchi dorilarni iste’mol qilayotgan kishilar salat bargini me’yorida iste’mol qilishlari lozim. Aks holda, bu dorilarning ta’sirini kamaytirishi mumkin. Salat bargida oksalatlar mavjud bo‘lib, ularni ortiqcha iste’mol qilish buyrak toshlari hosil bo‘lishiga sabab bo‘lishi mumkin. Shuning uchun buyrak muammolari bo‘lgan kishilar uni haddan tashqari ko‘p iste’mol qilmasliklari kerak.
Izoh (0)